TV Epilepsinin nedeni mi?

Televizyon ve bilgisayar karşısında saatlerce vakit geçirmenin insan psikolojisi ve aile yapısı üzerindeki olumsuz etkileri biliniyor. Ancak 10 yaşındaki Ögeday Sakarkaya'nın aşırı televizyon seyretmesinden dolayı sara (epilepsi) nöbeti geçirmesi ‘kara kutu'nun zararları üzerine yapılan tartışmalara yeni bir boyut kazandırdı.

12 Eylül 2005 sabahı Ögeday kriz geçirmeye başlar. Yerde vücudu kaskatı titrerken gözbebekleri kaybolur, nefes almakta zorlanır ve ağzında köpükler oluşur. Hemen hastaneye kaldırılan küçük çocuğa, testlerin ardından epilepsi teşhisi konulur ve ilaç tedavisi başlatılır.

Baba Cengiz Sakarkaya, oğlunu Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Okan'a götürür. Ögeday'ın TV ve bilgisayar ekranına uzun süre baktığı için sara hastası olduğunu belirten Okan, hastalığın ortaya çıkış sürecini şöyle anlatıyor: “Türkiye'de çoğunlukla 50 hertz TV kullanılıyor.
Çocukların beyni 50 hertz TV monitörlerdeki resim kaymalarını daha kolay algılıyor. Beyin, istem dışı bu atlamaları takip ettiği için yoruluyor. Yorulan beyin daha sonra bir boşalma isteğiyle vücuda nöbet geçirtiyor.”

Mehmet Okan'ın aksine epilepsinin genellikle sebebinin bilinemediğine dikkat çeken Memorial Hastanesi'nden Nörolog Dr. Abdullah Özkardeş ise ekran karşısında bir çocuğun nöbet geçirmesinin frekanstan çok ışık duyarlılığı ile ilgili olduğunu savunuyor. Özkardeş, “Epilepsinin ışığa duyarlı bir türü var. Olay, elektrik frekansından çok, epileptik hücrelerin ışığa duyarlı olmasına bağlıdır.” diyor.

Nörolog Prof. Dr. Adnan Yüksel de TV seyretmenin epilepsi hastalığını oluşturan risk faktörlerinden biri olduğunu kaydetti. Yüksel, “Eğer bu çocuk TV'nin ve bilgisayar monitörünün etkilerine bu kadar maruz kalmasaydı hastalık da tetiklenmeyecekti.” ifadesini kullanıyor.

Oğlunun oyun oynadığı TV’nin de 50 hertz olduğunu belirten Cengiz Sakarkaya, “Yavrularımızın sağlıklarını elimizde olmadan veya bilmeden tehlikeye atıyoruz. Hastalığın başlamasının üzerinden 6 ay geçti. İlaç tedavisi ve koruma tedbirlerimiz oğlumuzun bir daha nöbet geçirmesini engelledi. Kontrollerimize ve koruma tedbirlerine devam ediyoruz. Şimdi yaşamımızda daha bilinçli ve daha dikkatliyiz.” diyor.

Sara hastalığını tetikleyen başka bir unsurun da kafeinli içecekler olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Okan, “Özellikle çocukların çok fazla tükettiği kola beyne çok zarar veriyor. Kafeinli içeceklerden, kola ve enerji içeceklerinden çocukları uzak tutmak gerekiyor. Yanıp sönen disko ışıkları da beynin kriz geçirmesine sebep olabilir. Buna benzer ışıkları evde karanlıkta veya loş ışıkta izlenilen TV veya bilgisayar oyunları oluşturuyor. Televizyonun en az 3 metre yakınlıkta ve aydınlık ortamda izlenmesi gerekli. TV izlerken hızlı hızlı ‘zap’lamak da sarayı tetikleyebilir. Bilgisayar da çocuklar için günde en fazla 20 dakika ile sınırlanmalı.” diyor.

Hastalığın başlamasının üzerinden 6 ay geçti, ilaç tedavisi ve koruma tedbirler sayesinde Ögeday Sakarkaya bir daha nöbet geçirmedi. Sakarkaya ailesi, kontrollere ve koruma tedbirlerine devam ediyor.

