Tehlikeli atıklara yeni düzenleme

Yönetmeliğe göre, atık üreticisi, atıkların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlamakla yükümlü olacak. Belediyeler, atık üreticileri ve bertarafçıları ile beraber veya ayrı atık bertaraf tesislerini kuracaklar. Yönetmelik, tehlikeli atıkların, üretiminden nihai bertarafına kadar; insan sağlığına ve çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesine, üretiminin ve taşınmasının kontrolünün sağlanmasına, ithalinin yasaklanması ve ihracatının kontrolüne, üretiminin kaynağında en aza indirilmesine, yeterli bertaraf tesisi kurulması ve bu tesislerin çevresel bakımdan sağlıklı bir şekilde kontrolüne, çevreyle uyumlu yönetiminin sağlanmasına yönelik prensip, politika ve programların belirlenmesi için hukuki ve teknik esasları kapsıyor. ATIK YÖNETİMİ Yönetmeliğe göre, her türlü atığın ithali, ''atıkların ithaline'' ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla yasak. Atık yönetimine ilişkin ilkelerden bazıları şöyle: ''-Atıklar kaynağında en aza indirilecek. -Atık yönetiminin her safhasında sorumlu kişiler, çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek tedbirleri alacak. -Atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı atık üreticileri, taşıyıcıları, bertaraf edicileri kusur şartı aranmaksızın sorumlu olacaklar. Tazminat sorumluluğu saklı olacak. -Atıkların, Bakanlık'tan lisans almış bertaraf tesisleri dışında üçüncü kişiler tarafından ticari amaçlar ile toplanması, satışı ve bertaraf edilmesi, diğer yakıtlara karıştırılarak yakılması yasak olacak. -Atıkların geçici depolanması işleminin atığı üreten tesis içinde yapılacak. Ancak tesis içinde uygun yer bulunamaması durumunda üreticiye ait, gerekli koşullara sahip uygun bir alanda geçici depolama yapılması mümkün olacak.'' GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLAR Yönetmelikte bakanlık, atıkların çevreyle uyumlu bir şekilde yönetimini sağlayan program ve politikaları saptamak, valiliklerden bölgesel yıllık rapor, izin, tesis kapatma onayı gibi her türlü bildirimi almak ve gerekli denetimleri yapmakla görevli olacak. Yönetmeliğe göre, bölgesel boyutta atık yönetim planı yaparak halkın bilgilenmesini sağlayacak olan bakanlık, atıkların sınırlar ötesi taşınımı ve bertarafına ilişkin uluslararası çalışmaları yürütmek, ilgili bildirim ve taşımacılık belgelerini değerlendirmek, atık ihracatına ilişkin faaliyetleri onaylamak, herhangi bir kaza durumunda diğer ülkeleri haberdar etmekle yükümlü olacak. Mahallin en büyük mülki amiri; il sınırlarında atık yönetim planlarının mahalli çevre kurullarınca uygulanmasını sağlayacak. Mülki idare amirlerince alınacak tedbirlerden bazıları şunları: ''-Ayda bin kilogramdan fazla atık üreten atık üreticisinin atıklarını altı ayı geçmemek üzere geçici depolamasına izin vermek, -Atık taşınması ile ilgili faaliyet gösteren firmalara ve araçlara taşıma lisansı vermek, -Atık taşıması sırasında meydana gelebilecek kazalarda her türlü acil önlemi almak ve gerekli koordinasyonu sağlamak, -Atık üreticisinin tesisinden kaynaklanan atıklara ilişkin hazırlamış olduğu atık yönetim planlarını onaylamak, -İlde oluşan atık miktarına ilişkin verileri her yılın nisan ayında Bakanlığa göndermek, -Atık üreticisinin ve belediyenin atık yönetim planlarını esas alan üç yıllık il tehlikeli atık yönetim planını hazırlayarak Bakanlığa rapor halinde sunmak.'' MAHALLİ İDARELERCE ALINACAK TEDBİRLER Belediyeler ve Büyükşehir belediyeleri evlerden kaynaklanan tehlikeli