Türkiye ile İsviçre arasında anıt krizi

Ermenistan Cumhurbaşkanı Sarkisyan'ın bugün İsviçre'ye gerçekleştireceği ziyaret sırasında, Cenevre'de planlanan soykırım anıtının yapımın hızlandırılmasının gündeme gelmesi bekleniyor.

Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan'ın İsviçre'ye bugün yapacağı bir günlük resmî ziyaret, Türkiye tarafından dikkatle izleniyor. Ziyaret sebebi resmî internet sitesinde "İnsani yardım ve teknik işbirliği" olarak açıklandı. Oysa diplomatik çevreler, Türkiye Ermenistan arasında yeni bir gerginliğe yol açabilecek Cenevre'de yapımı planlanan soykırım anıtı konusunun tekrar gündeme getirilmesine kesin gözüyle bakıyorlar.

2008 yılından bu yana Türkiye- Ermenistan gündemini sürekli meşgul eden, soykırım anıtı konusunun Sarkisyan'ın ilan edilmemiş ajandasında olduğu belirtiliyor. Sarkisyan, bir günlük ziyaret çerçevesinde, İsviçre Konfederasyon Başkanı ve Dışişleri Bakanı Micheline Calmy-Rey ile heyetler halinde ve baş başa görüşme yapacak.

Sarkisyan'ın ve Calmy-Rey'in bu görüşmelerde nelere değineceği ayrıntılı olarak açıklanmadı. Sadece genel olarak "İnsani yardım ve teknik işbirliği konuları" adı atında program açıklandı. Buna karşın, diplomatik çevreler ve İsviçre basını esas konunun Türkiye ve soykırım anıtı olduğu görüşünde birleşiyorlar. Son iki haftadır İsviçre basını sokak feneri şeklinde yapılacak olan soykırım anıtına geniş yer ayırarak destek verdi. Özellikle sol basın tarafından soykırım anıtı masumane bir girişim olarak değerlendirildi.

LAMBASIZ 'SOKAK FENERLERİ'

Geçtiğimiz mart ayında Cenevre kantonu belediye meclisi, Cenevre'de yaşayan Ermeni diasporasının isteği doğrultusunda, Cenevre kentine Ermeni soykırım anıtı dikilmesini onayladı. Bu onay işleminden sonra ihaleye açılan anıt projesini "Hafızanın Sokak Fenerleri" adlı dokuz adet lambasız sokak feneri projesi ile Paris'de yaşayan Ermeni asıllı sanatçı Melik Ohanyan kazandı. Dokuz adet sokak feneri şeklinde tasarlanan ve sokak lambalarının yerine çelikten gözyaşları bulunan projenin, Cenevre'nin eski mahallelerinden birine konulması planlanıyor.

Projenin, Cenevre Belediyesi tarafından onaylanıp, ihalesinin tamamlanmasının ardından tam da bu aşamada Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan'ın İsviçre'ye yapacağı resmî ziyaret İsviçre'de yaşayan Ermeni diasporası bakımından büyük önem taşıyor.500 bin İsviçre Frangına mal olacağı hesaplanan "Sokak Feneri Soykırım Anıtı" projesinin 400 bin Franklık kısmı İsviçre'de yaşayan Ermeni diasporası, 100 bin Franklık kısmı ise Cenevre Belediyesi bütçesinden karşılanacak.

İlk kez 2008 yılında gündeme gelen ve Mayıs 2008 de Cenevre belediyesince olumlu bulunan projenin gerçekleşmesi gerek İsviçre'deki Türk dernekleri ve gerekse Türk hükümetinin yoğun muhalefetiyle engellendi

TÜRKİYE VE TÜRK DERNEKLERİ TEPKİLİ

Proje karşı uzun süredir muhalefet eden Türk dernekleri de Serj Sarkisyan'ın İsviçre ziyaretinin sonuçlarını merakla bekliyor. İsviçre basınına bu konuda açıklamalarda bulunan Batı İsviçre Türk Dernekleri Federasyonu Başkanı Celal Bayar, bu projenin gerçekleşmesinin Türkiye ve İsviçre arasında pek çok bakımdan tamiri olanaksız yaralar açacağının bildirerek, İsviçre'nin tarafsız konumunu yitireceğini söyledi.

İsviçre'nin Türkiye ve Ermenistan arasında arabuluculuk rolü oynağına dikkat çeken Bayar, "Bu arabuluculuk sayesinde, iki düşman devlet bir tarihçiler komisyonu üzerinde anlaştı. Cenevre kantonun bir anıt sebebiyle soykırımı kabul edecek olması, İsviçre'nin daha fazla ara buluculuk yapamayacağı sonucunu doğuracaktır" dedi. Bayar, "Gerek Dışişleri Bakanı ve İsviçre Konfederasyon Başkanı Micheline Calmy-Rey'e gerekse İsviçre'nin en büyük siyasi partisi olan İsviçre Halk Parti'nin (SVP) hükümetteki bakanı Ueli Maurer'e Türkiye'nin bu konudaki hassasiyetinin bildirildi" şeklinde konuştu.

Bunun yanı sıra, Cenevre'deki Türk Dernekleri Federasyonu, soykırım anıtını engellemek için büyük mücadele veriyor. Bir süre önce dernek merkezinde üyelere gönderilen yazıda, konunun önemi anlatılarak, anıtın yapımının engellenmesi için üyelerden duyarlı olmaları istendi. Soykırım anıtı destekleyen Cenevreli politikacıların isimlerinin yer aldığı yazıda Cenevreli Türklerden bu politikacıların desteklenmemesi istendi. Cenevre'de diğer kantonlardan farklı olarak yabancılar da seçme hakkına sahip bulunuyor.

'TÜRKİYE'NİN YOĞUN MUHALEFETİ VAR'

İsviçre Dışişleri Bakanlığı yetkileri Türkiye'nin konuya açıkça ve yoğun olarak muhalefet ettiğini doğrulamakla birlikte ne tür bir muhalefet sergilendiği konusunda bilgi vermekten kaçındılar.

İsviçre'de son derece güçlü olan Ermeni lobisi ise soykırım anıtı fenerlerinin bir an önce dikilmeleri için politikacılar nezdinde büyük çaba harcıyor. İsviçre-Ermeni Topluluğu Başkanı Sarkis Şahinyan, soykırımın "bir gerçek" olduğunu, savunarak "Başından beri karşı olduğumuz Zürih Protokolleri'nin yanlışlığı en azından Celal Bayar'ın gündeme taşıdığı "tarafsızlık" argümanı ile kanıtlandı. İsviçre devleti, yaptığı arabuluculukla Zürih Protokolünün değerlendirmesini de tarihçilere bırakarak, Türkiye'yi sorumluluklarından kurtarmak isteyen güçlere kapıları açtı. Şimdi bunu tamir etmesi gerekiyor" dedi.