Tüketici hakları AB’den daha ileri oldu

Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, TBMM Genel Kurulu’nda yasalaştırılan “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı”na ilişkin, “Bu düzenlemelerin hayata geçirilmesiyle birlikte ülkemizdeki 76 milyon tüketici Avrupa Birliği ülkeleri ve dünyanın gelişmiş diğer ülkelerindeki tüketicilerin sahip olduğu haklara, hatta bazı alanlarda daha ileri düzeyde haklara sahip olacaktır” dedi.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın“Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı”, dün akşam TBMM Genel Kurulu’nda yasalaştırıldı. Konuyla ilgili yazılı bir açıklama yapan Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, tüketicinin korunması kavramının dünyada son 50 yıldır önem kazandığını ifade ederek, “Bu coğrafyada 12. yüzyıldan beri kaliteli üretim kavramı ticari hayatın merkezinde yer almaktadır. Medeniyetimizde Ahilik Teşkilatı’nın ticarette ortaya koyduğu ilkeler bu anlamda önemli bir örnek teşkil etmektedir. Dünyada tüketici haklarını koruyan ilk kanun, Osmanlı Devleti zamanında çıkarılmıştır. II. Bayezid devrinde, 16. yüzyılın başında çıkarılan Bursa, İstanbul ve Edirne İhtisâb Kanunnâmeleri, dünyanın en mükemmel ve en geniş belediye kanunudur. Bu kanun aynı zamanda dünyada tüketici haklarını koruyan ilk kanun, ilk Gıda Maddeleri Nizâmnâmesi, ilk Standartlar Kanunu ve ilk Çevre Nizâmnâmesi’dir” dedi.
Tüketicinin korunması konusunun 1982 Anayasası’nın 172. maddesi ile ülkemizde ilk defa anayasal güvence altına alındığını bildiren Yazıcı, açıklamasına şöyle devam etti:
“Bu düzenleme ile devlete, tüketicileri koruyucu tedbirleri alma görevi verilmiştir. 1995 yılına kadar tüketici hakları genel hukuk kuralları çerçevesinde korunmaya çalışılmıştır. Ancak değişen ve gelişen satış teknikleri ile birlikte büyüyen ve kurumsallaşan firmalar karşısında genel hukuk kuralları ile tüketicilerin korunması zorlaşmıştır. Bu nedenle 1995 yılında çıkarılan Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile ülkemizde ilk defa özel bir yasayla tüketici hakları koruma altına alınmıştı.”

KANUN DEĞİŞİKLİĞİNİ GEREKLİ KILAN NEDENLER
1995 yılında yürürlüğe giren 4077 sayılı “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun”da 2003 yılında kapsamlı bir değişikliğe gidilerek tüketicilere yeni haklar getirildiğini belirten Yazıcı, “Mevcut 4077 sayılı kanun 76 milyon tüketicimizi ilgilendiren ve tüm sektörlere uygulanacak ortak kuralları belirleyen çerçeve bir kanundur. Ancak, ülkemizde ve dünyadaki değişim ve gelişimler karşısında sorunları gidermekten ve ihtiyaçları karşılamaktan uzak bir hale gelmişti. Diğer taraftan yeni Türk Borçlar Kanunu ile Türk Ticaret Kanunu’nun tüketici haklarına getirmiş olduğu yeniliklere paralel değişikliklerin yapılması elzemdi. 2007 yılında açılan ve kapanması için mevzuat uyumunun beklenildiği tüketicinin ve sağlığın korunması faslıyla ilgili AB yönergelerinin uyumlaştırılması; vatandaşlarımızın asgari olarak AB ülkeleri ve dünyanın diğer gelişmiş ülkelerindeki tüketicileri koruyucu mevzuatta yer alan haklardan faydalandırılması bir diğer amacımızdır. Ayrıca Bakanlığımıza, tüketici mahkemelerine ve Tüketici Hakem Heyetleri’ne yapılan tüketici şikayetleri ile tüketici ile ilgili tüm tarafların temsil edildiği Tüketici Konseyi kararları analiz edilmiştir. Bu analizler neticesinde tüketicilerimizin yoğun olarak problem yaşadığı alanlar tespit edilmiştir. Bu problemlere çözüm getirmek amacıyla kanunun yeniden ele alınarak, gerekli değişikliklerin yapılması gerekmiştir. Bu ihtiyaçlara binaen mevcut kanunu tekrar değiştirmek yerine daha kapsamlı ve günün şartlarına uygun yeni bir Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı hazırlanmış ve Yüce Meclisimiz tarafından kabul edilerek yasalaşmıştır” ifadelerini kullandı.

