Ucuz Azeri gazına Rus engeli

Azerileri tehdit eden Moskova'nın amacı Türkiye'ye sattığı gazın fiyatını düşürmemek. Baskıdan bunalan Bakü ise Botaş'a projeyi bir yıl erteleme teklifinde bulundu.

Enerji alanındaki ikinci büyük prestij yatırımı kabul edilen Şahdeniz'in devreye girmesiyle Türkiye, 120 dolara ucuz doğalgaz temin etme imkanına kavuşacak. Proje, Rusya ve İran'ın verdiği fiyatların neredeyse yarısı kadar bir maliyetle gaz alımı sağladığı için Enerji Bakanlığı'nın da pazarlık masasındaki eli güçlenecek. Botaş'a gaz satışında fiyat düşürmek istemeyen Rusya ise Azerbaycan üzerinde baskı kurarak Şahdeniz'i engellemeye çalışıyor. Moskova, Bakü'ye "size verdiğim gazı 120 dolardan Türkiye'ye satarsanız fiyatı 230 dolara çıkarırım" mesajı gönderirken enerji çevreleri bu tehdidin Azerbaycan üzerinde etkili olduğuna dikkat çekiyor. Botaş yetkililerinden alınan bilgiye göre, Rusya'nın restine karşılık Azerbaycan, Türkiye'den 2007 yılı gaz anlaşmasını bir yıl öteleme ricasında bulundu. Azerbaycan, Türkiye'ye vereceği 3 milyar metreküplük gazı yine aynı fiyata 2008 ve 2009 yıllarında vermeyi önerdi. Botaş ise Azerilere erteleme formülünün ancak hükümetler nezdinde çözülebileceğini belirtti. Yeniden gaz krizi yaşamak istemeyen Türkiye hem ürün çeşitliliğini sağlamak hem de fiyat düşürmek için Şahdeniz Projesi'nde geri adım atmak istemiyor. Anlaşmalara sadık kalacağını belirten Botaş, "Hükümet talimat vermediği müddetçe sizden gazı alırız. 2007'de 3 milyar metreküplük gazı aynı fiyata isteriz." diyor. Azeriler ise öteleme seçeneğinde ısrar ederken, "Rusya ile gaz bağlantımız iki yıla kadar bitecek. O zamana kadar müsaade edin. Mevcut anlaşmalarımızı donduralım. İleriki tarihlerde yine anlaşmalardaki fiyattan gazı size vereceğiz." teklifinde bulunuyor.

Şahdeniz Doğalgaz Projesi ile Azerbaycan gazının Gürcistan üzerinden Türkiye'ye taşınması amaçlanıyor. 12 Mart 2001'de Azerbaycan doğalgazının Türkiye'ye sevkine ilişkin Botaş ve Socar arasında imzalanan doğalgaz alım-satım sözleşmesi de 15 yıllık bir süre boyunca alımların 2 milyar metreküpten başlayarak 6,6 milyar metreküpe ulaşmasını öngörüyor. Türkiye'nin Azerbaycan'la 2007 yılında 3 milyar, 2008'de 5 milyar ve 2009 yılından itibaren ise 6,6 milyar metreküplük gaz alım anlaşması bulunuyor. Azerbaycan, Türkiye ile yaptığı gaz anlaşmasını iptal ettiği takdirde Türkiye'ye 70 milyon dolarlık ceza ödemek zorunda kalacak. Öte yandan Azerbaycan, Rusya'dan 4,5 milyar metreküp gaz satın alıyor.

Rusya'nın yanı sıra dünyanın önde gelen enerji şirketlerinden BP de Azeri gazının Türkiye'ye gelişine soğuk bakıyor. Bakanlığa yakın kaynaklar, Şahdeniz Projesi'ndeki olumsuz gelişmelerde BP'nin tutumunun da önemli rol oynadığına dikkat çekiyor. İngiliz şirket, Azerilerin gazını 120 dolardan Türkiye'ye verilmesi yerine daha yüksek fiyatlarla başka ülkelere satılmasını istiyor. Gelişmeleri değerlendiren üst düzey bir Botaş yetkilisi, Gürcistan ile Rusya arasında gaz sıkıntısı yaşandığını belirterek, Gürcistan'ın 6,6 milyar metreküplük gazın 2 milyar metreküpünü almak istediğini aktarıyor. Aynı yetkili, "Azerbaycan ve diğer ortaklar gazın fiyatını artırmak istiyor. Bunun için farklı platformlarda açıklama yapıyorlar. Ancak bizim mukavelemiz sağlam." diyor. Türkiye pazarını kaybetmek gibi bir düşüncelerinin olmadığını aktaran BP yetkilileri ise Azeri gazını Gürcistan veya başka bir ülkeye satmak gibi bir niyetlerinin olmadığını söylüyor.

