Türkiye'de 2,1 milyon işyeri var

2002 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı sonuçlarına göre, Türkiye'de faaliyet gösteren 2 milyon 139 bin 289 işyeri var. Bu işyerlerinden 183 bin 580'i 2003 yılında açıldı. Bu arada Vergi Kimlik Numarası olmayan 97 bin 271 işyeri tespit edildi. İşyerlerinin yüzde 46.19'u ticaret sektöründe, yüzde 14.35'i imalat sektöründe, yüzde 14.21 ulaştırma, depolama ve haberleşme sektöründe faaliye gösteriyor. Bu üç sektör toplam girişim sayısının yüzde 74.75'ini oluşturuyor. Çok birimli girişimler açısından bakıldığında ise, girişimlerin yüzde 51.52'si ticaret, yüzde 16.32'si imalat, yüzde 15.13'ü ulaştırma, depolama ve haberleşme sektöründe faaliyet gösteriyor. İstihdam edilen toplam 6 milyon 325 bin 36 kişiden 4 milyon 330 bin 743'ü, tek birimli girişimlerde, 194 bin 293'ü ise çok birimli girişimlere bağlı olarak faaliyet gösteren işyerlerinde istihdam ediliyor. Toplam istihdam açısından değerlendirildiğinde ise çok birimli girişimlerde istihdamın yüzde 38'inin imalat sektöründe, yüzde 29.28'inin de ticaret sektöründe yer aldığı görülüyor. İstihdamın cinsiyete göre dağılımına bakıldığında, ücretle çalışanların yüzde 76'sının erkek, yüzde 24'ünün kadın olduğu görülüyor. Toplam ücretle çalışanların 3 milyon 30 bin 66'sını erkeklerin, 956 bin 634'ünü ise kadınların oluşturduğu belirtilen sayım raporunda yer alan sektörel istihdam paylarına bakıldığında, kadınların erkeklere göre daha fazla istihdam edildiği sektör Sağlık ve Sosyal Hizmetler sektörü olarak ortaya çıkıyor. Kadınların toplam istihdam oranlarına bakıldığında, yüzde 64.5 oranında Sağlık ve Sosyal Hizmet sektöründe, yüzde 46.6 oranında mali aracı kuruluşlar hizmetleri sektöründe, yüzde 44.9 oranında eğitim hizmetleri sektöründe, yüzde 3.6 oranında ise madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe yer aldıkları görülüyor. Rapora göre, Türkiye'deki girişimlerin ortalama ölçek büyüklüğü 3.68 olarak belirlendi. Ölçek büyüklüğünün en fazla olduğu sektör 44.41 ile madencilik ve taş ocakçılığı sektörü olarak kaydedilirken, ölçek büyüklüğünün en düşük olduğu sektör ise 2.05 ile ulaştırma, depolama ve haberleşme sektörü olarak kayıtlara geçti. 'Küçük Ölçekli' olarak tanımlanan ve 1-9 kişi çalıştıran girişim sayısı 1 milyon 633 bin 509 olarak açıklanırken, bu sayının toplam girişimlerin yüzde 94.94'ünü oluşturduğu ifade edildi. Rapora göre, girişimlerin yüzde 3.09'unda (53.246 girişim) 10-49 kişi çalışırken, yüzde 1.38'inde ise ücretle çalışanlar bulunmuyor. Aktif çalışan iş sahibi ve ortaklar ile ücretsiz çalışan aile fertleri girişimde görev alıyor. Çok birimli girişimler açısından bu dağılıma bakıldığında, 1-9 kişi çalıştıran girişimlerin payı yüzde 80.48, 10-49 kişi çalıştıran girişimlerin payı ise yüzde 14.92. Sayım sonuçlarına göre, işyerlerinin en yaşlı olduğu sektör, 20.1 yaş ortalaması ile elektrik, gaz ve su dağıtımı sektörü olarak karşımıza çıkarken, mali aracı kuruluş faaliyetleri sektöründe ortalama işyeri yaşı 13.2, devinimin en çok olduğu sektör olan otel ve lokantalar sektöründe ise yaş ortalaması 7.2 olarak belirlendi. Sayım sonuçlarında, girişimlerin hukuki durumlarına göre dağılımlarına bakıldığında yüzde 80.58'inin ferdi mülkiyet olduğu görülüyor. Geriye kalan girişimler ise yüzde 13.55 oranında limited şirket ve yüzde 2.03 oranında ise anonim şirket statüsünde