Sosyal güvenlikte yeni dönem

TBMM'de geçen hafta kabul edilen Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu'nun yürürlüğe girmesiyle Emekli Sandığı, Bağ-Kur ve SSK'da görev yapan personel ile bu kurumların taşınır ve taşınmaz mal varlıkları, yeni kurulacak Sosyal Güvenlik Kurumu'na devredilecek.

Emekli Sandığı, kamu kuruluşlarında çalışan kamu personelinin ayrı sosyal güvenlik sandıklarında, farklı emekli mevzuatına tabi tutulmalarının yarattığı sakıncaların giderilmesi amacıyla Haziran 1949 tarihinde kabul edilen ve 1 Ocak 1950 tarihinde yürürlüğe giren 5434 sayılı yasa ile kuruldu.

Söz konusu kanun ile kamu kesiminde çalışan memurlar ile askeri personelin emekliliklerinde ve maluliyetlerinde kendilerinin, ölümlerihalinde ise dul ve yetimlerinin sosyal güvenlikleri düzenlendi. Başlangıçta sadece memurlar ve askeri personelden sorumlu olan Emekli Sandığı'nın kapsamına daha sonra çeşitli kanunlar ile belediye başkanları, il daimi encümen üyeleri, milletvekilleri, askeri oğul öğrencileri ve bazı kuruluşlardaki sözleşmeliler de dahil edildi.

SSK ve Bağ-Kur ile tek çatı altına alınan Emekli Sandığı'nın son dönemde yürüttüğü görevler şöyle sıralanıyor:

-5434 sayılı kanun gereğince, emekli, malullük, vazife malullüğü, dul ve yetim aylıklarının bağlanması, değiştirilmesi, yükseltilmesi ve bu aylıkların kesilmesi ile emekli ikramiyeleri, ölüm yardımı, evlenme ikramiyeleri, toptan ödeme, keseneklerin geri verilmesi ve sosyal yardım zamlarına ilişkin işlemler.

-Vatani hizmet, er vazife malullüğü, harp malullüğü, Kore ve Kıbrıs gazi aylıklarının bağlanması. -2022 sayılı yasa uyarınca 65 yaşını doldurmuş muhtaç ve güçsüz  kişilere, 65 yaşını doldurmamış olmakla beraber malul ve sakat olan Türk vatandaşlarına aylık bağlanması.
-Sağlık yardımları.
-Harp malulleri ile şehit, dul ve yetimlerine tekel paylarının ödenmesi.
-Dinlenme ve bakımevleri inşası ve işletmesi.
-2978 sayılı Vergi İadesi Hakkındaki Kanun uyarınca sandıktan aylık alan emekli, dul ve yetimlerin vergi iadesi işlemleri.

EMEKLİ SANDIĞI'NDAN AYLIK ALANLAR

31 Aralık 2005 itibariyle kurumdan aylık alan kişilerin sayıları da şöyle:
Emekli 1.070.273
Malul: 22.241
Vazife malulü: 9.308
Dul: 252.383
Yetim: 252.374
Toplam: 1.606.579

İstiklal savaşı gazisi: 2
Dulu: 1.175
Kore gazisi: 8.169
Dulu: 7.305
Vatani hizmet tertibinden aylık alanlar: 84
Dulu: 35
Yetimi: 132
Kıbrıs gazisi: 32.180
Dulu: 2.812
Madalya aylığı alanların toplamı: 51.894

65 yaş aylığı alanlar: 1.263.726

SOSYAL SİGORTALAR KURUMU

Türkiye'nin en büyük sosyal güvenlik kurumu olan Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), İşçi Sigortaları Kurumu adıyla 9 Temmuz 1945'te yürürlüğe giren 4792 sayılı kanun ile oluşturuldu. Bu kurumun adı, 1964'te Sosyal Sigortalar Kurumu olarak değiştirildi. Kurumun oluşturulmasındaki amaç, işçi kesiminin sosyal güvenliğinin sağlanmasıydı.

