Sigortasız çalıştırılan ne yapmalı? SGK'ya şikayet ve dava yolu

Sigortasız olarak işverenlerin çalıştırması yasaya aykırıdır, peki sigortasız çalıştırılan ne yapmalı, sigorta hakkını almanın yolları neler, SGK'ya başvuru nasıl yapılır ve dava açılırsa ne olur? Memurhaber.com sitesi SGK uzmanı Bünyamin Esen sigortasız çalıştırılanların yapması gerekenleri anlattı.

Kayıtdışı istihdamın tespitinin ilk yöntemini idari yol oluşturmakta.

ALO 170 veya BİMER hattı üzerinden yahut da SGK’ya doğrudan verilecek bir dilekçe ile kayıtdışı çalışmanın ihbar veya şikayet edilmesi mümkün.

Kayıtdışı istihdam şikayetleri üzerine SGK’nın yetkili denetim elemanları olan müfettiş/denetmenlerce konu incelenecektir.

SGK’nın halen işyerinde çalışıyor olan kişiler ile ilgili tespit yöntemi işyerinde yerel denetim yapmaktır. İşyerine habersiz gidilerek denetim yapılması anlamını taşıyan “yerel denetim”de çalıştığı görülen sigortalının geriye dönük bir yıllık süreye kadar hizmeti tespit edilir.

Öte yandan SGK müfettişleri/denetmenleri işten ayrılmış olan kişiler için ancak sonradan düzenlenebilir nitelikte olmayan bir belge edinmeleri halinde hizmet tespitinde bulunabilir.

Sonradan düzenlenebilir nitelikte olmayan belgeler fatura, sevk irsaliyesi, banka yazıları, yevmiye defteri, resmi yazı gibi belgeleri kapsar.

Eğer sigortalının elinde bu nitelikte bir belge yoksa idari aşamada hizmetini kazanabilmesi mümkün değildir. Zira 5510 sayılı Kanun müfettiş/denetmenin hizmet tespiti için belge bulmasını şart koşar.

İş Mahkemesine Başvuru Süresi Beş Yıl

Kayıtdışı istihdam edilen kişilerin bu duruma karşı başvurabilecekleri ikinci yolu ise yargı yolu oluşturur.

Kişiler bunun için hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde yetkili iş mahkemesine dava açmak zorundadır.

Hizmet tespit davası olarak ifade edilen bu davada, kişinin sigortalılığa esas çalışması ve ücreti araştırılıyor.

Eğer bu beş yıllık süre geçmiş ise mahkeme davayı hak düşürücü süreden dolayı usulden reddediyor.

Bu süre hizmetin geçtiği son günün (işten ayrıldığınız tarihin) dâhil olduğu yıldan başlıyor. Örneğin 2010 yılının 1 Ocağından işten çıkan bir kişinin hizmet tespit davası açmak için süresi 31.12.2010 tarihinde başlıyor 31.12.2015 tarihinde sona eriyor.

Davada işveren hasım olarak gösterilir.

Bordro Tanıkları Temel Delildir

İş mahkemelerin neleri incelediğine gelince…

Hizmeti bulunduğunu, başka bir deyişle dava edilen işverenin işyerinde çalıştığını ispatlama yükümlülüğü sigortalılara aittir.

Mahkemeler işyerinden sigortalının çalıştığına dair her türlü delili dikkate alabilecektir. Bunlar arasında ücret ödemesine dair belgeler, resmi kayıtlar, işyerinin yevmiye ve bilanço defterleri gibi her türlü belge vardır.

Mahkemelerin hizmet tespitinde en temel kaynağı ise “bordro tanıkları” dediğimiz kişinin o tarihte o işyerinde çalıştığına şahit olan diğer çalışanlar, komşu işyerlerinin çalışan ve işverenleri, müşteriler gibi kişilerin ifadeleridir.

SGK müfettişleri/denetmenleri bordro tanıklarına istinaden hizmet veremez iken mahkemeler ifadeleri tutarlı ve çelişkisiz görür ise sigortalının tüm hizmetlerinin tespit edilmesine hükmedebilecektir.