Türkiye işkence listesinden çıktı

Türkiye’nin çıkarıldığı işkence listesine Almanya ve Yunanistan girdi Terörle mücadele ettiği yıllarda insan hakları ihlali ile suçlanan Türkiye, bu sabıkasından kurtulmak için ‘işkenceye sıfır tolerans’ sloganı ile yola çıktı. Yapılan çalışmaların olumlu sonuçları alınmaya başladı. Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi (AİÖK), 1992 yılında ‘işkence yapılıyor’ diye dünyaya duyurduğu Türkiye’yi 2005’te inceleme yapılacak ülkeler arasından çıkardı. Komite, işkencenin önlenmesi hakkındaki Avrupa Sözleşmesi’nin denetimini yürütüyor. Özgürlüklerinden mahrum bırakılmış kişilerin durumunu gözden geçireceği ülkeler listesine, Türkiye’yi yıllardır ‘işkence’ konusunda eleştiren Belçika, Almanya ve Yunanistan’ın girmesi dikkat çekti. Komite bu üç Avrupa ülkesinin dışında, Macaristan, Norveç, Rusya Federasyonu, San Marino, Slovakya ve Ukrayna’da insan hakları ihlallerini araştıracak. Söz konusu gelişme bir yazı ile Meclis ve Başbakanlık başta olmak üzere ilgili tüm birimlere bildirildi. Kararı değerlendiren Başbakanlık İnsan Hakları Başkanı Doç. Dr. Vahit Bıçak, uzun süredir uygulanan işkenceye sıfır tolerans poli- tikasının etkisini göstermeye baş-ladığını söyledi. Bıçak, “Bu, çalışmalarımızın boşa gitmediğinin bir göstergesidir. Uluslararası kamuoyu da artık ülkemizi işkence ile ilişkilendirmekten vazgeçmeye başladı. Karar bu durumun en güzel örneğidir.” dedi. Türkiye’deki insan hakları konusunda insan hakları örgütleri çok sayıda rapor hazırladı. Bunlar arasında en geniş yankıyı AİÖK’ninki uyandırdı. İsmini ilk olarak 90’lı yıllarda duyuran Komite, bu tarihlerde bazı ülkelere ‘habersiz’ ziyaretler gerçekleştirmeye başladı. Hiçbir yetkili makama haber vermeden yapılan incelemeler rapor haline getiriliyor; ancak kamuoyuna açıklanmıyordu. 1992 yılına kadar bu geleneğini sürdüren AİÖK, istisnasını Türkiye için yaptı. O güne kadar uluslararası toplantılarda gündeme getirdiği Türkiye raporunu, bu kez uluslararası kamuoyuna açıklamayı tercih etti. Bu, Komisyon’un, ‘Kamu Açıklaması’ adını verdiği en ağır yaptırımıydı. Bu uygulamanın ilk olması kamuoyunda sıkıntıya sebep oldu. AİÖK aynı müeyyideyi 1996 yılında Türkiye için bir kez daha işletti. Hazırladığı yeni bir raporda, 1992 yılında olduğu gibi insan hakları ihlali yapıldığına ilişkin sert ifadeler kullandı. İnsan hakları konusundaki gelişmeleri dikkate alan aynı Komite, yıllar sonra bu kez Türkiye’nin lehine bir kararın altına imza attı. AİÖK, 2005 yılında özgürlüklerinden mahrum bırakılmış kişilere yönelik muameleleri inceleyeceği ülkeleri belirledi ve ilk kez Türkiye’yi kapsam dışı bıraktı. Bu karar bir yazıyla Dışişleri Bakanlığı’na bildirildi. Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi’nin (AİÖK) Türkiye’ye gerçekleştirdiği 14 ziyaret sırasında şu konuları ele aldı: Polisin sorgulama sırasında kullandığı iddia edilen fiziksel, psikolojik işkence ve kötü muamelelerin araştırılması. Gözaltında bulunanların avukatlarıyla görüşüp görüştürülmedikleri. Gözaltındakilerin muayene için istedikleri doktoru tercih etme hakları. Sorgulama usullerinin belirlenmesi, polis ve jandarma karakollarındaki hücre koşullarının yenilenmesi, gözaltındakilerin sorgu öncesi muayene edilmesi. Daha teknik sorgulama metotlarının planlanması. Terörizmle mücadelenin işkence ve kötü muamele ile yürütülmemesi. Hakkında işkence iddiası bulunan personel hakkında gerekli işlemin yapılması. Polisin insan hakları konusunda eğitilmesi. Gözaltına alınan herkesin kayıt altına alınması. Fiziki gözaltı şartlarının iyileştirilmesi. Haber: Edip Ali Yavuz Kaynak: Zaman