Sohbaharda varyantlarla dans edeceğiz! Aşıların etkinliği bitiyor

Koronavirüs vaka sayısındaki artış devam ediyor. Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı son verilere göre günlük vaka sayısı 30 bini aştı. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bekir Kocazeybek, vaka artışının nedenlerini Cumhuriyet gazetesine değerlendirdi. 

Koronavirüsle mücadelede şu an durum nedir?
Koronavirüs vakalarının her hafta katlanarak arttığını görüyoruz. Cerrahpaşa’da da poliklinik başvuru sayıları 100’ün üzerine çıkmaya başladı. PCR pozitifliğimiz yüzde 30 seviyelerini gördü. Ölüm sayıları az olsa da belli ölçüde artmaya başladı. 6’ıncı dalganın ayak seslerini duyuyoruz.

Özellikle Kurban Bayramı’yla artan insan hareketliliği gibi nedenlerle 2-3 hafta sonra vaka sayılarının giderek artacağını öngörüyoruz. Aşıların etkinliğinin düşmesine bağlı önümüzdeki aylarda gerek vaka sayılarını gerekse ölüm sayılarının giderek arttığını göreceğiz.

Vakalar neden giderek artıyor?
Vakaların artmasının üç boyutu var. Pandemi süresince siyasal iktidarın 2020’nin başından beri yürüttüğü politikalar nedeniyle sürekli yeni dalgalar yaşıyoruz. Vaka sayılarının artmasının ilk nedeni turizm ve ekonomik kaygılarla salgının gerektirdiği kurallara uymadaki yetersizlikler ve dolayısıyla tedbirlerin resmen bir politika olarak kaldırılması. Örneğin Sağlık Bakanlığı’nın kapalı yerlerde maskeyi kaldırması, testlerin neredeyse hiç yapılmaması -hasta insanlar test yapılmadan geri gönderiliyor- gibi nedenlerle vakalar artıyor. Siyasal iktidar ekonomik kaygılarla hareket ediyor.

İkinci neden virüsün biyolojik evrimindeki hareketlilik. Bu virüs RNA virüsü. Bu virüsler mutasyona çok açık. Bugün koronavirüs, Omicron dediğimiz 2022’nin başlarında Güney Afrika’dan gelerek varyant şeklinde mutasyonlarını devam ettirerek etkinliğini devam ettiriyor. Bugün hala bu varyant sorununu yaşıyorsak bu RNA virüslerinin yapısal mutasyon yapma özelliklerinden dolayıdır. Türkiye’de şu anda Omicron en etkili varyant. Vakaların yüzde 70-80 Omicron varyantı. Bu varyantlar özellikle mutasyon yaptıkları bölgenin özelliğine bağlı bulaşıcılığı artıyor. 2021’nin başında geliştirilen etkili aşılar 2022’nin bugünlerinde etkinliklerini kaybettiler. Omicron geçirdiği üçlü mutasyonla antikorlardan belli ölçülerde kaçabilmekte. Sinovac aşısının etkinliği neredeyse minimalize hale geldi. Bizim Turkovac aşısı da inaktif olduğu için hatırlatma dozu olarak yapılsa bile bu aşıların etkinliklerini yüzde 50’ye yakın kaybettiklerini görüyoruz. Keza Biontech aşılarında da ilk iki dozların etkinliklerinin çok düştüğünü görüyoruz. Özellikle bu varyantların gelişmesi ve aşıların etkinliğinin azaltmasından dolayı bugün vakalar artıyor.

Çocuklar da aşılanmalı
Üçüncü neden ise aşılama konusundaki süreler aşıldı. Hatırlatma dozları kritik bir aşama. Türkiye’de hatırlatma dozları gerektiği kadar yapılmadı. Ülke nüfusunun yüzde 63’ünün ilk iki dozu olduğunu, yüzde 33’ünün hatırlatma dozunu olduğunu görüyoruz. Toplum bağışıklığını yakalamada çok gerideyiz. Omicron 18 yaş üstüne de bulaşıyor, 12 yaşındaki çocuktan da bulaşıyor. O nedenle 5-12 yaş arasındaki çocukları aşılamama politikamızı tekrar gözden geçirmemiz gerekiyor. 

