Ülke rehberi: Mısır

Tarih öncesinden bu yana büyük medeniyetlerin doğup yükseldiği bir bölge olan Mısır, modern çağda da bölgenin siyasi denklemlerinde kilit rol oynadı.

Önce 1948, 1967 ve 1973 yıllarında İsrail'e karşı girdiği savaşlarla, ardından 1979'da yine İsrail ile yaptığı barış anlaşması ile bölgede dengeleri etkileyen başlıca kuvvetlerden birisi ve barış sürecinin en önemli temsilcisi oldu.

GENEL BİLGİLER

Milattan önce 7 bin yılında ilk yerleşimlerin başladığı Nil Havzası, milattan önce 3 bin yıllarından itibaren çok parlak bir medeniyete beşiklik etti.

Ticaret ve kültürün hızla serpildiği Mısır medeniyetinin en önemli mirasları arasında hiyeroglif yazısı gelirken, bugün bile Mısır denince hemen akla gelen piramitler bu dönemde erişilen mühendislik düzeyinin ne kadar gelişmiş olduğunun kanıtı.

Asurluların, Perslerin, Helen ve Roma İmparatorlukları'nın işgaline giren Mısır, Arap işgali ardından Müslüman olurken, Memlük ve Osmanlı dönemlerini yaşadı.

1882'de İngiliz denetimine giren ülke 1922'de yeniden bağımsız oldu.

Bağımsızlık ardından kurulan Mısır Krallığı, 1950'li yıllarda düzenlenen bir darbe ardından cumhuriyete dönüştü.

Bölgenin en önemli ticaret yolu olan Süveyş Kanalı'nın millileştirilmesi İsrail, İngiltere ve Fransa'nın Mısır'a üçlü savaş ilanı ile sonuçlandı. Savaş bir ay sonra ateşkesle sona erdi.

1958'de Mısır ve Suriye birleşerek 'Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni kurdular. Ancak bu devletin ömrü sadece üç yıl oldu.

Bağımsızlık dönemi

İsrail ile üç kez savaş yaşayan Mısır, 1979'da ABD'nin arabuluculuğuyla İsrail ile imzalanan Camp David barış anlaşmasıyla İsrail'i tanıyan ilk Arap ülkesi oldu.

Ancak bu anlaşma Enver Sedat liderliğindeki ülkenin diğer Arap ülkelerinden büyük tepki görmesine ve 1989 yılına dek Arap Birliği üyeliğinden çıkarılmasına yol açtı.

Sedat da 1981 yılında bu adımlarına öfkeli radikal İslamcı bir grubun düzenlediği suikast sonucu öldü.

Yerini alan Hüsnü Mübarek yaklaşık 30 yıldır iktidarda.

Mübarek liderliğindeki Mısır, daha ılımlı bir siyasi çizgiyi takip etmeye başladı ancak İslamcı gruplar zaman zaman, özelikle turistleri hedef alan silahlı eylemlerle gündeme gelmeye devam ediyor.

Siyasi reform talepleri son yıllarda gitgide daha yüksek sesle dile getirilir oldu. Hatta 1981'den bu yana hala yürürlükte olan olağanüstü hal yasasının yasaklarına rağmen, sık sık sokaklarda protesto eylemleri düzenleniyor.

Anayasada çok adaylı cumhurbaşkanlığı seçimlerine imkan veren değişiklikler yapılmış olmasına rağmen, tam anlamıyla açık bir rekabet için hala yeterli ortam bulunmuyor. Müslüman Kardeşler gibi dini kökenli partiler de hala siyasete giremiyor.

Mısır'ın kalabalık ve hareketli kentleri ile tarımsal faaliyetin neredeyse tamamı Nil Havzası'nda yoğunlaşıyor. Ülkenin büyük bölümü ise çöllerle kaplı.

Mısır, eski çağ mirası ve Napolyon'un işgali ardından bölgede batıya açılan ilk ülkelerden oluşu dolayısıyla pek çoklarınca bölgenin kültürel ve entelektüel lideri olarak görülüyor.

Kahire'de bulunan El Ezher Üniversitesi'nin başkanı da Sünni Müslümanlarca en üst düzey dini yetkililerden biri olarak kabul ediliyor.

Mısır ekonomisi büyük ölçüde tarım, turizm ve Suudi Arabistan'la diğer Körfez ülkelerinde çalışan Mısırlıların gönderdiği havalelere ve dövize dayanıyor.

Bununla beraber nüfuzun hızlı büyümesi ve tarıma elverişli arazinin sınırlı oluşu, ülkenin kaynaklarını ve ekonomisini zorluyor.