TV kesinlikle yakından izlenmemeli

Televizyon ve bilgisayar monitörlerinin yüksek gerilimli tüpler nedeniyle yüksek elektrik alanı oluşturduklarını belirten İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aydoğan Özdemir, yüksek elektrik alanının kan dolaşımını etkilediğini söylüyor. Özdemir şu bilgileri veriyor: “Hertz frekansın ölçüsüdür. Saniyedeki titreşim sayısını belirtir. Bir TV veya bilgisayar monitörünün 50 hertz veya daha farklı özellikte olması şehir şebekesinin frekansıyla ilgilidir. Örneğin, Avrupa ve Türkiye’de 50 Hz. ABD’de 60 Hz. kullanılır. Bu frekans TV veya bilgisayarın çalışma ilkesini değiştirmez. TV ve bilgisayar monitörleri yüksek elektrik alanı oluşturur. TV izleme mesafesi genelde 2-3 metreden az olmadığı için pek ciddi sorun olmaz. Daha yakın mesafede olunması nedeniyle monitörler daha zararlı olabilir. Giderek kullanımı artan likit kristal monitörler sayesinde bu sorun da ortadan kalkacaktır. Şu an için yapılacak şey ekrana yakın oturmamak ve çok uzun süre ekran karşısında kalmamaktır. Beyne yakın çalışan ve yüksek elektrik ve manyetik alan üreten cihazlar insan sağlığı için zararlı olabilir. Bu anlamda en kritik olanları saç kurutma makineleri, elektrikli battaniyeler vb.’dir. Cep telefonları yüksek frekansta çalıştıkları için etkileri diğerlerinden farklı olabilir. Çamaşır ve bulaşık makineleri güçlü donanımlar olmalarına karşın çok yakında ve sürekli bulunulan cihazlar olmadığı için riskli değildir. Yapılabilecek şey sürekli bu tip cihazlarla iç içe olmamaktır.”

Saranın farklı sebepleri vardır

Sara (epilepsi), tekrarlayan nöbetlerle geçici bilinç kayıplarına neden olan bir durumdur. Sara, beyin tümörleri, doğuştan oluşan bozukluklar, tiroid bezinin hastalıklarında, beslenme bozukluklarında oluşabilir. Beyin ameliyatlarından sonra ortaya çıkabilir. Beyne yeterli kan gitmesini engelleyen durumlarda beyin dokusundaki besin maddeleri ve oksijen azalır. Bu da beyin hücrelerinde hasara neden olur ve sara krizi oluşur. Sara hastalığının kesin teşhisi, sara nöbetinin direkt olarak hekim tarafından gözlenmesi ile konulur. Teşhiste EEG denilen ve beyin elektrik dalgalarını ölçen bir tetkikten de yararlanılır. Tedavi için bayılmayı engelleyici çeşitli ilaçlar vardır.

Çocuklar 2 saatten fazla TV izlememeli

Anne ve babalar model oluşturmak adına kendileri için televizyon izleme sürelerini kısıtlamalıdır. Ebeveynler, kendi hayatları ve toplumsal değerleri ile televizyon dünyası arasındaki farkı öğretmek için çocukları ile birlikte televizyon izlemelidir. Çocuklar günde 2 saatten fazla televizyon izlememelidir. İzlenecek programlar önceden seçilmeli, seçilen program bittiğinde televizyon kapatılmalıdır. Çocuğun odasında televizyon bulunmamalıdır. Çocuklar için hazırlanmış video ve CD'ler incelenmeden alınmamalıdır. Çocuklara televizyon yerine kitap, hobi ve spor gibi seçenekler sunulmalıdır.

Dr. Abdullah Özkardeş*: Işığa duyarlılık epilepsi sebebi olabilir

Ekran karşısında çocuğun nöbet geçirmesi frekanstan çok ışık duyarlılığı ile ilgili. Foto-sensisitif epilepsi yani ışığa duyarlı epilepsi diye bir epilepsi türü var. Olay, elektrik frekansından çok, epileptik hücrelerin ışığa duyarlı olmasına bağlıdır. Epilepsinin genellikle nedeni bilinemez. Bu idyopatik epilepsidir ve çoğunluğu bunlar oluşturur. Bunlarda sebep ne ise ona göre tedavi yapılır. (*) Nörolog, Memorial Hastanesi

Zaman