Türkiyenin mağara zenginliği

Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Projesi Koordinatörü Oğut Tanındı,  Türkiye'nin doğal, kültürel ve arkeolojik varlıklarını belirlemek için 13 yıldır TAY Projesi'ni yürüttüklerini ifade ederek, çalışmaları sırasında Türkiye'deki mağaralar hakkında bilimsel bir araştırma bulunmadığını gördüklerini söyledi. Bu kapsamda 4.5 yıl önce Türkiye'nin mağara envanterini hazırlamaya karar verdiklerini kaydeden Tanındı, TAY Projesi
kapsamında yaptıkları gezilerden ve 1800'lü yıllardan günümüze dek
yerli ve yabancı bilim adamları, gezgin ve mağaracıların yaptıkları araştırmalardan elde edilen verileri derleyip, ''Türkiye Mağaralar Envanteri''ni oluşturduklarını ifade etti.

Tanındı, iki klasör halindeki envanterde, mağaralardan 467'si hakkında detaylı bilgi ve haritaların yer aldığını, 919'u hakkında kısmen yer tarifleri ve araştırma bilgilerinin bulunduğunu, 941'inin ise bulunduğu il, ilçe ve köy dışında başka bilgi elde edilemediği için liste halinde verildiğini söyledi.

-MAĞARA TURİZMİ-
Tanındı, envanterin, Türkiye'de mağara turizminin başlaması için ilk adım olmasını umduklarını ifade ederek, şunları kaydetti: ''Bir süre sonra internet sitemizde bu envanteri Türkçe ve İngilizce olarak yayınlayacağız. Türkiye'de çok yaygın değil ama, dünyada mağara turizmi hayli yaygın bir sektör. İsviçre ve İngiltere'ye sadece mağaralar için gidenler var. Envanter, Kültür ve
Turizm Bakanlığı ile mağaracılara önemli bilgi sağlamış olacak. Özellikle Toros Dağları'nın güneyi, Marmara ve Karadeniz bölgeleri hattı, İstanbul'un güneyi, Sinop ve Samsun civarı, Bodrum bölgesinde çok miktarda araştırma yapılmış ve mağaralar bulunmuş. Dağ olan bölgelerde mağaralar yoğun. Ancak, araştırılmamış daha bir çok bölge var.''

Envanterde bulunan mağaralar içindeki en uzununun, 12 kilometre
ile Isparta'ya bağlı Yenişarbademli ilçesinin 11 kilometre batısındaki
Pınargözü Mağarası olduğunu, en derin mağaranın ise bin 429 metre ile
Mersin'in Anamur ilçesi Çukurpınar Yaylası'ndaki Peynirlikönü Düdeni
olduğunu söyledi.

-ARKEOLOJİK DEĞERİ OLAN 200 MAĞARA-
Envanterde, içlerinde arkeolojik dolgu ve kalıntıya rastlanmış, bir kısmı araştırılmış ve kazılmış 200'ün üzerinde mağara ve kaya sığınağı da yer aldığını kaydeden Tanındı, şunları söyledi: ''Doğal mirasımız olan mağaraların çoğu defineciler ya da bilinçsiz restorasyon nedeniyle tahrip oluyor. TAY Projesiyle Türkiye'yi gezerken arkeolojik dokusu olan birçok mağarada, hiçbir bulgunun kalmadığını gördük. Mağaralar adeta, özellikle yok ediliyor.
Defineciler içlerinde dinamit patlatıyor, kazı yapılıyor, ahır olarak kullanılıyor. Örneğin İstanbul'da Yarımılgaz Mağarası 400 bin yıllık bir yerleşim. Yani 400 bin yıl önce insanlar girişindeki bölüme yerleşmiş ve yaşamış. 1 kilometrelik mağarada 1999 yılında kazılar gerçekleştirdik. Ancak bugün, demir kapısı kırılmış durumda. Hatta mağarada bir de sinema filmi çekilmiş.
Mağaraların işletilmesi özel sektöre devredildi. Ancak, işletmeye
açılan mağaralar içinde çok kötü şekilde restorasyon, ışıklandırma ve
yürüme alanı yapılarak, mağaralara büyük zarar veriliyor.''

Bugüne kadar Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın elinde bir mağaralar envanteri bulunmadığını söyleyen Tanındı, ''Çoğu mağaranın yerini sadece yerel halk biliyor. Hazırladığımız envanterle nerede hangi mağara var bilinirse, bu konuya bilinçli şekilde eğilinip, tahribatın önü alınır'' dedi.