Şahdeniz Projesi'nin yüzde 51'i İngiliz petrolcülük devi BP Plc ve Norveç'in kamuya ait şirketi Statoil'e ait. Projenin diğer hissedarları ise yüzde 10'la TotalFinaElf SA, yüzde 9'la Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ve yüzde 10'luk hissesiyle Azerbaycan'ın devlete ait petrol şirketi Socar. Gürcistan-Türkiye sınırında teslim alınacak olan Azeri doğalgazı yaklaşık 225 km'lik Şahdeniz Doğalgaz Boru Hattı Projesi ile Doğu Anadolu Doğalgaz Ana İletim Hattı üzerindeki Horasan noktasında İran'dan gelen boru hattına bağlanarak, yaklaşık bin 200 km uzaklıktaki Ankara'ya kadar ulaştırılacak. 6,6 milyar metreküplük gazın 750 milyon metreküplük kısmının ise Yunanistan'a verilmesi planlanıyor.

Türkiye yılda 31,5 milyar metreküplük doğalgaz alımı yapıyor. Bunun 19 milyar metreküplük kısmı Rusya'dan sağlanıyor. Türkiye'nin geçen yılki doğalgaz faturası 7,1 milyar doları buldu. Ödemenin 4,7 milyar doları en büyük tedarikçi Rusya'ya yapıldı. Türkiye, Rusya'dan iki hattan doğalgaz alımı yapıyor. Krizde gündeme gelen Batı Hattı'ndan yıllık 13 milyar metreküp, günlük 43 milyon metreküp doğalgaz çekiliyor. Karadeniz'in altına döşenen boru hattından (Mavi Akım) da Rusya'dan yılda 6 milyar metreküplük doğalgaz alınıyor. Gaz alımında ikinci sırada gelen İran'dan Türkiye'ye sözleşmeye göre yıllık 6,7 milyar metreküplük doğalgaz akması gerekiyor. Nijerya ve Cezayir'den LNG tankerleriyle alınan gaz miktarı ise 5,8 milyar metreküp seviyesinde bulunuyor.

Hattın Türkiye topraklarındaki kısmının yapım ve işletme sorumluluğu Botaş'a ait. Azerbaycan topraklarından başlayarak Türkiye/Gürcistan sınırına kadar yapılacak kısmın yapım ve işletme sorumluluğu ise Socar-Azerbaycan'a ait olacak. Azerbaycan-Türkiye Doğalgaz Boru Hattı Projesi'nin Türkiye kısmı ile ilgili olarak, Azerbaycan'dan alınacak olan doğalgazın Gürcistan-Türkiye sınırından Doğu Anadolu İletim Hattı'na 225 km'lik bir hat yapılarak bağlantı noktası olan Erzurum-Horasan'a kadar taşınması planlanıyor. Projenin ön mühendislik çalışmaları tamamlandı. Yapım ihalesine çıkılacak.

Şahdeniz, Türkiye'nin ikinci prestij yatırımı

Şahdeniz Doğalgaz Projesi ile Azerbaycan gazının Gürcistan üzerinden Türkiye'ye taşınması amaçlanıyor. Proje, Türkiye'nin Bakü-Tiflis-Ceyhan'dan sonra ikinci prestij yatırımı konumunda. 12 Mart 2001'de imzalanan sözleşme, 15 yıl içinde alımların 2 milyar metreküpten 6,6 milyar metreküpe ulaşmasını öngörüyor. Azerbaycan, Türkiye ile yaptığı gaz anlaşmasını iptal ettiği takdirde Türkiye'ye 70 milyon dolarlık ceza ödemek zorunda kalacak. Öte yandan Azerbaycan, Rusya'dan 4,5 mil-yar metreküp gaz satın alıyor.

KAYNAK; ZAMAN GAZETESİ