Türkiyenin vergi yüzsüzleri
Abone olMaliye, kendi yaptığı anketinde oldukça çarpıcı sonuçlarla karşılaştı. Kimler vergi veriyor kimler adaletsiz buluyor?
Maliye Bakanlığınca yayımlanan bir araştırma, her 10
kişiden 9'unun Türkiye'de vergi adaleti olduğuna inanmadığını, yine
her 10 kişiden 8'inin devlet harcamalarında savurganlık yapıldığını
düşündüğünü ortaya koydu.
Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığınca yayımlanan
''Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Vergi Yükümlülerinin Vergiyi
Algılama ve Tutum Analizi Araştırması'', vatandaşın vergiye nasıl
baktığını gözler önüne serdi.
Araştırmaya göre, Türkiye'de vergi kaçakçılığının en büyük nedeni,
''herkes kaçırıyor, ben de kaçırırım'' anlayışının hakim olması.
Vergi kaçırmanın en geçerli yolu da, işleri kayıt dışı yürütmek.
Vergi oranlarının düşürülmesini isteyen yükümlülerin yarıdan
fazlası, oranlar artarsa, vergi kaçıracağını ya da daha fazla vergi
ödemek yerine işini yavaşlatacağını veya bırakacağını söylüyor.
VERGİ NEDİR?
Araştırmada vatandaşların yüzde 33,3'ü vergiyi ''kamu
hizmetlerinin karşılığı'', yüzde 30,9'u ''zorunlu bir ödeme'',
yüzde 18,3'ü ''bir ödev'', yüzde 15,3'ü ''bir yük'', yüzde 2,2'si
de ''teşebbüs kabiliyetini engelleyen bir uygulama'' olarak
tanımlıyor.
Her 4 vatandaştan 3'ü vergilerin ağır olduğunu
savunuyor. Yükümlülerin yüzde 22'ine göre vergiler ''çok
ağır'', yüzde 54,7'sine göre de ''ağır''. Vergi yükünü ''normal''
bulanların oranı yüzde 21,7, ''az'' bulanların ise yüzde 1,5.
Vatandaşın yüzde 21,5'i her türlü vergiyi eleştirirken, yüzde
28,1'lik grup gelir vergisinden, yüzde 19,3'lük kesim KDV'den,
yüzde 18,3'lük kesim motorlu taşıtlar vergisinden, yüzde 4,1'lik
kesim kurumlar, yüzde 4,1'lik kesim de emlak vergisinden şikayet
ediyor.
''VERGİ ADALETİ YOK''
Araştırmada yükümlülerin vergi adaletiyle ilgili görüşleri de
irdelendi. Buna göre, vatandaşların yüzde 71,3'ü Türkiye'de
vergi adaletinin olmadığına inanıyor. ''Vergiler adaletli
ama yeterince değil'' diyenlerin oranı yüzde 26,9 olarak tespit
edilirken, sadece yüzde 1,8'lik grup, Türkiye'de vergi adaleti
olduğu görüşünü taşıyor.
-Vergide dikey adalet bulunup bulunmadığı sorusuna ise
vatandaşların yüzde 87,3'ü ''hayır'' yanıtını veriyor. Vergi
adaletinin olduğu görüşünde olanların oranı ise yüzde 12,7'de
kalıyor.
-Vergi sisteminin adaletsizliğinin nedeni olarak vatandaşların
yüzde 38,3'ü ''devletin bazı kesimleri hala vergilendirmemesi''ni
görürken, yüzde 29,8'lik kesim vergi kaçakçılığının yaygın
olmasının, yüzde 26,7'lik kesim de vergi kanunlarının yapısının bu
sonucu doğurduğunu belirtiyor. Yüzde 5,2'lik grup ise
adaletsizliğin nedeni olarak vergi idaresinin yaklaşımını
gösteriyor.
-Yükümlülerin ödedikleri vergilerin kamu hizmeti olarak tekrar
kendilerine dönüp dönmemesi hakkındaki düşüncelerinin de ölçüldüğü
araştırmada, katılımcıların yüzde 51,1'i ödenen vergilerle
devletten alınan hizmetler arasında doğru orantılı bir ilişki
olmadığını ifade ediyor. Yüzde 36,8'lik grup buna ''zaman zaman''
yanıtını verirken, yükümlülerin sadece yüzde 12,1'i ödenen
vergilerin kamu hizmeti olarak tekrar kendilerine geri döndüğünü
düşünüyor.
SAVURGANLIK VAR
-Araştırmada, vatandaşlara ''Sizce devlet harcamalarında bir
savurganlık var mı'' sorusu da yöneltildi.
Bu soruya yüzde 83'lük kesim, ''Evet, kamu harcamalarında
savurganlık var'' yanıtını verdi, yüzde 17'lik grup, bunun aksini
iddia etti.
-Devletin artan gelir ihtiyacını nasıl karşılaması gerektiği
konusunda da vatandaşlar şu görüşleri ortaya koydu: Yüzde 47,8,
''vergi denetimlerini artırmalı'', yüzde 45 ''harcamalarını
kısmalı'', yüzde 3,8 ''vergilerini artırmalı veya yeni vergiler
koymalı'', yüzde 3,5 ''borçlanmalı''.
VERGİSİNİ TAM ÖDEYEN İFLAS EDER YA DA
GELİŞEMEZ
Araştırmada vatandaşların sistemle ilgili diğer düşünceleri de şu
şekilde belirlendi:
-Yükümlülerin ancak yüzde 2,9'u, ''TÜrkiye'de herkesin vergisini
tam olarak ödediğine'' inanıyor. Yüzde 97,1'lik kesim, bunun tam
aksini düşünüyor.