atıkların yönetimine ilişkin plan ve programlarını, bu yönetmeliğin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren altı ay içinde hazırlayacaklar ve kurulacak sistemi öneri halinde mahalli çevre kuruluna sunacaklar. Belediyeler ve büyükşehir belediyeleri tarafından alınacak tedbirlerden bazıları da şunlar: ''-Atık üreticileri ve bertarafçıları ile beraber veya istemesi durumunda ayrı atık bertaraf tesislerini kuracaklar. -Tehlikeli atık bertaraf tesisi kurulması için belirlenen yer mücavir alan içinde ise bu yerin imar planına işlenmesi sağlanacak. -Gerçek ve tüzel kişilerce kurulacak ortak atık bertaraf tesislerinin planlanması, inşaatı ve işletilmesi aşamalarında yapılacak çalışmaları destekleyecekler.'' ATIK ÜRETİCİSİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Yönetmelikte Atık üreticisinin yükümlülükleri de belirlendi. Buna göre, atık üreticileri atık üretimi en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirleri alacaklar. Atık üreticisi atıkların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlamakla yükümlü olacaklar ve üç yıllık atık yönetim planını altı ay içinde hazırlayacaklar. Atıklarını tesislerinde geçici olarak depolaması durumunda valilikten izin alacaklar. Atık üreticileri ürettiği atıklarla ilgili kayıt tutacaklar ve uluslararası standartlara uygun ambalajlama ve etiketleme yapacaklar. Atık taşımacılığında mevcut uluslararası standartlara da uyacaklar. Kaza sonucu veya kasti olarak atıkların dökülmesi meydana gelen kirliliğin önlenmesi için atık üreticileri, atığın türüne bağlı olarak olayın vuku bulduğu andan itibaren en geç bir ay içinde olay yerinin eski haline getirilmesi ve tüm harcamaların karşılanmasıyla yükümlü olacaklar. Yönetmelikte bertaraf edenin yükümlülükleri de belirlendi. TAŞIMA LİSANSI Atık taşımak isteyen gerçek ve tüzel kişiler tehlikeli atık taşıma lisansını almak üzere valiliğe başvurmak zorundadır. Deniz, hava ve demiryolu taşımacılığı için bu amaçla uygulanan ulusal ve uluslar arası kabul görmüş taşımacılık kuralları uygulanacak. Taşımanın karayolu ile yapılması halinde, taşıma lisansının yanı sıra, Ulaştırma Bakanlığı'ndan yetki belgesi de almak zorundalar. Lisans üç yıl için geçerli olacak. Atıkların geri kazanımı ve bertarafına ilişkin hükümlere yer verilen yönetmelikte atıkların geri kazanılması ve tekrar kullanılması esas alınacak. Yönetmelikte, atıkların alternatif hammadde olarak kullanılmalarına ilişkin teknik ve idari hususlar Bakanlık tarafından çıkarılacak tebliğ ile belirlenecek. Atıkların geri kazanılmasının ve tekrar kullanılmasının mümkün olmadığı durumlarda atıklar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden bertaraf edilecek. Atık bertaraf tesisi kurmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler, kuracakları tesisle ilgili olarak ön lisans, geçici izin ve lisan için Bakanlığa başvuruda bulunacaklar. Atıkların değerlendirilmesi, düzenli depolanması veya çevreye olan zararların en aza indirilmesi için fiziksel, kimyasal ve biyolojik işlemlere tabi tutulacak. Atıklar ara depolarda depolanabilecek. Bu depolarda bekleme süresi bir yılı aşmayacak, ancak zorunlu hallerde bakanlık izni ile bu süre uzatılabilecek. ATIKLARIN SINIRLAR ÖTESİ TAŞINIMI Yönetmelikte atıkların sınır ötesi taşınımı ile ilgili esaslar da belirlendi. Buna göre, atıkların, serbest bölgeler dahil Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine girişi yasak. Ancak, sektör itibariyle ekonomik değere haiz atıkların ithal izinleri yayımlanacak