TSK IŞİD'den Türkiye sınırını nasıl koruyacak?

IŞİD saldırılarının ardından dün TSK'nın operasyon düzenlediği IŞİD'e karşı sınır güvenliği için güvenlik birimleri alarma geçti. Suruç katliamı ve Kilis'te IŞİD mensuplarının bir astsubayı şehit ederek 4 askeri yaraladığı saldırının arından Türkiye bir kez daha sınırlarında güvenliği nasıl sağlayacağını tartışıyor.

TÜRKİYE'NİN EN UZUN SINIRI SURİYE SINIRI...

BBC Türkçe 10 soruda IŞİD'e karşı sınır güvenliğinin nasıl sağlanacağına ilişkin kritik noktalara değindi. Türkiye'nin 2 bin 753 kilometrelik kara sınırının en uzun kısmının 911 kilometre ile Suriye olduğu göz önüne alındığında, IŞİD'e karşı Suriye sınırını korumak için yüksek bir maliyet kaçınılmaz...

TÜRKİYE SINIR GÜVENLİĞİ İÇİN GEÇMİŞTE HANGİ PROJELERE YOĞUNLAŞTI?

Türkiye'de geçmişte de benzer projeler hızla dile getirilmişt fakat projeleri hayata geçirme konusunda duraksamalarla karşılaşıldı. PKK ile çatışmaların yoğun olduğu dönemlerde "yarasa battaniye" projesi ve Suriye sınırında geçişlerde yoğunluk başlayınca da duvar ve tel örülmesi projesi gündeme gelmişti. ntegre sınır güvenlik sistemi konusu da ilk kez gündeme gelmiyor. Türkiye aslında yıllardır, 2003 yılından bu yana bu proje için çalışıyor.

ARINÇ'IN BAHSETTİĞİ ENTEGRE GÜVENLİK SİSTEMİ NEDİR?

Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç'ın kurulacağını duyurduğu entegre sınır güvenlik sistemi aslında yeni bir fikir değil. 2003 yılında Entegre Sınır Yönetim Sistemi projesi 3,7 milyar euro tahmini maliyetle başlamıştı. 2018 yılında tamamlanması planlanan projenin maliyeti önceki yıl revize edilerek 8 milyar euroya çıkarıldı.

PROJE NEYİ ÖNGÖRÜYORDU?

Avrupa Birliği (AB) fonuyla desteklenen bu projeye göre, İçişleri Bakanlığı'na bağlı, başında sivil bir valinin görev yapacağı, 70 bin personelli Sınır Muhafaza Genel Müdürlüğü kurulacaktı. Bütün sınır güvenliğinden burası sorumlu olacaktı.

NEDEN UYGULANAMADI?

Ancak Suriye'de yaşanan savaş nedeniyle projenin uygulama aşamasına geçilemedi. Çünkü sınır güvenliği konusundaki yetkilerin belli elde toplanması ve görev devirlerinin, örneğin Kara Kuvvetleri Komutanlığı'ndan jandarmaya geçişler gibi dönüşümlerin sürdüğü noktada bölge karıştı. Dolayısıyla eski uygulamaya devam edildi, örneğin Kara Kuvvetleri yeniden güvenlik sorumluluğunu aldı.

ARINÇ'IN ANLATTIĞI PROJEDEKİ DETAY

Farklı adlandırmalar yapılsa da her iki sistemin temel hedefi sınır güvenliğini sağlamak. Bakanlar Kurulu’nda görüşülen ve Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’ın açıkladığı entegre sınır güvenlik sistemi, yönetim sistemi projesinin bir parçası.

Ancak ayrıntıları da kamuoyuyla tam olarak paylaşılmadığı için, bire bir karşılaştırma yapmak da mümkün değil.

SURİYE-IRAK-İRAN

Sınır güvenliği denilince akla ilk Suriye, Irak ve İran sınırları geliyor. Türkiye'nin en uzun kara sınırı, 911 kilometre ile Suriye. Bu uzunluğun Türkiye sınırının üçte birine karşılık geldiği gözden kaçmamalı.

Ayrıca İran ile 560 kilometre, Irak ile de 384 kilometre sınır var.

 

SINIR GÜVENLİĞİNDEN KİM SORUMLU?

Türkiye'de sınır güvenliği 25 farklı kurum ve kuruluşun sorumluluğunda, 27 farklı yasayla sağlanmaya çalışılıyor. Örneğin kara sınırlarının güvenliğinden Kara Kuvvetleri Komutanlığı sorumlu. O da 1. Derece Askeri Yasak Bölge olarak sayılan 600 metrelik sınır şeridiyle sınırlı.

Sınır ötesi operasyon yapma, istihbarat toplama yetkisiyle Milli İstihbarat Teşkilatı'nın da sınırlarda kontrol sorumluluğu var.

