Sağlık Bakanlığınca, TÜRKÖK projesi ile 3 yıl içinde 339 bin 24 gönüllü verici sayısına ulaşıldı, eşleşmelerden bugüne kadar 783 nakil gerçekleşti. Sağlık Bakanlığı ve Türk Kızılayı tarafından yürütülen Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi (TÜRKÖK) projesinde, gönüllü kemik iliği bağışçısı sayısı 339 bin 24’e ulaştı. Türk Kızılayından alınan bilgiye göre, TÜRKÖK projesi kapsamında, Ağustos 2014’te bağışçı kazanımı çalışmalarına başlandı. Projede üç yıllık kemik iliği bağışçı sayısı hedefine ulaşıldı ve bu süreçte sayı 339 bin 24 oldu. Verilere göre, kemik iliği bağışçısı olmak isteyenlerin yüzde 30,2’sini 18-25 yaş arası gençler, yüzde 34,4’ünü ise 26-35 yaş arasındaki kişiler oluşturdu. Kemik iliği bağışçılarının yüzde 28,3’ü 36-45, yüzde 7,1’i de 46-50 yaş arasında yer aldı. 3 BİN 73 EŞLEŞME OLDU Projenin başlamasından sonra alınan kemik iliği örnekleri ile hastalar arasında 3 bin 73 eşleşme oldu. Bu eşleşmelerden 2 bin 984’ü Türkiye’deki, 89’u ise yurt dışındaki hastalarla gerçekleşti. Türkiye’nin dünya kemik iliği bankasına katılmasıyla, herhangi bir ülkeden hastalar için buradaki veri tabanına da bakılabiliyor. Eşleşmelerden bugüne kadar 783 nakil gerçekleştirildi. Bunlardan 735’i Türkiye’de, 8’i ise yurt dışında, 40’ı ise sağlık turizmi kapsamında yapıldı. Projenin 3 yılını değerlendiren Türk Kızılayı Genel Başkanı Kerem Kınık, Sağlık Bakanlığı ile yürütülen çalışmaların büyük başarı ile devam ettiğini belirterek, “TÜRKÖK’te bağışçı sayımız Temmuz’un son haftası itibarıyla 339 bin 24’e ulaştı. İlk naklimizi 2015 yılının Temmuz ayında yapmıştık. Bu proje ile nakil yapılan ve sağlığına kavuşan hasta sayımız 783’ü buldu.” dedi. Peki nasıl bağışçı (donör) olunur ? BİLGİLENDİRME GÖRÜŞMESİ Bir hasta için, en iyi eşleşme olan bağışçı adayı olduğunuzun TÜRKÖK taramalarında tespit edilmesinden sonra, koordinasyonu sağlayacak olan Türk Kızılayı yetkilisi tarafından sizinle bir görüşme gerçekleştirilir. Görüşme sonrası doku uyumunuzun yeniden değerlendirilmesi için sizden yeni kan örnekleri alınır ve TÜRKÖK Doku Tiplendirme Laboratuvarı’na gönderilir. DOKU UYUMU DOĞRULAMA TESTİ Bir hasta için, en iyi eşleşme olan bağışçı adayı olduğunuzun TÜRKÖK taramalarında tespit edilmesinden sonra, koordinasyonu sağlayacak olan Türk Kızılayı yetkilisi tarafından sizinle bir görüşme gerçekleştirilir. Görüşme sonrası doku uyumunuzun yeniden değerlendirilmesi için sizden yeni kan örnekleri alınır ve TÜRKÖK Doku Tiplendirme Laboratuvarı’na gönderilir. SAĞLIK MUAYENESİ ve TETKİKLER Bağışçı olmak için uygunluğunuzun belirlenmesi için ayrıntılı fizik muayeneniz yapılır. Elektrokardiyografi (EKG), akciğer filmi ve çeşitli testler (idrar, kan testleri, bayanlar için hamilelik testleri gibi) yapılır. Bu testler bağışın, sizi ve hastayı herhangi bir risk altına sokmayacağından emin olmak için yapılır. Nakil sonrasında ilk bir ay içerisinde TÜRKÖK tarafından tekrar sağlık muayeneniz yaptırılır. ZAMAN PLANLAMASI Ortalama bir bağış süreci 4-6 haftalık bir zaman aralığında 20-30 saatlik bir zamanınızı alır. Muayene, tıbbi işlemler ya da diğer bağış ile ilgili harcamalar konusunda bağışçıdan hiçbir ücret talep edilmez. Bağışçının sosyal güvenliği kesinlikle kullanılmaz. Herhangi bir zaman diliminde bağış kararından vazgeçme hakkına sahipsiniz. Ancak kök hücre bağışçısı olarak uygun bulunduktan sonra, özellikle hasta nakil için tedaviye başladıktan sonra kararınızdan vazgeçerseniz, hastada hayati tehlike oluşabilir. BAĞIŞ YÖNTEMLERİ 1. Periferik Kök Hücre Toplama Yöntemi Bağışçının periferik kanından toplanan kök hücrenin hastaya nakledilmesini içeren