Srebrenitsa'da görevli asker: Erkeklerin ifadesi alınacak demişlerdi

"Birleşmiş Milletler'in (BM) Srebrenitsa'da yaptığı büyük bir kukla gösterisiydi. Biz oradaki insanlar için hayal kırıklığıydık.."

Bu sözlerin sahibi, 43 yaşındaki Hollanda'lı asker Stephan van den Bogert.

Bundan 20 yıl önce, 2. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa'da yaşanan en büyük kırım olan Srebrenitsa katliamının canlı tanıklarından.

11 Temmuz 1995 Salı günü yaşadığı olayın etkisinden kurtulamamış. Katliam nedeniyle kendisini suçlu hissediyor.

Hollanda'da yayın yapan Omroet Brabant televizyonuna kopuşan van den Bogert, binlerce kişinin tepelerde öldürüldüğünü, tanık oldukları nedeniyle "travma sonrası stres bozukluğu" tedavisi gördüğünü anlatıyor.

Bosna - Hersek'teki iç savaş sırasında BM tarafından güvenli bölge ilan edilen Srebrenitsa, Hollanda Görev Kuvveti'nin (Dutchbat) kontrolüne bırakılmıştı.

Stephan van den Bogert, 1995 yılı başlarında Hollanda taburunda görev yapmak üzere Srebrenitsa'ya gitmiş.

Silahlardan arındırılmış kentte ilk ayların çok sakin geçtiğini anlatıyor. Ancak Temmuz ayı başlarında durum değişmiş.

"Hiçbir şey yapamıyorduk"

Silahlı Sırp güçleri ilerlemeye başlamış. Van den Bogert, "Sırplardan kaçan insanlar bize sığınıyordu. Dutchbat ise, ümitsizce bir türlü cevap gelmeyen hava desteği çağrısı dışında bir şey yapmıyordu" diyor.

Kısa süre sonra, Bosnalı Sırp General Ratko Mladiç'in bizzat kampa geldiğini söylüyor. Hollandalı asker, o gün yaşananları şöyle anlatıyor:

"Binlerce insan vardı. Oradan güvenli bölgelere götürülmeleri gerektiği söyleniyordu. Otobüsler geldi. Bu arada kadınlarla erkekler arasına şerit çekildiğini gördük. 'Erkeklerin ifadesi alınacak' dediler."

Srebrenitsa'da o gün öldürülenlerin sayısını daha sonra öğrenmiş; 8 binden fazla yetişkin erkek ve çocuk..

Suçluluk duyuyor

Yaşananlar nedeniyle hala kendisini suçlu hissediyor.

Hollanda'ya döndükten sonra psikolojisi bozulmaya başlamış. Görevli olarak gittiği Kral Willem Alexander ile Kraliçe Maxima'nın düğün töreni sırasında bir an delirdiğimi düşünmüş.

"Herkes üstüme üstüme geliyordu. Boğulduğumu hissediyordum" diye konuşuyor. Önce üstlerinin tepkisiyle karşılanmış. Srebrenitsa'dan geldiği anlaşılınca tedavisine başlanmış.

Van den Bogert'e göre bütün yaşananların sorumlusu BM.

Elinde tuttuğu BM Barış Gücü'nün simgesi mavi berenin kendisi için bir şey ifade etmediğini söylüyor. "BM'nin Srebrenitsa'da yaptığı büyük bir kukla gösterisiydi. Bizler oradaki insanlar için hayal kırıklığıydık" diyor.

Özür bekliyorlar

Varlığı geçen hafta ortaya çıkan, Srebrenitsa'da Sırplara yönelik hava harekatı yapılmaması konusundaki gizli anlaşma da "ikinci bir tokat" olmuş Hollandalı askerlere.

Stephan van den Bogert, ABD, İngiltere ve Fransa arasında yapılan gizli anlaşma konusunda Hollanda Hükümeti'nin hesap sormasını istiyor.

Bosnalı Sırp komutanlarla kadeh kaldırırken çekilmiş fotoğraflarıyla gündeme gelen Dutchbat Komutanı Albay Ton Karremans da, hükümetin kendilerinden özür dilemesini istiyor.

Telegraaf gazetesine konuşan Karremans, Srebrenitsa'daki başarısızlıktan Hollanda Hükümeti'ni sorumlu tutuyor. Srebrenitsa mühimmat, yakıt, gıda gibi bir çok eksikle mücadele ettiklerini söylüyor.

Hollandalı komutan, "Oraya tahta silah, kuru sıkı tabancayla gittik. Koordiansyon eksikliği vardı. 7 defa hava desteği istedim, yanıt alamadım. Her defasında Savunma Bakanı, 'dayanın' dedi, bir şey yapmadı" diye konuşuyor.

Gizli anlaşma

Dönemin hava kuvvetleri personeli Bart Wagenaar da, Hollanda Savunma Bakanı Jois Voorhoeve'nin emriyle Srebrenitsa'daki tabura hava desteği verilmediğini açıklamıştı.

Hollandalı subaya göre, 11 Temmuz 1995 günü öğleden havalanan 4 F - 16 uçağından biri, Sırplara ait bir yankı imha etti. Bu sırada Hollanda Savunma Bakanı'nın emriyle geri çekildi.

Eski bakan bu iddiayı doğruladı. Voorhoeve, 1 Temmuz'da yayımlanan "Güvenli Bölgeler" kitabında bunun gerekçelerini açıkladı.

Bakana göre hava desteği ABD, Fransa ve İngiltere arasındaki gizli anlaşma nedeniyle verilemedi.

Fransa, İngiltere ve ABD arasında NATO hava gücünün Sırplara karşı kullanılmaması konusunda 1995 yılı Mayıs ayında gizli bir anlaşma imzalandı.

Hollandalı bakana göre bu gizli anlaşma, İngiliz ve Fransız barış gücü askerlerinin Sırplar tarafından kaçırılmasının ardından yapıldı.

"Mladiç tehdit etti"

Voorhove, BM'nin Srebrenitsa'nın düşmesinden sonra hava operasyonuna karar verdiğini belirtiyor. Ona göre çok geç alınmış bir karar. Uçaklar havalandığında, Sırpların çoktan Srebrenitsa'ya bayrak diktiğini söylüyor.

Saat 17:00 civarı havalanan 4 F - 16'dan birinin Hollandalı pilotu bir Sırp tankını vurmuş. Bunun üzerine Sırp General Mladiç, uçaklar geri çekilmezde bütün Hollandalı askerlerin öldürüleceğini ve kentin yerle bir edileceğini söylemiş.

Voorhoeve, bu tehdit üzerine Dışişleri Bakanı Hans van Mierlo ile konuşup, hava saldırısını durdurduklarını anlatıyor.

Srebrenitsa katliamının mimarlarından biri olan General Ratko Mladiç 16 yıl kaçtıktan sonra 2011 yılında yakalanarak Lahey'e iade edilmişti. Mladiç ve Bosnalı Sırpların lideri Radovan Karadziç'in yargılanması sürüyor.