SSK'nın halen 81 sigorta il müdürlüğü, 19 sigorta müdürlüğü, 15 sigorta ödeme bürosu, 16 sağlık işleri il müdürlüğü, 1 huzurevi ve 6 kreş ve gündüz bakımevi bulunuyor. Kurum ayrıca, sağlık tesislerinin ağlık Bakanlığı'na devre nedeniyle faaliyeti durdurulan 1 ilaç fabrikasına da sahip.

Kurumun, 28 Şubat 2006 itibariyle 17 bin 475 memur, 322 işçi ve 3 sözleşmeli olmak üzere toplam 17 bin 800 çalışanı bulunuyor.

SSK KAPSAMINDAKİ NÜFUS

SSK kapsamındaki nüfusun dağılımı şöyle:
Zorunlu sigortalı: 6.671.645
Çıraklar: 258.530
İsteğe bağlı sigortalı: 246.175
Topluluk sigortalısı: 26.153
Tarım sigortalısı: 189.000
Toplam: 7.391.503

Emekli sayısı: 4.302.301

Aile bireyleri: 28.700.424
SSK kapsamındaki toplam nüfus: 40.394.228

BAĞ-KUR

''Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu'' (BAĞ-KUR), esnaf, sanatkarlar ve bağımsız çalışan atandaşların sosyal güvenliklerini sağlamak üzere 2 Eylül 1971'de çıkan ve 1 Ekim 1972'de yürürlüğe giren 1479 sayılı kanun ile kuruldu.

Herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı olmayan köy ve mahalle muhtarları, isteğe bağlı olarak ev kadınları ile 2926 Sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu'na göre tarımsal faaliyette bulunanlar da Bağ-Kur kapsamında bulunuyor.

Kurumun merkez teşkilatında 774, taşra teşkilatında ise 3 bin 921 personel görev yapıyor.

BAĞ-KUR'un sigortalı durumu şöyle:

Aktif sigortalı: 3.362.192

Emekli: 973.136
Malul: 16.024
Ölen sigortalıların hak sahipleri: 621.759
Toplam: 1.610.919

BAĞ-KUR kapsamındaki nüfus: 16.042.148

KARA DELİK HALİNE GELDİLER

Bu arada Emekli Sandığı, SSK ve Bağ-Kur son yıllarda Hazine için tam anlamıyla bir kara delik oldu. Hazine yardımı olmadan faaliyetlerini sürdüremeyen 3 sosyal güvenlik kurumuna, son 5 yılda bütçeden aktarılan para 73 milyar 461 milyon YTL'ye ulaştı.

Bir başka ifadeyle, yıllık ortalama dolar kurlarıyla, sosyal güvenlik kuruluşlarının açıkları, 2001-2005 döneminde devlete 53 milyar 187 milyon 234 bin dolara mal oldu.

Bu dönemde sosyal güvenlik kurumlarına yapılan Hazine yardımı tutarları şöyle:

Yıllar SSK BAĞ-KUR EMEKLİ SANDIĞI
(Milyon YTL)
-------- ----------- ----------- --------------
2001 730 1.437 2.625
2002 3.180 2.943 4.822
2003 4.505 4.922 6.145
2004 5.757 5.336 7.800
2005 7.507 6.863 8.889

3 sosyal güvenlik kurumundan Emekli Sandığı'ndaki açık miktarı da, 2002'de 2 milyar 648 milyon YTL, 2003'de 3 milyar 533 milyon YTL, 2004'de 4 milyar 465 milyon YTL, 2005'de ise 5 milyar 273 milyon YTL olarak gerçekleşti.

SAĞLIK HARCAMALARI

Sosyal güvenlik kurumlarının harcamaları içinde sağlık giderleri de büyük yer tutuyor. Emekli Sandığı verilerine göre, kişi başına ortalama sağlık harcaması, kamu ve Emekli Sandığı'nda 363 dolar, SSK'da 172 dolar, Bağ-Kur'da ise 279 dolar düzeyinde bulunuyor. Emekli Sandığı'nın 2004 yılında 2 milyar 755 milyon YTL olan sağlık harcaması, geçen yıl 2 milyar 917 milyon YTL'ye yükseldi.