Türkiye Irak'ta payını isteyecek

ABD'nin Irak operasyonu sonrasında Amerikan ve İngiliz şirketleri ile Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nin veto hakkına sahip üç üyesi Fransa, Çin ve Rusya arasında yaşanacak pazarlıkta, Türkiye de kendi şirketlerinin hakkını arayacak. Türkiye'nin ulusal petrol şirketi Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı'nın (TPAO) Kerkük'te petrol arama sahaları bulunuyor. BOTAŞ, TPAO ve Tekfen A.Ş.'nin de 5 ayrı yerdeki doğalgazı önce Türkiye'ye, oradan Avrupa'ya ulaştırmak üzere boru hattı kurma anlaşması var. Savaştan önce, Irak'ta varlığı sıfır olan Amerikan ve İngiliz şirketlerine karşılık Fransız, Rus ve Çin şirketleri dahil birçok ülkenin firması, dünyanın ikinci büyük petrol rezervlerini işletmek için ya anlaşmış ya da anlaşmak üzereydi. Kerkük'teki kuyularımız TPAO'nun yan kuruluşu olan TPIC (Turkish Petrolium International Company), 2.5 yıl önce Irak'ta 20 petrol kuyusu açılması için düzenlenen ihaleyi, toplam 2 milyon 768 bin dolarlık teklifiyle kazandı. Türkiye bu ihalede Rusya ve Çin'in şirketleriyle yarıştı. Sondaj yapılan kuyular 1200 ile 1600 metre derinlikteydi. Arama çalışmalarını Batman TPAO Bölge Müdürlüğü personeli yürüttü. Ancak bu personel, savaş öncesinde 'can güvenliği' gerekçesiyle geri çekildi. Irak, aynı anlaşmanın bir parçası olarak TPIC'e, düşük fiyatla 2 milyon varil petrolün dağıtımını da yapma hakkını da verdi. Irak'ın gönderdiği hampetrol, Toros Gübre'nin tesislerine sevk ediliyordu. TPIC anlaşmadan önce de, sınır ticaret kapsamında Habur kapısında, Irak'tan gelen akaryakıtın dağıtımını yapıyordu. Doğalgaz boru hattımız Bunun yanında Türkiye, Irak'taki doğalgaz sahalarının geliştirilmesiyle üretilecek olan yılda 10 milyar metreküp gazın, Türkiye'ye getirilmesi projesi ile de ilgileniyor. Gazın sevki için bir doğalgaz boru hattı yapılacak. 1996 yılı sonunda Çerçeve Anlaşması imzalanan bu projede BOTAŞ, TPAO ve Tekfen A.Ş. birlikte çalışıyorlar. Projenin arama, üretim ve proses kısmı için ENI-AGIP, taşıma kısmı için ise Fransız GDF firmaları koordinatör olarak yer alıyor. Doğalgaz Piyasası Kanunu çıktıktan sonra Irak gazının Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınması da eklenen bu proje de, BM ambargosunun kalkmasını bekliyordu. Savaş pastası nasıl bölüşülecek? Irak petrolünü işletmeye aday Amerikan ve İngiliz firmalarının başında Exxon Mobil, Chevron Texaco, Shell ve British Petroleum (BP) geliyor. Newsweek'e göre 'İngiliz ve Amerikan kuvvetlerinin Bağdat'ı ele geçirmelerinden sonra kurulacak olan yeni hükümet, iş ortaklarını seçerken Washington ve Londra'nın sözünden çıkamayacak. Önce üretimi tam kapasiteye yükseltecek olan şirketler, on milyarlarca varil düzeyinde bulunan rezervleri işletme hakkını da elde edecekler. Şirketler ayrıca yeni hükümetle, kısa adı PSA (production sharing agreement) olan bir 'üretim paylaşma anlaşması' imzalayacaklar ve bu anlaşma sayesinde ulusal vergiden muaf olacakları gibi, petrol kaynakları tükenene kadar çevreyle ilgili yasalar ve diğer ulusal yasaların dışında tutulacaklar.