tebliğler doğrultusunda verilecek. Serbest bölgelerdeki çıkan atıkların geri kazanılması ve/veya bertarafı amacıyla bölgede uygun tesis bulunmaması durumunda atık üreticisi firmanın talebi üzerine oluşturulacak bir komisyonun uygun görüşü alınarak serbest bölge müdürlüğünce Bakanlık onayı ile atıklar bölgeden çıkarılacak. Türkiye'de atıkların bertarafı için gerekli teknik kapasiteye sahip tesislerin bulunmaması halinde, bu atıklar ithalatçı devletin yetkili otoritesinin kabul etmesi durumunda ihraç edilebilecek. Atıkların sınırlar ötesi taşınımına izin verilmeden önce transit devletlerin ve atığı ithal edecek devletin yazılı onayları Bakanlık tarafından alınacak. Türkiye'nin transit devlet olması halinde, taşımanın planlandığı tarihten en az altmış gün önce bildirimde bulunulması zorunlu. Bakanlık söz konusu transit taşıma işlemine şartlı veya şartsız izin verebilir, izin vermeyi reddedebilir veya en geç altmış gün içinde bildirimde bulunan taraftan bilgi isteyerek yazılı cevabını bildirir. Bakanlığın izni alınmadan transit geçiş yapılmaz, ulusal yetki alanı içinde atık yükü limbo yapılamaz ve aktarılamaz. Atıkların uluslararası taşınımında uygulanacak usul ve esaslarına da yer verilen yönetmelikte, atıkların sınırlar ötesi taşınımında uluslararası paketleme, etiketleme ve taşıma standartlarına uyulacak. Atıkların sınırlar ötesi taşınımının bu Yönetmeliğe göre tamamlanamadığı durumlarda, ihracatçı devlet, ithalatçı devletin bilgi verdiği tarihten itibaren doksan gün içinde veya ilgili devletlerin mutabık kalacakları başka bir süre içinde geri almayı temin edecek. YASADIŞI TRAFİK Yönetmelik gereğince yapılması gereken bildirimlerde bulunulmaması, yetkili otoritenin bu Yönetmelik ile belirtilen izninin bulunmaması, yetkili otoritenin izninin hileli veya yalan beyan sonucu elde edilmesi, belgelerin içeriğine tümüyle veya kısmen uymadan ülke yetki alanına girilmesi, uluslararası sözleşmelere ve bu Yönetmeliğe aykırı olarak atıkların bertaraf, boşaltım ve/veya nakil aracıyla birlikte terk edilmesi durumlarında atıkların taşınımı yasadışı trafik olarak kabul edildi. İhracatçı, kendisine yasadışı trafik hakkında bilgi verildiği tarihten itibaren otuz gün içinde veya ilgili devletlerin mutabık kalacağı başka bir süre içinde, atıkların ihracatçı veya üretici ya da ihracatçı devletin kendisi tarafından ülkesine iadesini temin edecek. Yönetmelikte belirtilen maden atıkları, yağ ve sıvı yakıt atıkları, kullanılmış pil ve aküler, insan ve hayvan sağlığı ve/veya bu konulardaki araştırmalardan kaynaklanan atıklar ile kullanılmış lastiklerin toplanması, taşınması, işlenmesi ve bertarafına ilişkin esaslar Bakanlıkça belirlenecek. Yönetmelik hükümlerine aykırılık halinde Çevre Kanunu'nda belirtilen merciler tarafından gerekli işlemler yapılacak ve yaptırım uygulanacak ve bu merciler tarafından idari cezalar verilecek. Bu yönetmelik ile 1995 yılında yayımlanan Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği yürürlükten kaldırıldı. Yeni yönetmeliğin yayınlandığı tarihten önce Bakanlıktan geri kazanım konusunda lisans almış tesislerin ve valilikten taşıma lisansı almış firma ve araçların bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesini takiben bir yıl içinde geri kazanım konusunda Bakanlığa ve taşıma konusunda ise valiliklere tekrar müracaat ederek lisanslarını yenileyecekler. Valilikler bu Yönetmelik yürürlüğe girdiği tarihten itibaren sekiz ay içinde il tehlikeli atık yönetim planını hazırlayarak Bakanlığa sunacaklar.