Türkiye'de benzin fiyatları neden ucuzlamıyor?
Abone olPetrol fiyatları son 5 yılın en kötü günlerini yaşıyor. Peki petrol fiyatları bu kadar düşüş yaşarken neden Türkiye'de akaryakıt fiyatları düşmüyor?
Petrol fiyatları beş yılı aşkın bir
sürenin en kötü günlerini yaşıyor.
Petrol Pazartesi günkü işlemlerde yaklaşık 2 dolar değer
kaybederken, OPEC’in üretimi kısmama kararı sonraki sert düşüşünü
devam ettirdi. Hem ABD ham petrolü hem de Brent petrolün varil
fiyatı son beş aydır aralıksız olarak değer kaybetti.
Uzmanlara göre bu, 2008’deki küresel krizden bu yana görülen en
uzun düşüş ivmesi. Finansal danışmanlık şirketi Phillip Futures’ın
analistleri, “Toplantı öncesinde petrolde dört yılın en
düşüklerinden toparlanma beklerken, şimdi son beş yılın en düşük
seviyelerini konuşuyoruz” dedi.
5 YILIN EN DÜŞÜĞÜ
ABD ham petrolü 64,54 dolarla Temmuz 2009’dan bu yana, Brent petrol
ise 67.82 dolara kadar gerileyerek Ekim 2009’dan bu yana en düşük
seviyesini gördü.
Peki Türkiye'de nedene akaryakıt fiyatlarına bu düşüş
yansımıyor?
Benzin fiyatlarında son indirim Cuma akşam saatlerinde geldi.
Kurşunsuz benzinin litre fiyatında 13 kuruşluk indirim yapıldı. Son
aylarda petrol fiyatlarındaki düşüşle beraber akaryakıt
fiyatlarında yapılan indirim tüketicinin yüzünü güldürdü. Ancak
petrol fiyatlarındaki düşüş oranıyla, bu indirimler arasında büyük
fark var. Petroldeki düşüş benzine aynı oranda yansımıyor.
Haziran 2014’te Brent petrolün varil fiyatı 115 dolara çıktı. Kasım
ayı sonu itibariyle ise varil fiyatı 70 dolar seviyelerine indi.
Yani petrol fiyatları yüzde 40'a varan bir oranda düşüş gösterdi.
Ancak bu süre zarfında tüketicinin aldığı akaryakıt fiyatındaki
düşüş yüzde 15'te kaldı. Bunda yüksek fiyattan depolanmış akaryakıt
miktarı, devletin zaten yüksek olan vergi oranlarını arttırması ve
dolar kurundaki artış etkili.
DEVLETİN VERGİ ORANI
Petroldeki indirimin benzine yansımamasındaki önemli bir etken,
devletin akaryakıta uyguladığı vergi oranlarını artırması.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız’ın açıklamasına göre,
devlet 100 TL’lik akaryakıtın ortalama 60 lirasını vergi olarak
alıyor. Bu, 95 oktan benzinde 63 liraya kadar çıkıyor.
Oysa Temmuz ayından önce bu rakam 58 Türk Lirası'ydı. Yani dünya
piyasalarında petrolün varil fiyatı düştüğü sırada, Türkiye
akaryakıt vergi oranını arttırarak gelir kalemlerinden birini sabit
tutma yoluna gitti.
Maliye Bakanlığı verilerine göre, devlet 2014’ün ilk on ayında
akaryakıt ve doğalgaz tüketiminden 37.7 milyar TL Özel Tüketim
Vergisi elde etti. Bu, geçen yılın ilk on ayıyla neredeyse
aynı. Yani devlet, düşen petrol fiyatlarına rağmen vergi
oranını yükselterek bu kalemde gelirini sabit tutmaya çalıştı. Zira
akaryakıttan alınan vergi, devletin gelirleri içinde ciddi bir
kalem teşkil ediyor. Türk halkı, dünyada akaryakıta en yüksek
oranda vergi ödeyen ve en yüksek fiyattan akaryakıt tüketenler
arasında.
HAM PETROL VE AKARYAKIT
DEPOLARI
Petrolün ne zaman depolandığı, yakıt fiyatlarını belirleyen
etkenlerden biri.
TÜPRAŞ’ın İzmit, İzmir, Kırıkkale ve Batman’da bulunan dört
rafinerisi toplam 5,57 milyon metreküp ham ve işlenmiş petrol
depolama kapasitesine sahip. Bu depoların ne oranda dolu olduğu ya
da hangi fiyat üzerinden alınan petrolün depolandığı bilinmiyor.
Bunun dışında TÜPRAŞ kadar olmasa da özel sektörün de depolama
kapasitesi mevcut.
Petrol Sanayi Derneği’nin verilerine göre, Türkiye’de Ocak - Eylül
2014 aralığında 17,74 milyon metreküp akaryakıt satışı
gerçekleşti.
Bu rakamlara göre Türkiye’nin birkaç aylık ihtiyacını karşılayacak
akaryakıt depolama kapasitesi var. Bu da petrolün yüksek fiyattan
depolanma ihtimali durumunda fiyat indirimlerinin, şimdi değil
sonraki aylarda tüketiciye yansıması anlamına geliyor. Yani
Türkiye yüksek fiyattan depolanan yakıtı kullanıyor. Dolayısıyla
indirim şimdilik yansımıyor. Ancak bu durum Haziran ayından bu yana
petrol fiyatlarının düştüğü ve depo kapasitesinin sadece üç, dört
aylık olduğu göz önüne alındığında, akaryakıt fiyatlarının sabit
kalmasında tek başına etkili değil.
DOLAR KURUNDAKİ ARTIŞ
Petrolün varil fiyatının düşmeye başladığı Haziran ayından bu yana
ABD Doları, Türk Lirası karşısında yükseldi. Haziran 2014’te 1
dolar yaklaşık 2,10 seviyesindeyken Kasım ayı sonunda bu 2,21
seviyesine çıktı. Dolar kurundaki artış, dolarla alınan
petroldeki düşüşün tüketiciye yansımamasında çok az da olsa
etken. Tüm bu sebeplerle Brent petrol fiyatı, 2010 yılında
dolar bazında bugünkü fiyatla aynıyken, 1 litre benzin 3,8 Türk
Lirası'ydı. Bugün ise benzinin litre fiyatı yaklaşık 4,5 Türk
Lirası.
PETROL MİLYARDERİ AÇIKLADI: 30 DOLARI GÖREBİLİRİZ |
Petrol fiyatlarıyla ilgili en çarpıcı senaryo petrol milyarderi
Kanadalı işadamı Murray Edwards’tan geldi. Kanadalı dev şirket Canadian Natural Resource’un Yönetim Kurulu Başkanı olan Edwards, “Petrolde 30-40 dolar arasını görebiliriz. 2008 yılına geri döndüğümüzde, kısa bir süre içinde petrolün varil fiyatının 35 dolar seviyesine gerilediğini görmüştük” dedi. Edwards, bu düşüşün ardından fiyatların o bantta uzun süre kalmasını beklemediğini de sözlerine ekledi. Milyarder işadamı şöyle devam etti: “Sorulması gereken asıl soru petrolün varil fiyatının nerede sabitleneceği. Bir süre için varil fiyatında 70-75 dolar bandı fena bir yer olmayabilir. Talep artışı ve arz dengesi sağlandıkça daha da artış görülecektir fiyatlarda.” Petrolde, ABD ham petrolünün varil fiyatı 64 dolar, Brent petrolün varil fiyatı 68 dolardan işlem görüyor. |