dağılım gösteriyor. Bu rakamlar, toplam girişimlerin yalnızca yüzde 15.58'inin sermaye şirketleri olarak tanımlanan gruba dahil olduğunu, kalanların da şahıs şirketleri ve diğer yapıda girişimler olduğunu gösteriyor. Raporda, çok birimli girişimler arasında limited şirketlerin oranının yüzde 33.16'ya çıktığı, anonim şirketlerin oranının ise yüzde 5.97 olduğu görülüyor. Bu kapsamdaki girişimlerin yüzde 39.13'ü de sermaye şirketi olarak tanımlanan gruba dahil olarak karşımıza çıkıyor. Birden fazla işyerinden meydana gelen çok birimli girişimler, içerdikleri bağlı birimler açısından incelendiklerinde, iki işyerinden meydana gelen girişimlerin toplam girişim içerisindeki payının yüzde 85.35 olduğu görülüyor. Üç bağımlı işyerinden meydana gelen girişimlerin toplam çok birimli girişimler içindeki payının ise yüzde 10.1 olduğu dikkat çekerken, çok birimli girişimlerin yüzde 0.11'inin 26 ve daha fazla sayıda işyerinden meydana geldiği belirtiliyor. 2002 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı Raporu'nda, işyerlerinin fiziksel mekan olarak bulunduğu yerlere göre dağılımına bakıldığında, yüzde 19.1'inin serbest bölge, organize sanayi bölgesi, küçük sanayi sitesi, iş merkezi, işhanı ve pasaj gibi belirli ve planlı bir yerleşim içerisinde faaliyet gösterdiği görülüyor. Kalan yüzde 80.9'luk kısım ise böyle belirli bir sınır içerisinde bulunmuyor. Ülkenin dış ticaretinde sağladığı kolaylıklarla serbest bölgelerin, bu amaçlarına paralel olarak ticaret sektöründe ve ulaştırma, depolama ve haberleşme sektöründeki işyerleri için çekici yerleşim alanları olarak değerlendirildiği anlaşılıyor. Serbest Bölgelerdeki işyerlerinin yüzde 45.8'inin ticaret sektöründe, yüzde 24.6'sının ise ulaştırma, depolama ve haberleşme sektöründe faaliyet gösterdiği dikkat çekiyor. Benzer bir ilişki imalat sektörü ile organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi siteleri arasında da görülüyor. İmalat sanayi sektöründeki işyerlerinin yüzde 17.7'sinin küçük sanayi sitelerinde, yüzde 4,1'inin de organize sanayi bölgelerinde yer aldığı vurgulanıyor. DİE'nin raporunda, sektörel anlamda en çok işyerinin, toplam işyeri sayısının yüzde 9.9'unu kapsayan 'Belirli Bir Mala Tahsis Edilmemiş Mağazalarda Gıda, İçecek ve Tütün Ağırlıklı Perakende Ticaret' sektöründe yer aldığı görülüyor. Bunu yüzde 5.54 ile 'Karayolu ile Yük Taşımacılığı', yüzde 5.51 ile 'Belirli Bir Mala Tahsis Edilmiş Mağazalardaki Diğer Perakende Ticaret', yüzde 5.3 ile ile 'Barlar ve Kahvehaneler' ve yüzde 4,35 ile 'Diğer Karayolu Taşımacılığı' izliyor. Toplam işyerlerinin yüzde 30.6'sı, bu beş faaliyet kolu içerisinde yer alıyor. Eğitim Hizmetleri sektöründe faaliyet gösteren kurumların oranının yüzde 0.33 olduğu düşünüldüğünde, ülkemizdeki yaklaşık olarak her 10 bar ve kıraathaneye karşılık 1 eğitim kurumu bulunması dikkat çekiyor. Sektörel anlamda en çok istihdam yüzde 5.36 ile 'Belirli Bir Mala Tahsis Edilmemiş Mağazalarda Gıda, İçecek ve Tütün Ağırlıklı Perakende Ticaret' sektöründe görülüyor. Bunu yüzde 3,19 ile 'Belirli Bir Mala Tahsis Edilmiş Mağazalardaki Diğer Perakende Ticaret', yüzde 3.09 ile 'Lokantalar ve Pastaneler', yüzde 2.56 ile 'Karayolu ile Yük Taşımacılığı' ve yüzde 2.48 ile 'Diğer Dış Giyim Eşyaları İmalatı' sektörleri izliyor. Toplam istihdamın ise yüzde 16.68'inin bu beş faaliyet kolu içerisinde yer aldığı görülüyor.