Varyantlara karşı aşılamada nasıl bir politika izlenmeli?
Bu virüs varyantlara çok açık. Bu evrimleşme bu şekilde devam ederse önümüzdeki döneme, sonbahara varyantlarla dans ederek gireceğiz. İnsanların bu varyantlarla savaşında aşı en büyük silahımız. Aşılamada da en büyük silahımız ise hatırlatma dozları. Bunlar yapılmadığı sürece antikorların seviyesi düşer. Cerrahpaşa’da yaptığımız bir çalışmaya göre Sinovac’ın üzerine Biontech aşısı yaptığımız sağlık çalışanlarında hatırlatma dozuyla 8 kat antikor etkinliği bulduk. Artan vaka sayıları ile birlikte hatırlatma dozlarının bilinçlendirmesini yapılmasını öneriyoruz. Ancak sonuçta aşılar da vücut için yabancı madde. Aşıların fazla dozda yapılarak farklı bağışıklık kaynaklı komplikasyonlara neden olmaması açısından aşılamanın belli kurallara uygun yapılmasında fayda var. Örneğin geçmişte Covid geçirmiş, 3 dozunu olmuş olanların belli kurallar içerisinde bugünlerde aşı olmaması, belli bir süre geçtikten sonra aşılarını yaptırmalarında fayda var. Ama geçmişte 2 doz Sinovac olmuş, 2 doz mRNA olmuş insanların üçüncü hatırlatma dozlarını mutlaka yaptırması gerekiyor.

Varyantlara karşı yeni aşılar geliştirilmeli
Sağlık Bakanlığı’nın en son açıkladığı verilere göre günlük vaka sayısı 30 bini aştı. Katlanarak artan bu vaka sayılarına karşı ne gibi tedbirler alınmalı?
6. dalganın pik yapabileceği konusunda endişelerimiz ciddi boyutlarda. Bu dalganın sonbaharla birlikte artabileceğini öngörüyoruz. İktidarın ve bilim kurulunun maske konusunu tekrar gündeme getirmesi, mesafe konusunda uyarıların, hatırlatma dozlarının gündeme getirilmesi gerekiyor. Test şartlarının hafifletilmesi gerekiyor. Hızlı testler yaygınlaştırılmalı. Bakanlığın vaka sayılarını günlük olarak açıklaması lazım.

Aşıların etkinlikleri semptomatik vakalarda yüzde 60’lara indi. Yüzde 33 hatırlatma dozu oranının ivedilikle artırılması, aşıların yaygınlaştırılması lazım. Daha güçlü bir varyantın önümüzdeki günlerde olması halinde daha ciddi sorunlar yaşayabiliriz. Öldürücülüğü fazla, antikorları bertaraf edebilen, etkisiz hale getiren yeni bir varyantın gelmesiyle sağlık sistemi bu yükü kaldıramaz. Varyantların evrimsel dinamiğinin maalesef böyle devam edeceği görülüyor. Virüsün bu karakterini değiştiremeyeceğimize göre insanlık kendi çözümlerini bulmalı. Mesela yeni varyantlara karşı Biontech’in yeni geliştirdiği modifiye aşılar var. Bunların çalışmaları bittiğinde ivediklikle kışa doğru Türkiye’ye getirilmesi gerekiyor.

Kullanılan aşıların etkileri azaldı
Elimizdeki aşıların Omicron’un BA.4 ve BA.5 varyantlarına etkisi nedir?
Elimizdeki aşıların etkinliği varyantlar karşısında giderek azalıyor. Ancak Wuhan’da çıkan tipe göre geliştirilen kullandığımız aşıların hatırlatma dozlarını yaparsak antikor seviyelerini yukarı çekeriz. Pfizer-BioNTech şirketinin BA.4 ve BA.5’e karşı geliştirdiği aşıların çalışmaları neredeyse bitti. Bu aşılar piyasaya sürüldükten sonra Türkiye’de de getirilmeli.

Varyantlara karşı elimizde maske, mesafe, hijyen ve hatırlatma dozları silahları var. Bu konuda Bilim Kurulu’nun bir an önce çalışma yapması lazım. Turizm ve ekonomik kaygılar yerine insan sağlığını önceleyen bir yaklaşımla hareket etmeli. Aksi takdirde sonbaharı ve kışı 6.dalga ile daha ciddi geçirebiliriz. En büyük endişem daha dirençli ve daha bulaşıcı mutasyonlarla karşılaşmamız. Virüsün enfeksiyon zincirini insan hareketlerini disipline ederek düşürmemiz lazım.