-Herkesin vergisini tam olarak ödememesinin yükümlüleri hangi
davranışa yönelttiği sorusu da şu şekilde yanıtlanıyor:
Yüzde 49,6 ''herkesi vergi kaçırmaya itiyor'', yüzde 41,7 ''vergi
ödeme şevkini kırıyor'', yüzde 4,6 ''daha çok vergi ödemeye sevk
ediyor'', yüzde 4,1 ''olumlu ya da olumsuz bir etkisi
bulunmuyor''
-''Günümüz şartlarında vergisini tam olarak ödeyen bir vergi
yükümlüsünün durumu ne olur'' sorusuna yükümlülerin yarısı,
''vergisini tam ödeyen ekonomik açıdan gelişemez ya da iflas eder''
yanıtını verdi.
Araştırmaya göre, verginin tam olarak ödenmesi durumunda yüzde
34,5'lik grup ''ekonomik gelişimin sağlanamayacağı'', yüzde 28'lik
grup ''önemli bir şey olmayacağı'', yüzde 14,6'lık grup
''saygınlığın artacağını'', yüzde 8,8'lik grup ''mutlu olacağını''
söylüyor. Buna karşılık, yüzde 14'lük grup da vergisini tam olarak
ödeyenlerin ''birkaç yıl içinde iflas etmeye mahkum olduğu''
görüşünü taşıyor.
-TÜrkiye'de vergilerin tam olarak ödenmemesinin en önemli nedeni
''vergi oranlarının yüksek olması''. Yükümlülerin yüzde 45'i böyle
düşünüyor. Bunu yüzde 30,4'lük oran ile ''vergi bilinci ve vergi
ahlakının yeterince yerleşmemesi'', yüzde 12,8 ile''gerekli vergi
reformlarının yapılmaması'', yüzde 6,8 ile ''devletin, verginin
gerekliliğini kamuoyuna anlatamaması'', yüzde 4,3 ile de ''biçimsel
yükümlülüklerin fazlalığı'' izliyor.
-İşletmelerin incelemeden geçme sıklığı: Yükümlülerin yüzde 14,1'i
bir defa da olsa vergi incelemesine tabi tutulmuş. Yüzde 22,5'i 1
ile 5 arasında incelemeye alınmış. Yüzde 8,1'i 5 defadan fazla
incelenmiş. Hiç incelemeye tabi tutulmamışların oranı yüzde
18,6.
VERGİ ORANLARINDA İNDİRİM İSTENİYOR
-Vatandaş, vergi kaçakçılığının azaltılması için vergi oranlarının
düşürülmesini talep ediyor. Vatandaşın yüzde 50,8'ine göre, ''vergi
oranlarının indirilmesi, vergi kaçakçılığını azaltacak.'' Yüzde
19,3'üne göre oranlardaki bir indirim, ''vergi gelirlerini
artıracak'', yüzde 18,1'ine göre ''vergi tabanını genişletecek'',
yüzde 11,8'ine göre de ''vergi gelirlerini azaltacak.''
-''Vergi oranlarının arttırılmasına mükellefler ne tepki verecek?''
Yüzde 37'lik grup vergi oranlarının yükseltilmesi halinde,
harcamalarını kısma yoluna gideceğini beyan ederken, yüzde 34,5'i
''eski vergi seviyemi korumak için vergiden kaçınmanın yollarını
ararım'' diyor. Yüzde 19,4'lük kesim de, daha fazla vergi
ödemektense, işini yavaşlatacağını veya bırakacağını söylüyor.
Yüzde 9,2'lik grup ise daha fazla vergi ödeyecek olmanın, kendisini
daha fazla çalışmaya teşvik edeceğini belirtiyor.
-Yükümlülerin önce desteklemiş oldukları bir iktidardan, sadece
vergileri artırdığı için bir sonraki seçimde desteğini çekip
çekmeyeceği durumuna: Yüzde 62,6'lık kesim buna ''hayır'', yüzde
37,4 ise ''evet'' yanıtını veriyor.
HERKES KAÇIRIYOR, BEN DE KAÇIRIRIM
-Vergi kaçakçılığının nedenleri: Türkiye'deki vergi kaçakçılığının
1 numaralı nedeni, ''Herkes kaçırıyor, ben de kaçırıyorum''
mantığının yaygın olması. Yükümlülerin yüzde 24,7'si bu görüşü
taşıyor. Yüzde 24,5'lik kesim, kaçağın fazla olmasının vergi
idaresinin ve denetimlerin yetersizliğinden, yüzde 15,6'lık kesim,
kanunların vergi kaçırmaya müsait olmasından, yüzde 13,4'lük kesim
mükelleflerde vergi bilincinin yerleşmemiş olmasından, yüzde 5'lik
kesim de kanunların sık sık değişmesinden kaynaklandığı
inancında.
-Vergi kaçırma yolları: Türkiye'de vergi kaçırırken en fazla
başvurulan yöntem kayıt dışılık. Mükelleflerin yüzde 53,9'u, vergi
doğuracak ticari işlemleri, kayıtlara geçirmeyerek vergi kaçırıyor.
Yüzde 21,6'lık grup, naylon fatura, yüzde 18,9'luk grup da evrakta
sahtekarlık yaparak, vergiden kaçınıyor. Yüzde 5,6'lık yükümlü
grubu ise vergi kaçırmak için defter ve belgeleri yok
ediyor.