“TASARI TASLAĞININ HAZIRLANMASI SÜRECİNDE ŞEFFAF VE KATILIMCI BİR SÜREÇ İZLENİLMİŞTİR”
Kanunda öngörülen değişiklikleri yapabilmek amacıyla 2011 yılında tüketici hukuku alanında çalışan akademisyenler ile Bakanlık yönetici ve uzmanlarından oluşan özel ihtisas komisyonunun oluşturulduğuna değinen Yazıcı, şunları ifade etti:
“Komisyon, yeni bir Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı taslağı hazırlamıştır. Öncelikle şunu belirtmeliyim ki tasarı taslağının hazırlanması sürecinde şeffaf ve katılımcı bir süreç izlenilmiştir. Kanun tasarısı taslağı 23 Ağustos 2012 tarihi itibariyle kamuoyunun görüşüne açılmıştır. Başta sivil toplum kuruluşları olmak üzere 96 kurum ve kuruluşun görüşü sorulmuştur. Ayrıca Bakanlığımız internet sitesinde kamuoyu ile paylaşılmış, taslakla ilgili pek çok kurum, kuruluş ve tüketici görüşlerini bildirmiştir. Tasarı taslağı ile ilgili olarak başta tüketici dernekleri ve sivil toplum kuruluşları olmak üzere ilgili taraflarla birçok kez bir araya gelinerek tasarı hakkında toplantılar yapılmıştır. Tüm bu çalışmalar neticesinde hazırlanan ve 9 kısım ve 88 maddeden oluşan kanun tasarısı Yüce Meclisimizin takdirine sunulmuştur. Tasarının Meclis’e sunulmasını müteakip, alt komisyonda, üst komisyonda ve genel kurulda tasarı üzerinde detaylı ve titiz bir şekilde çalışılmıştır.”

KANUN’UN HEDEFLERİ
Bakan Yazıcı, açıklamasında yeni kanunun temel amaçlarını ise şöyle sıraladı:
“Başta 76 milyon tüketicimiz olmak üzere tüm imalat ve ithalat sektörünü, tüketiciye mal ve hizmet sunan tüm esnaf ve tacirler ile bunların meslek örgütlerini, tüketicinin korunması alanında faaliyet gösteren tüm sivil toplum kuruluşları ile kamu kurum ve kuruluşlarını ilgilendiren ve tüm sektörlere uygulanacak ortak kuralları belirlemektir. Tasarı ile hedeflerimiz şunlardır:
- Tüketicilerin işlem yaptığı tüm piyasalarda bilinçli tüketici, basiretli tacir ilkesinin esas alınması;
- Tüketicilerin mahkeme dışı çözüm organları aracılığıyla, haklarını etkin, hızlı ve masrafsız arayabilmelerinin önünün açılması;
- Tüketiciye tanınan hakların genişletilmesi;
- Tüketiciye sunulan mal ve hizmetlerde kalite standardının yükseltilmesi;
- Bürokratik işlemlerin azaltılması;
- Piyasadaki rekabet ortamının gelişmesine katkı sağlanması;
- Tüketicilerimizin yaşamış olduğu sorunların minimum düzeye indirilmesidir.”
Açıklamasında iki günlük görüşmenin ardından dün Meclis’te kabul edilip yasalaşan yeni Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un getirdiklerine de değinen Yazıcı, “Kanun ile tüketicileri daha ileri seviyede korumaya yönelik tedbirler alınmış, tüketicilerin hak arama yolları kolaylaştırılmış, tüketicinin bilgilendirilmesi konusu ön plana çıkarılmış, bürokrasi azaltılmış, hakkaniyete uygun bir ceza sistemi oluşturulmuştur. Yeni kanun, mevcut düzenlemelerin birçoğunda değişiklik öngörmenin yanı sıra mevcut kanunda yer almayan yeni düzenlemeleri de getirmektedir” dedi.