LİDERLER

Cumhurbaşkanı: Hüsnü Mübarek

Hüsnü Mübarek, 19'uncu yüzyılın başlarında Muhammed Ali iktidarından bu yana Mısır'ın en uzun süre görevde kalmış lideri. 29 yıldır iktidarda olan Mübarek, Arap dünyasında da en uzun süreyle hizmet veren liderler arasında kabul ediliyor.

Mübarek'in iktidarına ilk ciddi direniş 2011'in Ocak ayında yaşandı, göstericiler sokağa çıkma yasağına ve toplum polisine direnerek Mübarek'in istifa etmesi çağrısıyla sokaklara döküldü.

Olaylar, Mısır devlet başkanının halk ayaklanmasıyla devrilmesinden bir kaç gün sonra başladı.

Artan protestolar karşısında canlı yayında televizyonlardan halka seslenen Mübarek, 2011 yılının Eylül ayında beş yıllık görev süresi dolduktan sonra tekrar aday olma niyetinde olmadığını açıkladı.

Hüsnü Mübarek, 2005 Eylül'ünde 77 yaşındayken genel seçimleri kazanarak cumhurbaşkanlığında beşinci dönemine başladı.

Seçimlerde yeni düzenleme gereği ilk kez birden fazla aday yarışabildi.

Mısırlılar önceki seçimlerde parlamentonun gösterdiği tek bir aday için sadece "evet" ya da "hayır" oyu kullanabiliyorlardı.

Bununla beraber Mısır'da yaygın destek gören tek muhalif hareket olan Müslüman Kardeşler, siyasi yasaklı olduğundan aday çıkaramadı.

Cumhurbaşkanı Enver Sedat'ın 1981'de suikaste uğraması sonrasında cumhurbaşkanı seçilen Mübarek bu tarihten önce hava kuvvetleri komutanlığı ve genelkurmay başkanlığı yapmış; 1975'te cumhurbaşkanı yardımcısı olmuştu.

Göreve başlamasından bu yana altı kez saldırıya uğrayan Mübarek'e yönelik son suikast girişimi 1995'te Etiyopya'nın Addis Ababa kentinde düzenlendi.

Batıyla dostça ilişkiler kurmaya gayret eden ve ekonomide liberal bir siyaseti belirleyen Hüsnü Mübarek, ülkedeki yüksek işsizlik ve düşük yaşam standardına karşı ekonomik reform vaadinde bulunuyor.

1928 doğumlu olan Mübarek özel hayatını fazla göz önünde tutmamaya özen göstermesiyle tanınıyor. Mübarek, yarı İngiliz (Galler Bölgesi) olan Suzanne Mübarek ile evli ve iki oğlu var.

MEDYA

Mısır medyası bölgenin en etkili güçlerinden. Mısır'da yayımlanan gazeteler bölge genelinde okunurken, televizyon ve film sanayinin yapımları Arapça konuşan pek çok ülkeye satılıyor.

Özellikle Media Production City adıyla kurulan bir yapım şirketi Doğu'nun Hollywood'u olmayı hedefliyor.

Hükümet basın ve yayın kuruluşlarında sık sık eleştiriliyor ancak iftira ve hakaret durumlarını düzenleyen yasalar ve ülkenin süregelen bir olağanüstü hal durumunda bulunması, basının hassas konularda oto-sansür uygulamasına yol açıyor.

Mısır'da devlet tarafından işletilen iki ulusal altı yerel kanal var. Mısır Devlet Televizyonu ayrıca uydu yayıncılığı alanında da güçlü bir konuma sahip.

Mısır'ın uydu kanalları Arap alemi genelinde izleniyor. Bu kanallar hem Mısır yapımlarının geniş pazarından hem de Mısır film ve dizilerinden oluşan büyük bir arşivden yararlanıyor.

Mısır, kendi uydusuna sahip olan ilk Arap ülkesi. Nilesat101 adlı bu uydu ülkenin ilk özel televizyon kanalları olan Dream1, Dream 2 ve El Mihver'in yayınlarında kullanılıyor.

Devletin radyo yayınları alanındaki tekeli ise 2003'te özel, ticari radyoların kurulması ile kırıldı.

Mısır yabancı medya şirketlerini ülkeye çekmek için 2000 yılında başlattığı "Serbest Medya Bölgesi" uygulamasıyla medya altyapısını bu şirketlerin hizmetine sunuyor ve mali destek de sağlıyor.

InternetWorldStats.com'un verilerine göre 2009 yılının Aralık ayında internet kullanan Mısırlıların sayısı 16, 7 milyonu buluyor.

Son yıllarda internet bloglarında insan hakları ihlallerini gösteren videolar yayımlandı, Facebook, YouTube ve Twitter gibi sosyal paylaşım ağları da Mısırlı aktivistlerce kolayca benimsendi.

Gazetecileri Koruma Komitesi, 2009 yılında Mısır'ı blog yazarı olmanın en kötü olduğu on ülke arasında saydı.