Taht oyunları...

Amerikan başkanları ile Suudi kralları arasındaki yoğun kişisel ilişkiler, ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt'in Süveyş Kanalı'nda USS Quincy'de Kral Abdülaziz ibn Suud ile bir araya geldiği 1945 yılına dayanıyor. Bu karşılaşma, ABD petrol şirketlerinin 1933'ten beri çıkarlarını koruduğu krallıktaki ilk askeri üssün kurulmasına yol açtı. Petrol ABD ve Suudi Arabistan arasındaki bağı sıkılaştırdı ve ABD'nin stratejik konumu Asya'daki ABD askeri operasyonları için önemliydi... Bu ortak çıkarlar, iki ülkenin gelecekteki liderlerinin diplomasi yapacağı temelini attı.

ABD, gerekli baskıyı uygulayabilen tek güçtür. Amerika Birleşik Devletleri, Suudi rejiminin güvenliğinin ana garantörüdür. Suudi Arabistan'a diğer herhangi bir Batı ülkesinden daha fazla silah satıyor. Washington'da, Suudi Arabistan hala stratejik bir ortak olarak görülüyor... Amerika Birleşik Devletleri, İsrail ve Filistin çatışmasında bir oyuncu olan terörle mücadelede önemli bir müttefik olarak krallığa ve İran’ın Ortadoğu’daki yükselen etkisine karşı bir kontrol olarak değerlendiriyor. Amerika Birleşik Devletleri'nin Suudi Arabistan'la ilişkisi tamamen diplomatik normlardan ziyade liderler arasındaki kişisel ilişkilere dayanmaktadır. Bu ilişkiler, veliaht prensine karşı etkili ABD politikası yolunda ilerliyor.

Devam edelim...

2 Ekim'de Suudi Arabistan konsolosluğundaki gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesi, Suudi rejiminin dünya çapında imaj ve güvenilirliğine zarar verdi. Suudi Arabistan rejimiyle her zaman yakın ilişkilerini sürdüren Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık gibi iç baskılarını açıkça eleştirmekten kaçınan ortakları, cinayetin ardından net konuştu, açık ve dürüst bir soruşturma istedi...

Suudi Arabistan'da muhaliflerin ve eleştirmenlerin tutuklanması ve hatta ortadan kaldırılması yeni bir şey değil. Ancak Kaşıkçı’nın katledilmesiyle giderek otoriter bir rejimin aşırılıklarına ışık tuttu. Geçmişte, bireysel Suudi yöneticileri, farklı prensiplerin hükümetin farklı nüfuzlu kollarını kontrol ettiği ve egemenlerin hepsine karşı hesap verebilir olduğu bir güç paylaşımı sistemi tarafından en azından kısmen sınırlandırıldılar. Ancak Kral Salman, bu modeli 2015 yılında iktidara geldiğinde süpürdü ve oğlu Muhammed bin Salman'ı krallıktaki en üst sıraya veliaht prensi olarak taşıdı. Suudi monarşi, tek bir bireyin mutlak güce sahip olduğu kraliyet konsensüs kurallarına göre değiştirilmiştir.

Kaşıkçı cinayeti, bu gücün en çirkin uç noktasına ulaştığını gösteriyor. Olay, Suudi Arabistan’ın müttefiklerinin ve ortaklarının özellikle de ABD’ye karşı ciddi bir meydan okuması teşkil ediyor. Kraliyet ailesinin ve Suudi halkının geri kalanı tamamen marjinalleştirildiğinde, Birleşik Devletler, Salman’ı dizginlemek için yeterli etkiye sahip kalan tek aktördür. ABD Başkanı Donald Trump'ın yönetimi, Suudi Arabistan'la ABD diplomasisinin temellerini yeniden gözden geçirmek zorunda kalacak.

Totaliter dönüş.

Suudi Arabistan'daki mevcut krizin merkezinde büyük sorunlar var. Geçmişte, Suudi rejimi, etkili bakanlıklardan sorumlu farklı kıdemli prensler ile birden çok fraksiyondan oluşuyordu. Hükümdar devletin başıydı ve kraliyet aklının başıydı. Bu düzenleme zaman zaman prensler arasında sürtüşmeye yol açtı, ancak genel olarak, büyük sorunlarıyla ilgili kardeşlerine danışmak zorunda kalan hükümdarın gücünü kısıtlamaya hizmet etti.

