Türk astrofizikçi kara maddenin izini buldu

Harvard-Smithsonian Astrofizik Araştırma Merkezinde görevli Türk kadın bilim insanlarından Dr. Esra Bülbül, NASA'dan aldıkları araştırma desteğiyle, uzayda 73 galaksi kümesinin X-ışın tayflarını inceleyerek daha önceden bilinmeyen bir tayf çizgisini gözlemlediklerini bildirdi.

Bülbül, AA muhabirine yaptığı açıklamada, son yıllarda kozmoloji ve astrofizikte en çok ilgi toplayan konulardan birinin kara madde araştırmaları olduğunu ifade etti.

1930’lu yıllarda İsveç astronom Fritz Zwicky'nin atomlardan oluşan maddenin, galaksi kümelerinin kütlece sadece yüzde 15’ini oluşturduğunu kanıtladığını belirten Bülbül, "Geriye kalan yüzde 85’lik kara madde adını verdiğimiz kısım, doğrudan gözlenemeyen fakat dolaylı yollarla varlığını bildiğimiz ve son zamanlarda astrofizikçilerin ve kozmologların üzerinde çalıştığı en heyecan verici konulardan biri" ifadelerini kullandı. 

Bülbül, gökkuşağının insan gözünün algıladığı görünür bölgede bir tayf olduğunu, gökkuşağında yüksek enerjili kısa dalgaboylu ışığın mavi renginden, düşük enerjili, uzun dalgaboylu ışığın kırmızı rengine kadar renklerin bulunduğunu anlattı. 

Gökkuşağındaki bu enerji tayfların gözle görünür olmasına karşın, insan gözünün sadece çok küçük bir dalgaboyu aralığına duyarlı olduğunu ve gözle görünemeyen tayflar da bulunduğunu dile getiren Bülbül, "Bu durumda  televizyon, cep telefonu ve  bilgisayar ağlarında kullandığımız radyo dalgalarından, soğuk cisimleri incelememizi sağlayan kırmızı öte dalgalardan, atmosferimizin geçirmediği ve canlı hücrelere zararlı olan yüksek enerjili ultraviyole ışınlarından, gama ışınlarından, tıpta organ ve kemiklerimizin incelenmesini sağlayan yine yüksek enerjili bir ışınım olan x-ışın dalgalarından da  bahsetmemiz gerekir" diye konuştu. 

Okulda kimya derslerinde atomun ne olduğunu, atom çekirdeği çevresinde farklı enerji seviyelerinde yörüngelerde dolanan elektronları, bu elektronların enerji alarak ya da salarak yörüngelerini değiştirdiklerinin öğretildiğini anımsatan Bülbül, astrofizikçilerin de yıldızların tayflarını alarak bu yörünge değişimlerinden kaynaklanan izlerini incelediklerini dile getirdi. Her bir izin, belli bir atomun elektronun hangi dalgaboyunda salma ya da soğurma gösterdiğini kesin olarak gösterdiğine işaret eden Bülbül, bu gözlemlerin aynı zamanda o gök cisminde bulunan elementleri ve ne oranda olduklarını da gösterdiğini söyledi. 

KARANLIK MADDENİN İLK GÖZLEMİ

Dr. Esra Bülbül, çalışma arkadaşlarıyla birlikte 73 galaksi kümesinin X-ışın tayflarını inceleyerek 3.5keV enerjiye karşılık gelen dalgaboyunda daha önceden bilinmeyen bir tayf çizgisini gözlemlediklerini bildirdi. 

Esra Bülbül, çalışma arkadaşlarıyla birlikte  "Chandra" ve "XMM-Newton X- ışın" uzay teleskoplarının yüksek çözünürlüklü verilerini kullanarak keşfettikleri bu çizginin herhangi bir atom çizgisi sınıfına girmediğini belirterek, "Bu çizgi, şimdiye kadar doğrudan gözlenememiş ancak varlığı dolaylı yollarla kanıtlanmış olan karanlık maddeden kaynaklanıyor olabilir" dedi. 

NASA’ dan aldıkları araştırma desteğiyle bu konudaki çalışmalarına devam edeceklerini ifade eden Bülbül, eğer gözledikleri bu tayf çizgisinin iddia ettikleri gibi karanlık madde kaynaklı olması halinde yaptıkları bu çalışma karanlık maddenin doğrudan ilk gözlemi anlamına geleceğini sözlerine ekledi. 

Türk araştırmacının da içinde bulunduğu araştırma, Astrophysical Journal dergisinde yayımlandı ve uzayı araştıran bilim insanları arasında yeni heyecanlar yarattı.