Sigortasız çalışanlar ne yapmalı?

Bu soruların cevabını memurhaber.com yazarı Bünyamin Esen veriyor.

Okurumuz Kemalettin Emiroğlu soruyor: “Bünyamin bey, avukatlık yapıyorum. Müvekkilim geçmişte beş yıl sigortasız çalıştırılmış. Bana başvurdu, hizmet tespiti davası açmak istiyor. Nasıl hareket etmeliyiz? Öncelikle SGK’ya başvurmamızı mı tavsiye edersiniz? Yoksa doğrudan iş mahkemesine gidelim mi? Teşekkürler.”

Sayın okurum, sigortasız çalışma ülkemizde ne yazık ki çok yaygın.

Son resmi istatistiklere göre çalışanların yüzde 33’ü kayıtdışı olarak istihdam ediliyor. Özellikle tarım kesiminde kayıtdışılık oranı yüzde 80’lere dayanmış durumda.

Kayıtdışı oranlarında düzenli bir azalış söz konusu olsa da halen her on çalışandan üçünün kayıtdışı olarak çalıştırılıyor olması ülkemiz için vahim bir tablo. Bu oran OECD ülkeleri ve AB ortalamalarının çok üzerinde.

Kayıtdışı olarak çalıştırılan vatandaşlar genelde işten ayrıldıktan sonra SGK’ya durumu şikayet etme veya iş mahkemesine dava açma yolunu tercih ediyorlar.

Peki, kayıtdışı olarak çalıştırılan ne yapmalı, hangi usulleri tavsiye ederiz, hangi bilgi ve belgeler önem arz ediyor. Tüm okurlarımızı aydınlatacak şekilde ayrıntılı olarak açıklayalım.

Kayıtdışılık Nedir, Neleri Kapsar?

Kayıtdışı olarak çalışmak sosyal güvenlik hukuku uyarınca çalışanın bildirilmesi gerekmekte iken SGK’ya bildirilmesini ifade ediyor.

Kayıtdışılık kişinin bir işyerinde çalışıyor olmasına karşın hiçbir zaman sigortalı olarak SGK’ya bildirilmemesi şeklinde olabileceği gibi hizmet günlerinin eksik bildirilmesi şeklinde de olabiliyor.

Örneğin aslında tam süreli (aylık 30 gün) çalışan bir kişinin 15 gün üzerinden sigortalı bildirilmesi bir kayıtdışılık halini oluşturuyor.

Kayıtdışılık halinin özel bir durumunu da kişinin hizmet günlerinin tam bildirilmesine karşın ücretinin eksik bildirilmesi oluşturuyor. Bu halde kişi aylık 30 gün üzerinden sigortalı bildirilmesine rağmen ücreti eksik (genelde asgari ücret veya biraz üzerinden) bildiriliyor ve kişi adına eksik prim ödeniyor.

Bu şekilde primi eksik yatırılan kişiler gelecekte, biriken primleri az olduğundan, çok az emekli maaşlarına mahkum oluyor.