Şizofreni nasıl anlaşılır?

Şizofreni, basitleştirerek söylersek insanın düşünce, duygu ve davranışlarında, kendisinin ve çevresindekilerin yaşantısını önemli ölçüde etkileyen birtakım değişikliklere sebep olan rahatsızlıktır. Bu değişiklikler geçici ya da kalıcı olabilir. Sebebi nedir? Sebebi kesin olarak bilinmemekle birlikte kalıtımın, biyokimyasal, ruhsal, toplumsal, çevresel etmenlerin şizofreninin ortaya çıkışında rolü olduğu bilinmektedir. Şizofreninin, biyolojik yatkınlığı olan bir insanda, bir dış etmenin gerilim oluşturan etkisiyle ortaya çıktğı söylenmektedir. Daha çok ne zaman ortaya çıkıyor ? Şizofreni 15-35 yaşları arasında ortaya çıkar. Toplumda ortalama yüz kişiden birinde görülür. 40 yaşından sonra ise nadiren rastlanmaktadır. Doğuştan mı gelir ? Irsi midir ? Şizofrenide kalıtımın rolü vardır. Babada ya da annede şizofreni varsa çocukta olma oran %10-12'dir. Yani onda bir ihtimaldir. Eğer uzak akrabalarda şizofreni varsa çocukta şizofreni görülme oran yirmide bir ihtimale kadar düşer. "Şizofrenisi olan birinin çocuğu da kesinlikle şizofreni olacak" demek bu nedenle yanlıştır. Şizofreniyi nasıl farkederiz? Şizofreni kendisini insanın dış görünümünde, konuşmasında, duygularını ifade etmesinde, davranışlarında ve düşüncelerinde yaptığı değişiklikler ve bunların toplumsal yansımalarıyla belli eder. Şizofrenisi olan bir insanın dış görünümünde ne gibi değişiklikler olur? Giyim kuşama özen, kendisine bakım azalabilir. Ve alışa gelmişin dışında giyim görülebilir. Bazılarında yüz ifadesi donuklaşır. Bazı kimselerin ise dış görünümünde rahatsızlık öncesi ve sonrasında herhangi bir farklılık olmayabilir. Davranışlarda ne gibi değişiklikler olur ? Yalnız yaşamaya, toplumsal yaşantıdan elini eteğini çeklemye doğru bir eğilim ortaya çıkabileceği gibi tam tersine yakınlarna bağımlılıkta artma görülebilir. Toplumsal normlar çerçevesinde dışardan bir bakışta amaçsz ve anlamsız gibi görünen davranışlar bulunabilir. Yerinden hiç hareket etmeme, devamlı bir noktaya bakarak hiç konuşmama ya da işbirliği kurma taleplerini sürekli olarak karşılksız brakma görülebilir. Özellikle rahatsızlığın alevlendiği dönemlertde banyo yapmak, traş olmak, makyaj yapmak gibi günlük alışkanlıklarda değişme gözlenebilir. Kimi zaman mal mülke, kendisine de can güvenliğine yönelik saldırganlığa normal kabul edilenlerden daha fazla oranda rastlanmaktadır. Şizofreni nasıl tedavi edilir ? İlk aşama, hekim danışmanlığında uzun süre düzenli olarak sürüdürülmesi gereken ilaç tedavisidir. İlaç hemen etki edermi? İlaçların düzenli kullanımda beklenen etkiyi sağlaması için iki-üç haftalık bir süreye ihtiyaç vardır. Yan etkileri nelerdir ? En sık rastlanan yan etkileri: Gözlerin yukarı kayması: belde-boyunda kasılma: ağızda tükrük salgısının artması: halk arasında " robot gibi oldu" diye tanımlanan yüz ifadesinde donukluk ve hareketlerde yavaşlama hali: huzursuzluk içinde yerinde duramama ve sürekli hareket etme isteği: elde ayakta titremeler: güneş ışığına aşırı duyarlılık: görme bulanıklığı gibi belirtilerdir. İlaç kullanmaya başlamadan evvel ilacın yan etkileri hakkında hekimden bilgi istemek her insanın doğal hakkıdır. Şizofrenide kullanılan ilaçlar bağımlılık yapan, uyuşturucu ilaçlar mıdır? Bu ilaçlar uyuşturucu değildir. Bağımlılık yapmazlar. Sık sık dile getirilen "ilaçlar uyuşturuyor" düşüncesi bu ilaçların uyuşturucu olduğu anlamında değil ilaç alanların ilacın etkisine bağlı olarak yaşadıkları duyguları sıklıkla " uyuşukluk" olarak tanımlamalarıyla ilgilidir. Biperiden "Akineton" ise şizofreninin tedavisinde değil, şizofreni ilaçlarının yan etkilerini gidermek için kullanlmaktadır. Tedavide kullanılmaya başlayan yan etkileri düşük ilaçlarla birlikte artk Akineton gibi kötü kullanıma açık ilaçlara gereksinim azalmaktadır. Diğer tedavi yöntemlerti nelerdir ? Şizofrenisi olan insanların ve ailelerinin ayrı ayrı bir araya gelebileceği grup tedavileri, çeşitli davranışçı tedavi yöntemleri, destekleyici yöndeki tedavi yaklaşımları, ailelere yönelik bilgilendirme toplantıları da en az ilaç tedavisi kadar önemlidir. İlaç kullanmak istemiyorsa? İlaç kullanmayı reddetme, şizofrenide en sık karşılaşılan sorunlardan biridir. şizofrenisi olan insanlar rahatsız olmadıkları ya da iyileştikleri düşüncesiyle ilaç kullanmak istemeyebilirler. Oysa şizofrenide kullanılan ilaçların rahatsızlık belirtilerinin düzeldiği dönemler de dahil olmak üzere uzun süre kullanmak ve hekim gözetimi olmaksızın kesmemek gerekmektedir. şizofrenide ilaç tedavisi varolan yakınmaların giderilmesi dışında rahatsızlığın nüksetmesini önlemek açısından da gereklidir. Eğer ilaç kullanmama isteği alınan ilaçların yan tesirleri nedeniyle ortaya çıkmşsa tedavinin yeniden düzenlenmesi için bir hekime başvurmak sorunu çözebilir. Bu nedenle ailenin şizofrenide kullanılan ilaçların yan tesirleri konusunda bilgi eksikliğini gidermesi büyük önem taşımaktadır. Ancak ilacı reddetme davranşı yan tesirlere bağlı değilse yeni bir rahatsı zlık döneminin ilk işaretlerinden biri olabileceği konusunda dikkatli olunmalıdır. Bu noktada aile üyelerinin, şizofrenisi olan kişiyi ilaç kullanmaya ikna etmek yolunda sabırlı ve sakin olmaları gerekmektedir. Şizofreni teşhisi konmuş bir insan evlenebilir mi, evlendirilirse iyileşir mi ? Şizofrenisi olan bir insanın aktif rahatsızlık dönemi dışındayken evlenmesinin önünde herhangi bir engel yoktur. Evliliğin şizofreniyi iyileştireceği düşüncesi ise toplumda sık rastlanan yanlış bir düşüncedir. Peki şizofreninin gidişatı nasıldır ? Şizofreni rahatsızlığının belirtileri insandan insana değiştiği gibi aynı insanda zaman içinde de farklılık gösterir. Şizofreninin üçte ikisinde rahatsızlık kısa süreli alevlenmelerde düzelme dönemleri arasındaki tekrarlar halinde görülmektedir. Günümüzde rahatsızlığın gidişatında olumlu bir değişiklik olduğu gözlenmektedir. Kaynak: www.mynet.com