YÜRÜRLÜĞÜ GİRECEK DÜZENLEMELER
Bakan Yazıcı, tasarının yasalaşmasıyla birlikte yürürlüğe girecek olan düzenlemeleri ise şöyle ifade etti:
“- Tüketicilerin bilgilendirilmesi esas alınarak birçok alanda tüketicilerin sözleşme imzalanmadan önce bilgilendirilmesi zorunlu tutulmuştur.
- Tüketiciden talep edilecek her türlü ücret ve masrafa ilişkin hususların, sözleşmenin eki olarak tüketiciye ayrıca verilmesi zorunlu hale getirilmiştir.
- Küçük puntolarla ve karmaşık olarak düzenlenen sözleşmelere son verilmiştir. Tüketicinin taraf olduğu sözleşme ve bilgilendirmelerin ‘en az on iki punto büyüklüğünde, anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir’ şekilde düzenlenmesi zorunlu hale getirilmiştir. Sözleşmede öngörülen koşulların keyfi bir şekilde sözleşme süresi içinde tek taraflı olarak, tüketici aleyhine değiştirilmesi yasaklanmıştır. Tüketiciden haksız olarak talep edilen ücret, masraf ve komisyonların alınmasının önüne geçilmiştir. Temerrüt hali de dahil olmak üzere tüketici işlemlerinde bileşik faiz uygulanmasına son verilmiştir. Mevcut kanunda 7 gün olan cayma hakkı süreleri 14 güne çıkarılarak tüketicilerin hakları genişletilmiştir.
- Tüketici, sipariş vermediği bir ürünün kendisine gönderilmesi durumunda bundan sorumlu olmayacaktır. Ayıplı mal ve hizmette ihbar mükellefiyeti kaldırılarak tüketiciye sağlanan haklar tüketici lehine genişletilmiştir. Tüketici kredisi ve konut finansmanı (yani mortgage) sözleşmelerinde tüketicinin isteği dışında sigorta yaptırılması uygulamasına son verilmiştir. Konut kredisi çeken tüketicilerimizin bu kredilerini erken ödemeleri durumunda mevcut düzenlemelere göre ödemek zorunda oldukları yüzde 2’lik erken ödeme tazminatının, kalan vadesi 36 ayı aşmayan kredilerde erken ödenen tutarın yüzde 1’ini geçemeyeceği düzenlenerek tüketicilerimize önemli bir katkı sağlanmıştır. İnşaat firmalarının inşaat ruhsatı almadan maketten satış olarak da bilinen ön ödemeli konut satışı yapması yasaklanmıştır. Tüketicilerin yaşayabileceği mağduriyetlerin önlenmesi amacıyla bina tamamlama sigortası zorunlu hale getirilmiştir.
- Mağduriyetlerin en çok yaşandığı ‘kapıdan satışlarda’ tüketicilerin hakları genişletilmiştir. Kapıdan satış yapacakların Bakanlık’tan izin alması zorunlu hale getirilmiştir. Günümüzde 21 milyar lira ticaret hacmine ulaşmış olan ve pazardaki payını her geçen gün arttıran internet, telefon, katalog gibi yollarla kurulan mesafeli sözleşmeler ayrıntılı olarak düzenleme altına alınmıştır. Finansal hizmetlerin mesafeli satışı düzenleme altına alınmıştır. Böylece Avrupa Birliği yönergesi, ilk defa iç hukukumuza aktarılmış ve tüketicilerimize yeni haklar getirilmiştir. Milyonlarca yerli ve yabancı turisti ilgilendiren devre tatil, devre mülk ve paket turlarla ilgili tüketicilere yeni haklar tanınmıştır. Elektrik, su, doğalgaz, internet, telefon gibi tüm aboneliklerde tüketiciler, istediği zaman abonelik sözleşmesini feshetme hakkına sahip olmuştur. Abonelik sözleşmesinin feshinin sözleşmenin kurulmasından daha ağır şartlara bağlanması yasaklanmıştır.
- Gazete ve dergi gibi süreli yayın kuruluşlarınca düzenlenen promosyon kampanyaları daha sıkı kurallara tabi olmuştur. Gerçeği yansıtmayan indirimli satış kampanyaları yasaklanmıştır ve daha sıkı bir şekilde denetlenecektir. Tüketicilerin bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalar artırılacaktır.
- Bu yönde ders kitaplarına tüketici haklarına ilişkin bölümler konulacaktır. Yayın kuruluşlarına, tüketiciyi bilinçlendirici program yayınlama zorunluluğu getirilmektedir. Tüketicilerin ticari reklam yoluyla yanıltılmasını engelleyecek tedbirler etkinleştirilmiştir. Saldırgan ve aldatıcı nitelikte olan her türlü haksız ticari uygulama yasaklanmıştır. Ticari reklamlar ile haksız ticari uygulamaları denetleyecek olan Reklam Kurulu’nun etkin, verimli ve hızlı çalışması amacıyla yeniden yapılandırılmasına yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Tüketicilerin hak arama yolları açısından önemli görev üstlenen Tüketici Hakem Heyetleri’nin daha etkin bir şekilde çalışması sağlanmaktadır. Böylece tüketicilerin hak arama yolları kolaylaştırılacak ve mahkemelerin iş yükü önemli ölçüde azalmaktadır.
- Tüketici haklarını ihlal edenlere uygulanacak idari para cezaları caydırıcı, orantılı ve belirli olması ilkeleri göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenmiştir.
- Halk arasında ‘saadet zinciri’ veya ‘çok katmanlı satışlar’ olarak bilinen, gerçekçi olmayan para veya malvarlığı kazanma ümidi vererek birçok tüketicinin mağdur olmasına neden olan Piramit Satış Sistemleri yasaklanmıştır.”
Tüm bu düzenlemelerin hayata geçirilmesiyle birlikte ülkemizdeki 76 milyon tüketicinin Avrupa Birliği ülkeleri ve dünyanın gelişmiş diğer ülkelerindeki tüketicilerin sahip olduğu haklara, hatta bazı alanlarda daha ileri düzeyde haklara sahip olacağını bildiren Bakan Yazıcı, yasanın hazırlanmasında ve yasalaşmasında emeği geçenlere teşekkür etti.
(İHA)