bir tedavi yöntemidir. En sık tercih edilen yöntem olup, bağış için damar yapınızın uygunluğunun değerlendirilmesi gerekmektedir. G-CSF (Granülosit Koloni Uyarıcı Faktör) bağışçının deri altına 4-5 gün boyunca günde iki kez enjekte edilir. G-CSF enjeksiyonuna başladıktan sonraki 4. ya da 5.günde, kanda kök hücreler artmaya başlar. Bu bağış esnasında kolunuzdan steril bir iğne yardımı ile alınan kan, aferez cihazında ilerler ve bu cihazda 4-5 saatlik bir aferez prosedürü sonunda kök hücrelerin diğer kan bileşenlerinden ayrılması sağlanır. Bu kök hücresi ayrılmış kan, diğer kolunuzdan tekrar vücudunuza verilir. Eğer damar yapınız uygun değil ise, alternatif olarak santral yoldan (boyun damarınız) lokal anestezi altında bir kateter takılarak kök hücreler toplanır. Kateter sıklıkla 4 saat süreyle takılı kalır, bazı durumlarda ikinci gün tekrar kök hücre toplanması gerekmesi halinde 24 saat süre ile takılı kalabilir. Ancak bu yönteme nadiren gereksinim duyulur ve sizin vereceğiniz karar önemlidir. İşlem sırasında önemli bir rahatsızlığın olması beklenmez. Nadiren geçici olarak dudaklarda ve parmaklarda uyuşma hissi olabilir. Bağış sonrası, eve gitmek için kendinizi iyi hissedene kadar gözlem altında tutulursunuz. Bağıştan sonraki 48 saat içerisinde, G-CSF’ye ait yan etkiler (kas/kemik ağrıları, ateş, tansiyonda yükselme v.b.) kaybolur. Bağışçı rahatlamak için aspirin içermeyen ilaçlar (Acetaminophen, İbuprofen v.b.) alabilir. Bağıştan sonraki 2 gün içerisinde birçok bağışçı günlük aktivitelerine dönebilir. Eğer günlük aktiviteleriniz fiziksel iş gücü gerektiriyor ise daha fazla istirahate ihtiyaç duyabilirsiniz. 2. Kemik İliği Toplanması Bu işlemi tercih eden bağışçıdan; işlemden yaklaşık 1 hafta önce 1 ünite kan alınarak, tekrar kendine verilmek üzere saklanır. Gerekli sağlık kontrolleri ve genel anestezi alıp alamayacağına ilişkin tetkikler yapılıp, hastaneye yatışı gerçekleştirilir. Bu işlemde 1 veya 2 saat kadar genel anestezi alınır. Anestezi verildikten sonra doktor, cilt üzerinden küçük bir kesi (dikiş atılmasına gerek olmayan) açarak özel bir iğne yardımı ile kalça kemiğinizin arkasına (pelvis kemiği) ilerler. Bağışçı aynı günün akşamında veya ertesi gün taburcu edilir. Bağış sonrası ilk 2 ya da 3 hafta biraz ağrı, yara yerinde sızı ve tutukluk hissedilebilir. Bağıştan sonraki ilk 2 hafta ağır kaldırılmamalı, ağır sporlar yapılmamalıdır. Bağıştan sonraki 2 gün içerisinde birçok bağışçı günlük aktivitelerine dönebilir. Eğer günlük aktiviteleriniz fiziksel iş gücü gerektiriyor ise daha fazla istirahate ihtiyaç duyabilirsiniz. GİZLİLİK TÜRKÖK, hasta ve bağışçının gizliliğini korumayı taahhüt eder. Bağışçı ve hastanın kişisel bilgilerinin saklanması yasalar gereğidir. Gizliliğin sağlanması konusunda bizimle iş birliği yapmanız sizden beklenir. Gizlilik için verilmiş olan bu söz, hem bağışçıyı hem de hastayı istenmeyen tanıtım, temaslar, bağışa zorlama ya da para teklif edilmesi gibi durumlardan korumak içindir. Bağışçıya hastayla ilgili sadece, hastanın yaşı, cinsiyeti ve hastalığı hakkında bilgi verilirken, hastaya ise sadece bağışçının yaşı ve cinsiyeti söylenir. Bağış Sonrasında Hasta ile İletişim: Bağıştan sonraki ilk 1 yıl boyunca, hastaya, içerisinde özel bilgilerinizi içermeyen mektup yazmanıza izin verilebilir. Bu iletişim kesinlikle isim, adres, telefon numarası, şehir, ülke gibi iletişim bilgilerini içermemelidir ve bu mektup TÜRKÖK aracılığı ile hastaya ulaştırılır. Bağıştan 2 yıl sonra hasta ile direk iletişime geçmenize izin verilebilir. Ancak bu görüşme hasta ve bağışçının aynı anda rıza göstermesi sonucu gerçekleşebilir.