TARIM BAKANLIĞI'NIN BİLE SINIRLARDA SORUMLULUĞU VAR

Sınır kapılarından araç ve eşya geçişlerinde Gümrük Bakanlığı, insanların giriş-çıkışlarında Emniyet Genel Müdürlüğü, hatta veterinerlik, gıda güvenliği bakımdan Tarım Bakanlığı'nın bile sınırlarda sorumluluğu var.

YETKİ KARMAŞASI

BBC Türkçe'nin haberidne yer alan analize göre, bu 'çokbaşlılık' beraberinde yetki karmaşasını da getiriyor. En önemlisi de sınır güvenliği bu kurum ve kuruluşların asli değil, ikincil görevi.

SINIR GÜVENLİĞİ İÇİN NE GİBİ ÖNLEMLER ALINDI?

Özellikle Suriye sınırından insan geçişinin önlenememesi üzerine İçişleri Bakanlığı, güvenlik kuşağı projesini devreye soktu.

Projeye göre, Hatay, Gaziantep, Kilis ve Şanlıurfa Valilikleri, Türkiye ile Suriye arasında bulunan 911 kilometrelik sınıra birbirine geçmeli ortalama 3,5 metre yüksekliğinde beton duvarlar yerleştirecek.

SINIR GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMA KONUSUDNAKİ ENGELLER...

Savaş devam ettiği müddetçe sınır güvenliğinin sağlanması coğrafi faktörlerin de etkisiyle oldukça zor. Ancak bunun ötesinde, güvenlik konusunda adım atılmasını zorlaştıran başka faktörler de var.

İnsan ve mal kaçakçılığından sağlanan rantın yarattığı ekonomi, bunu yer yer geçim kaynağı olarak kullanan bölge halkının olası tepkileri, ayrıca kurumlar arası koordinasyon eksikliği eleştirileri var.

SINIRDAN YASADIŞI GEÇİŞLER

Konunun doğası gereği bu alanda kesin rakam vermek imkansız. Ama son 15 yılda örneğin Türkiye üzerinden Avrupa'ya gitmek isterken yakalanan kaçak göçmen sayısı 800 bin kişi olarak hesaplanıyor.

Bu rakamın yalnızca yakalananlar olduğu, yakalanamayanların da en az bu sayının yarısı kadar olduğu tahmin ediliyor.

Geçen yıl yalnızca Suriye sınırından 5 bin 450 kişi yasadışı geçiş yaparken yakalandı. Bu rakam bu yılın ilk altı ayında 9 bine çıkmış durumda.

UZMANLAR SINIR GÜVENLİĞİ İÇİN NE DİYOR? 

En başta sınır güvenliğinin sağlanması konusunda siyasi irade ve kararlılık. Bölgenin sosyo-ekonomik koşulları da gözetilerek, mal ve insan kaçakçılığına ciddi yaptırımlar uygulanması.

İstihdama dönük bölgesel yatırımlar. Örneğin Meksika'dan ABD'ye kaçak göçün son yıllarda azalmasında kritik noktalara duvar örülmesi ve sınır muhafızlarının artırılması kadar, Meksika ekonomisinin güçlenmesi ve ABD'de 2008 krizi sonrası iş alanlarının daralmasının da önemli olduğuna dikkat çeken uzmanlar, bölge ekonomisinin geliştirilip çeşitlendirilmesinin önemine dikkat çekiyor.

AB TÜRKİYE SINIR GÜVENLİĞİ KONUSUNDA NE DİYOR?

Türkiye'nin sınır güvenliği sorunu, Avrupa Birliği'nin de gündeminde. Konu, 2013 yılındaki İlerleme Raporu'nda dile getirilmişti.

Raporda Türkiye'de uzman ve profesyonel bir sınır güvenliği birimi kuracak, entegre sınır yönetimi araçlarını düzenleyecek Sınır Güvenliği Kanunu'nun henüz kabul edilmediğine dikkat çekiliyor.

Ayrıca "Sınır yönetimi alanında somut ilerleme kaydedilebilmesi bakımından Entegre Sınır Yönetimi Koordinasyon Kurulu'nun rolünün güçlendirilmesi çok önemlidir." belirlemesi yapılıyor.

Entegre Sınır Yönetimi Koordinasyon Kurulu, İçişleri Bakanlığı Müsteşarı veya görevlendireceği müsteşar yardımcısının başkanlığında, Genelkurmay Başkanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Gümrük Müsteşarlığı, Denizcilik Müsteşarlığı, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Emniyet Genel Müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve İller İdaresi Genel Müdürlüğünden kurumları adına karar vermeye yetkili üst düzey temsilcilerinden oluşuyor.