Sırada Fas mı var?

Fas'ta Kral'ın 'kapsamlı' anayasal reform vaadini yetersiz bulan demokrasi yanlıları kitlesel eylemlerini bu ay da sürdürmeye hazırlanıyor.

Kuzey Afrika'da düzenlenen gösterilen başarısından ilham alan on binlerce Faslı 20 Şubat'ta sokaklara çıkmıştı.

Fas Kralı Muhammed, bundan üç hafta sonra, kendisini ülkenin mutlak hakimi olmaktan çıkaracak değişiklikler önerdi.

Ancak Başbakan, bunu 'barışçı bir devrim' olarak nitelese de göstericilerin liderleri değişim önerilerinin yetersiz olduğunda ısrarlı.

Daha önceki gösterilere katılan gençlerden Montasır Drissi, "İlk talebimiz, halk için, halk tarafından bir anayasa hazırlanması, yani tam bir reform" diyor.

İnternetteki sosyal paylaşım sitesi Facebook aracılığıyla hızla büyüyen 20 Şubat hareketi önümüzdeki Pazar günü ve gelecek haftalarda da gösteri çağrısında bulunuyor.

Tahrir Meydanı yok

Kral, başbakanın tayinle değil seçimle işbaşına gelmesini de öngören anayasal reformun taslağını hazırlaması için bir komisyon görevlendirdi.

Öneriler daha sonra halk oyuna sunulacak. Ancak komisyon üyelerinin Kral tarafından seçilecek olması, eylemcilerin yapılacak değişikliklerin yüzeysel olacağını düşünmesine yol açtı. Bu nedenle gösteriler sürüyor.

Drissi, "Komisyonu baskı altında tutmak gerek" diyor, "Halk değişim isterken, Kral istemezse, yalnız kalır. Halkın sesine kulak vermeli."

Artık birçok Faslı taleplerini Fas başkentinin her yanında dile getiriyor.

Bugünlerde bir protesto gösterisine rastlamadan Rabat sokaklarında yürümek mümkün değil.

İşsiz üniversite mezunları parlamentonun önünde oturma eylemi yaparken, yüzlerce öğretmen de Eğitim Bakanlığı önünde kamp kurmuş durumda.

Diğer gruplar, Muhammed V bulvarında yürüyerek hoparlörlerle sıkıntılarını haykırıyor.

Burada bir Tahrir Meydanı veya gösterilerin odaklandığı belli bir nokta yok. Ancak Mısır ve Tunus'u silip süpüren demokrasi dalgası birçok Faslıya daha önce hiç olmadığı bir biçimde reform çağrısında bulunma cesareti verdi.

Fas İnsan Hakları Derneği'nden Muhammed El Bukili, "Eskiden dile getiremedikleri eleştirileri söyleme cesareti buldular; 'ülkeyi yönetmeyen sembolik bir kral istemiyoruz' demeye ve bunu tartışmaya cesaret ediliyor. Eskiden böyle şeylere izin verilmezdi" diyor.

İfade özgürlüğü

Muhammed El Bukili, işkence, adam öldürme ve kayıplarla ülkeyi yöneten babası Kral İkinci Hasan'dan sonra Kral Muhammed'in reformcu olarak görüldüğüne dikkat çekiyor.

Ancak yine de ifade özgürlüğüne yönelik kısıtlamalar sürüyor. Bazı gazeteler kapandı, Kral da hem ülkenin hükümdarı, hem de dini lideri sıfatıyla hiçbir şekilde sorgulanamıyor.

Gazeteci Driss Ksikes, "Artık değişim ve gerçek reform için baskı yapan bir sürü sivil toplum üyesi var. Ortada gerçek bir talep bulunuyor" diye konuşuyor.

2007 yılında siyaset, din ve seks hakkında fıkralar yayınladığı için üç yıl hapis cezasına çarptırılan Ksikes, "Bir dengesizlik var. Monarşi çok güçlü, Fas'ın özgür bir ülke olması için sokaklardan gelen baskı da çok önemli. Bir daha böyle bir fırsat doğmayabilir" diyor.

20 Şubat hareketi, böylece Rabat'taki bir sendika binasının en üst katında bir sonraki adımını planlıyor.

Hatalı bir sürece meşruiyet kazandıracağını öne sürerek Kral'ın komisyonuyla anayasal değişiklikleri görüşmeyi reddediyorlar. Onun yerine oturma eylemleri ve bu haftasonu yapılması planlanan gösteri konuşuluyor.

Hareketin, istihdam gibi belli konularda talepleri olan diğer grupların ve yolsuzluk kültüründen sıkıntı çekenlerin desteğini toplaması umuluyor.

Para ya da torpil olmadan diplomalarının işe yaramadığından şikayetçi olan üniversite mezunları geçen hafta parlamentoya yürüyen gruplardan sadece birini oluşturdu.

İngilizce bölümü mezunu bir işsiz olan Ali, "Arap dünyasında olanlardan sonra biz de şansımızı denemek istedik" diyor. "Sıkıntı içindeyiz, ama Tunus ve Mısır'dan önce bunu söyleyemiyorduk. Belki şimdi daha fazla hakka sahip olduk" diye de ekliyor.

İşsiz öğretmen Lahsin de "siyasi olanlar da dahil, bir çok sorunu protesto ediyoruz. Ama önce işsizliği" diye konuşuyor.

- Kral dinliyor -

Kral Muhammed'in yönetimdeki rolünün azaltılması için artık açıktan açığa çağrılar yapılıyor. Ama 300 yıldır monarşi altında yaşayan Faslıların çoğu bu kuruma sadık.

Birçokları sıkıntılarından Kral'ı değil, hükümeti ya da saray danışmanlarını sorumlu tutuyor.

Talepleri devrim değil, gerçek reform.

Başkentin yoksul semtlerinden birinde Driss isimli bir adam, "Tunus'ta olanlar burada olmaz, çünkü halk kralı seviyor" diyor. "Birşeyler yapan tek kişi Kral. Halk protesto ettiği zaman, Kral dinliyor."

Ancak bu gösterilerin boyutu ve çapı Fas için yeni. Afrika'nın kuzeyindeki diğer yerlerde olanların bilincinde olan devlet, gelişmelere karşılık vermeye çabalıyor.

El Bukili, "Herkes genç Faslıların köklü değişim taleplerine karşılık vermeye çalışıyor" diyor.

El Bukili'nin elinde polisin 20 Şubat'ta göstericileri nasıl dövdüğünü gösteren fotoğraflar var, ancak polisin o zamandan bu yana fazla ön plana çıkmadığını söylüyor.

"Halk artık ufak değişiklikler istemiyor. Bunlar Faslıları yatıştırmaz. Umarım bunu anlar ve gençlerin istediklerini yaparlar" diye konuşuyor El Bukili. "Baskı altında verilmiş bazı özgürlükler var. Bunların Fas'ta gerçek demokrasinin yolunu açmasını umuyorum."