Kral Abdullah (1924–2015) bu düzenleme altında yönetilen son hükümdardı. Ondan önceki diğer krallar gibi, kral kardeşlerini göz ardı ederse veya onların iradesine karşı hareket etseydi, krallığı etkili bir şekilde yönetemeyeceğini fark etti. Tuhaf bir tesadüf eseri Kral Abdullah, her ikisinin de prens tacirlerinin ölümüne tanıklık eden ilk kral oldu... ilk olarak 2011'de üvey kardeşi Prens Sultan ve daha sonra kardeşi Prens Nayef'i 2012'de kaybetti. Veliaht prenslerinin ikisi de hasta iken, Kral Abdullah, iktidar boşluğuna karşı militanlaşmak için yeni bir pozisyonu (başkan yardımcısı prensi) icat etti. Bu pozisyonda üvey kardeşi Prens Salman'ı atadı ve Abdullah 2015'te öldüğünde Salman kral oldu. 2007'de Kral Abdullah, 35 kıdemli prenslikten ve oğullarından oluşan Bağlılık Komisyonu'nu, başkaldıran kişi ya da veliaht prenslerin mirasını denetlemek için kurdu.

Kral Salman o zamandan beri ailenin güç paylaşımı düzenlemesini paramparça etti. Kraliyet hane halkının demografik yapısı nedeniyle bunu yapabildi. Kralın erkek kardeşlerinin çoğu, iktidarı ele geçirdiği zaman öldü ve hayatta kalan uygun kardeşlerine ve hatta kıdemli yeğenlerine karşı çıkmasına izin verdi. Kralın kardeşlerinden sadece biri Prens Ahmed, tacı prens için bir seçimdi. Ancak marjinalliği nedeniyle (uzun bir süre boyunca hükümette üst düzey bir pozisyonda bulunmamıştı) ve Kral Salman'ın yalnızca kendi soyunun tacı miras almasını sağlama konusundaki güçlü arzusu, Prens Ahmed'i de görmezden gelmeye karar verdi. Kral olduktan sonra veliaht Prens Mukrin'i görevden aldı... Daha sonra 2017'de Veliaht Prens Muhammed bin Nayef'i görevden aldı ve bir vekil tayin etmemeyi seçti. Kral Salman, Bağlılık Komisyonu'nu görmezden geldi. Bütün bu önlemler oğlunun iktidara gelmesinin önünü açtı.

Bin Salman’dan önce hiçbir prensin bu kadar genç yaşta o kadar çok yetki pozisyonu yoktu. Veliaht prens olmanın yanı sıra başbakan yardımcısı, savunma bakanı, Ekonomik ve Kalkınma İşleri Konseyi başkanı ve Siyasi ve Güvenlik İşleri Konseyi başkanıdır. Devlete ait petrol ve doğal gaz şirketi Aramco'nun başıdır. Genç prens, yeni oluşturulan Eğlence Komisyonu gibi Suudi devletinin yumuşak güç araçlarını da kontrol ediyor. Suudi Arabistan, devletin tüm gücünün bir kişinin elinde yoğunlaştığı totaliter bir rejime etkili bir şekilde dönüştü.

Salman, Suudi halkı ve kraliyet ailesinin bir zamanlar politikayı etkileyebildiği birkaç kanalı engelledi. Bağlılık Komisyonu, üyelerinin birçoğunun 2017'de sözde yolsuzlukla mücadele baskısı altında gözaltına alınmasından sonra çözüldü. Bin Salman kraliyet meclisini dağıttı, dini yerleşimi marjinalize etti ve eleştirmenleri ve mali elitleri gözaltına aldı.

Veliaht prensi, Suudi halkına tartışmaya izin vermeden, onları eleştirme fırsatı vermeden aşağıdan politikalar uyguladı. Örneğin, pop kültürü ve eğlenceyi teşvik etme yasağını kaldırmak gibi. Bunlar, maddi reformlar olarak maskelenen kozmetik reformlardır ve bunlar, politik reformun popüler bir alternatifi haline geliyor. Özellikle kritik seslerin bastırılması ve kamusal alandaki tartışmaların susturulması gibi kötüleşen baskılardan uzaklaştırmak için tasarlanmıştır. Kraliyet ailesinin diğer üyeleri bile haklarından mahrum bırakıldı. Taht prensibine tam bir itaat ve sadakat gerektiren yeni Suudi totaliterliği, Kaşıkçı’nın cinayetinin skandalıyla sonuçlandı.