Türkeşe Ermenistandan davet

MHP yönetimi Cumhurbaşkanı Gül'ün Erivan'a gitmesine şiddetle karşı. Oysa rahmetli önderleri Alparslan Türkeş, 1990'lı yılların başında Ermenistan ile sıkı bir diyaloğa girmişti.

Can Dündar'ın 25, 26 ve 27 Nisan 2005 tarihli konuyla ilgili yazıları bugünkü tartışmalara ışık tutuyor. diyen Star yazarı Şamil Tayyar, Dündar'ın o yazılarını bugünkü köşesinde gündeme getirdi.

"(...)41 bin ton buğdayla başladı

1991 yılında bağımsızlığına kavuşan Ermenistan, 1992 sonunda ağır kış şartlarında ciddi gıda krizi yaşadı. Acil 100 bin ton buğdaya ihtiyaçları vardı, Fransa’dan yola çıkarılan 200 bin ton buğday gecikiyordu. Açlık sorununu Türkiye’nin 1993 başında gönderdiği 41 bin ton buğdayla aştılar.

Bu süreçten Ermenistan ders çıkardı. Gıda ve enerji gibi temel ihtiyaçların karşılanması için Türkiye’ye her zaman ihtiyaç vardı. Ancak önlerindeki en ciddi engel iki ülkedeki aşırı milliyetçi akımlardı.

Bu milliyetçi bariyerin aşılması için MHP lideri Alpaslan Türkeş’le irtibat kurulması kararı alındı. Altyapıyı oluşturmak üçere eski ODTÜ’lü ve sol görüşlü Samson Özararat’a özel görev verildi.

1993 Şubatında Alpaslan Türkeş’le Samson Özararat, Ankara’da birden fazla yer değiştirerek sonunda güvenli buldukları Esat’taki bir adreste görüştüler. Yer değiştirirken oğul Tuğrul Türkeş de rol aldı.

Türkeş, Samson’u nasıl şaşırttı?

O buluşmada Türkeş, ‘Birlikte türküler ürettik, yemekler icat ettik, kız aldık, kız verdik’ diyerek iki ulus arasındaki ilişkilerin 600 yıl geriye gittiğini anlatırken Özararat’a şu soruları yöneltti:

-Malazgirt Savaşını Türklerin Ermenilerle birlikte kazandığını biliyor musun?

-İstanbul’un alınmasında Ermenilerin yaptığı kahramanlıklardan haberin var mı?

-Fatih Sultan Mehmet’in Ermeni Patrikhanesini nasıl bir fermanla açtırdığından haberdar mısın?

-Çanakkale’de Atatürk’ün yanında savaşan Ermeni askerlerin adlarını biliyor musun?

-Atatürk’ün bugün kullandığımız alfabeyi Ermeni dil bilgini Agop Martayan’a hazırlattığını ve sonra ona Dilaçar soyadını verdiğini biliyor muydun?

-Atatürk’ün imzasını bir Ermeni güzel yazı hocasının çizdiğini duymuş muydun?

Özararat, ‘Türkiye’de okudum ama bunların hiçbirini duymamıştım’ deyince Türkeş’in yorumu şöyle oldu: ‘Tarihe böyle geniş bir perspektiften bakmak lazım. 1915, bu 600 yıllık ilişkinin bir kazasıdır. Olaylarda yabancı devletlerin çok dahli vardır. Buradaki insanları kullanmak istemişlerdir. Bizimkilerin de kabahatleri var, ama şimdi yapılması gereken bu kazayı telafi edip eski dostluğu devam ettirmektir.’

Bu konuşma Özararat’ı daha da heyecanlandırdı: ‘Sayın Türkeş bu söylediklerinizi Ermenistan Cumhurbaşkanına da söyleyebilir misiniz?’ ‘Evet’ deyince görüşme ayarlandı.

Paris’te gizli görüşme

Türkeş 12 Mart 1993’de Paris’e gitti. Kendisini Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin’in talimatıyla de Gaulle Havaalanı’nda Türkiye’nin Paris Büyükelçisi Tanşuğ Bleda ile birlikte Samson Özararat karşıladı. Büyükelçinin arabasıyla Ermenistan Devlet Başkanı Ter Petrosyan’ın kaldığı Crillon Otele geldiler.

Görüşmede Tuğrul Türkeş de sürekli not tuttu.

Türkeş, Petrosyan’a Azerbaycan’la devam eden savaşın sona erdirilmesi için 6 maddelik bir öneriler paketi sundu. Bu dostluk kurulabilirse, Ermenistan’a Türkiye’den transit kara ve deniz geçişi sağlanabileceğini söyledi, hatta ‘Trans-Kafkasya Otoyolu’ projesinin hayata geçirilebileceğini taahhüt etti. Bir nevi İpek Yolu yeniden canlandırılacak, otoyolun yanında bir demiryolu bir doğalgaz bir de petrol boru hattı olacaktı. Ayrıca sınır ticareti geliştirilecekti.

CHP’li Öymen devrede

İlişkiler devam etti. 1994 Nisan’ında Frankfurt’taki Türk Başkonsolosluğu’nda Alparslan Türkeş, Ermenistan’ın Londra Büyükelçisi Armen Sarkisyan’la görüştü. Türkeş’in yanında Bonn Büyükelçisi Onur Öymen de vardı.

Sarkisyan, Türkiye’den buğday ve enerji sorununun çözümünde iyi niyet adımı atmalarını istedi. Türkeş’in şartı, Azerbaycan’daki işgalin sona erdirilmesi oldu.

23 Şubat 1995 günü ise Ermenistan Devlet Başkanı Petrosyan’ın Dışişleri Danışmanı Gerard Libaridian, Siyaset Enstitüsü’nün davetlisi olarak Ankara’ya geldiğinde gece Hilton otelinde Tuğrul Türkeş’le buluştu.

Tuğrul Bey, İşadamı Cefi Kamhi ile birlikte Türk ve Ermeni işadamları arasındaki temasların hızlandırılmasında önemli rol oynadı, Petrosyon’la Kireçburnu’nda yemek yedi.

Erivan’a gidecekti

Bu sıcak ilişkiler, zamanla Türkeş’in Erivan’a davetini gündeme getirdi. Ermenistan’dan Samson Özararat, Türkiye’den Cefi Kamhi yoğun çaba gösterdi.

Özararat, Mart 1997’de Ermenistan Devlet Başkanı Levon Ter- Petrosyan’a Türkeş’in Türk siyasetindeki önemini bir kez daha anlatarak, Erivan’a davet etmesini önerdi. Can Dündar’a göre, Özararat ‘O vefat ederse Türkiye ile diyalog en az 10 sene gecikir’ diyerek uyardı. Türkeş’i Erivan’a davet edeceklerdi ancak ömrü yetmedi. Özararat, Türkeş’in cenaze törenine katıldı.

Şimdi Bahçeli ‘Onurumuz zedelenir’ diyor.