Van'daki katliamın sorumlusu yüzde 5

"Deprem değil bina öldürür" gerçeği önceki gün Van'da yaşanan felaketle bir kez daha ortaya çıktı. İlde yeni binalar bile depremde yerle bir oldu. Diğer bir deyişle müteahhitler demirden, betondan çalarak binanın maliyetini sadece yüzde 5 daha ucuza getirecek diye yüzlerce insan evinden sağ çıkamadı.

TÜRKİYE'NİN ZAYIF BİNA KARNESİ

* 81 ilin 55'i birinci derece deprem bölgesinde. * 18 milyonu aşan yapı stokunun % 67'si kaçak.

17 AĞUSTOS'DAN SONRA HİÇBİR ŞEY DEĞİŞMEDİ?

"1999 depreminden sonra hiçbir şey değişmedi mi?" dedirten bu görüntüler, zorunlu

hale getirilen 'deprem denetimi'ni akıllara getirdi ancak buradan da başka bir ihmal çıktı. Çünkü 2001'de 19 pilot il ile yürürlüğe giren 'Yapı Denetim Yasası' ancak bu yıl başında tüm Türkiye'ye yayıldı. Van da depreme yapı denetiminden nasibini alamadan yakalandı.

BİNALAR NASIL DENETLENİYOR?

* İnşaatın projelendirme aşamasında müteahhit, bir yapı denetim firmasıyla anlaşıyor. * Denetim mühendisleri projeyi denetliyor. * Zemin etüdü yapılıyor. * Beton kalitesi, inşaatın temeli ve demir oranı bilgisayar ile inceleniyor. * Kullanılacak demir ve betondan numune alınıp, laboratuvarlarda inceleme yapılıyor. Bu işlem 7-28 gün sürüyor. * Ardından malzemeler kırılıp, dayanıklılığı ölçülüyor. * Tüm malzemelerin TSE standartlarında olması gerekiyor. * En son "Bina 7 ve üstü büyüklükteki depreme dayanıklıdır" onayı veriliyor.

19 il denetimiyle yürürlüğe giren yasanın ancak çıktıktan 10 yıl sonra tüm illeri kapsadığını belirten ilk yapı denetim firmalarından Anadolu Yapı Denetim Yöneticisi ve İnşaat Mühendisi Murat Akyürek, "Müteahhit istediği yapı denetim firmasıyla anlaşıp işini yaptırabiliyor. Suiistimale çok açık" diyor.

YAPI DENETİMİ İÇİN BİREYSEL BAŞVURU

Bireysel başvuruyla da binanın denetimi yapılabiliyor. Yapı denetim firmaları binadan beton kesikleri alarak maliyeti 7-20 bin lira arasında olan dayanıklılık testleri yaptırmak mümkün.

ÜNLÜ MÜTEAHHİTİN İTİRAFI

Radikal'in haberine göre, geçmişte inşaatlarda kullandığı kötü malzeme itirafıyla bir dönem tepki toplayan Ali Ağaoğlu, 20-30 yıl önce yapılan tüm inşaatların bu şekilde tehlikeli olduğunu ve lüks semtler dahil büyükşehirlerde yaygın olarak kullanıldığını söylüyor.

Ağaoğlu "Ama maliyete bakarsak bugün de en fazla yüzde 5 fark eder" diyor. İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) Başkanı Nazmi Durbakayım ise Van'dan yola çıkarak aslında büyükşehirlerde bile nüfusun yarısının neredeyse muhtemel mezarlarda yaşadığı gerçeğine dikkat çekiyor. Türkiye'de inşaatın çok basite alındığının altını çizen Durbakayım, "Artık önüne gelen bina yapıyor. Az miktarda demirden, toprak gibi betondan facia inşaatlar görüyoruz. Bunların zaten ayakta kalması mucize" diyor.

Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) Başkanı Ayhan Güleryüz de, Van'da 7 tane, Erciş'te 3 tane hazır beton firması bulunduğunu ve bunların hiçbirinin Kalite Güvence Sistemi (KGS) belgesi olmadığını iddia ederek, "Bunlar birliğimize üye değil. Bu firmalar birliğimize üye olsaydı biz bunları denetleyebilirdik" diyor. Güleryüz'e göre de facianın nedeni kalitesizlik ve denetimsizlik.

İŞTE UZMANLARINDAN O İTİRAFLAR...

İnşaat Mühendisleri Odası Van Şube Başkanı Şemsettin Bakır: "Yıkımlar denetimsizlikten. Yıkılan binalar mühendislik hizmeti görmemiş. Özellikle dükkan olarak kullanılan yerlerin kat yüksekliği normal katlardan daha fazla. Van'daki 7 katlı binanın malzemesine baktım. Orada kullanılan malzeme dere kumu. İçinde iri iri çakıllar var. Çakıllar demirle birleşimi sağlamaz. Normalde bu kum kullanılmaz. Beton o kadar dayanıksız ki elinize aldığınız zaman ufalanıyor. Kullanılan demirler nervürlü (direnci artıran çıkıntılı) demir değil. Yeni yönetmeliğe göre yapılarda nervürlü demir kullanılması düzenleniyor ve düz demir kullanımı yasak. Nervürlü demir betonla birleşimi sağlayan bir demir. Yıkılan binada düz demir kullanıldığını gördük."

Mimarlar Odası Van Şube Başkanı Şahabettin Öztürk: "Erciş'te yıkık binların önündeyim. Yıkımlar gerekli teknik kurallara uyulmadan, mevcut yönetmeliklere uyulmadan, mühendislik bilgisi olmadan yapılan çalışmaların ürünü. Gereksiz kat artırımlarıyla karşılaştık. Şehir merkezinde yıkılan binalarda marketler ve galeri olarak kullanım için geniş açıklık oluşturmak için yapılan çılaşmaların önemli bir rolü olmuş. İşçilik, malzeme özensiz. Büyük bir bölümü ruhsatsız. Belediyenin denetimsizliğini ciddi boyutta görüyoruz."

İTÜ Deprem Mühendisliği ve Afet Yönetimi Enstitüsü öğr. üyesi Doç Beyza Taşkın: "Betonarme içindeki demirlerin sıkılaştırılması gereken kesimlerinde etriye sıkılaştırmaları yapılmamış. Kolon kiriş birleşiminde hiç etriye (dikme kiriş bağlantılarında direnci sağlayan sargı) olmayan yıkıntılar var. Yıkımın en büyük nedeni bu. Bazı binalarda gözle görülür seviyede kalitesiz beton olduğu anlaşılıyor."