Sezer, İş Yasası'nı onayladı

Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in onayladığı İş Kanunu, bazı istisnalar dışında işçi-işveren ilişkilerini yeniden düzenliyor. Yasanın getirdiği ana düzenlemeler şöyle: -''İşin gereği ve teknolojik nedenler ile uzmanlık gerektiren işler'' sınırlaması içinde taşeronlaşmaya olanak sağlandı. -İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri ayırım yapılmayacak, eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret verilemeyecek. -İş ve işyeri devredilebilecek. Geçici iş ilişkisi en fazla 6 ayı geçmemek üzere ve yazılı olarak yapılacak, gerektiğinde en fazla bir defa yenilenecek. -30'dan az işçi çalıştıran işyerleri iş güvencesi kapsamı dışında kalacak. Buna göre, 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az 6 aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, feshi geçerli bir nedene dayandırmak zorunda olacak. Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş, iş sözleşmesinin feshi için geçerli bir neden olamayacak. Sendika üyeliği, sendikanın işyeri temsilciliği, sözleşmeden doğan hakları takip için işveren aleyhine adli makamlara başvurmak gibi nedenler iş akdinin feshi için geçerli bir neden olarak sayılmayacak. -İşveren ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde bunu en az 30 gün önceden bir yazıyla işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumu'na bildirecek. İşveren, işyerinde çalışan işçi sayısı 20-100 arasında ise en az 10 işçinin; 101-300 işçi arasında ise en az yüzde 10 oranında işçinin; 301'den daha fazlaysa enaz 30 işçinin işine son ebilecek. -İşveren, 50 veya daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek oranda özürlü ve eski hükümlü ile terör mağduru istihdam edecek. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı yüzde 6 olacak. Özürlülük oranı yüzde 80'den fazla olanların sigorta primlerinin yüzde 50'si Hazine tarafından ödenecek. -Ücret, Türk Lirası olarak ödenecek. Yabancı para birimiyle yapılacak ödemeler günün kuru üzerinden Türk Lirası olarak yapılabilecek. ÜCRET BANKA HESABINA YATIRILACAK -Ücret en fazla aylık olarak ödenecek, bu süre sözleşmeyle bir haftaya kadar indirilebilecek. Bono veya senetle ücret ödemesi yapılamayacak. Ücretin banka hesabına yatırılması, yasa hükmü haline getirildi. -İşverenin konkordato ilanı, iflas veya aciz belgesi alınması yoluyla ücret ödeme güçlüğüne düşmesi durumunda geçerli olmak üzere, işçilerin son üç aylık ücret alacaklarını karşılamak üzere İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında ''Ücret Garanti Fonu'' oluşturulacak. Bu Fon'a, sigortalının prime esas kazancının işverene düşen bölümünün binde 5'ini aşmamak üzere işverenden kaynak sağlanacak. -Ücret hesap defteri uygulamasına son verildi. -Her türlü işçi asgari ücret kapsamında olacak. -Haftalık 45 saati aşan süreler ''fazla çalışma'' sayılacak. Fazla çalışma ücreti saat ücretinin yüzde 25 fazlası olarak uygulanacak. İşçi, fazla çalıştığı her saat için 1.5 saatlik ''serbest zaman'' (izin) kullanabilecek. Fazla çalışma süresi toplamı, 1 yılda 270 saati aşamayacak. -Cumartesi günlerinin yarım gün tatil olduğuna ilişkin hüküm kaldırıldı. -Çalışma süreleri 1-5 yıla kadar olanlar 14 gün, 5-15 yıl arasında olanlar 20 gün, 15 yıldan fazla olanlar da 26 gün ücretli izin kullanacak. 18 yaşından küçükler ile 50 yaşından büyüklerin yıllık ücretli izin süreleri 20 günden az olmayacak. Yıllık izin süresi tarafların anlaşmasıyla 10 günden az olmamak üzere en çok üçe bölünebilecek, izin süreleri sözleşmeyle artırılabilecek. Ücretsiz yol izni süresi de 4 gün olacak. -Günlük çalışma süresi 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika, 4-7.5 saate kadar olan işlerde 30 dakika, 7.5 saatten fazla olan işlerde bir saat ara dinlenmesi verilecek. GECE ÇALIŞMASI 7.5 SAATİ GEÇEMEYECEK -20.00-06.00 saatleri arasında kalan ve 11 saati geçmeyen zaman dilimi ''gece'' olarak tanımlandı. İşçilerin gece çalışması 7.5 saati geçemeyecek. Gece çalıştırılan işçiler, masrafları işveren tarafından karşılanmak üzere 2 yılda bir düzenli olarak sağlık kontrolünden geçirilecek. Gece ve gündüz işletilen, nöbetleşe işçi postası kullanılan işlerde en fazla 2 haftalık nöbetleşme esası uygulanacak. Postası değiştirilecek işçi 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamayacak. -Temel eğitimi tamamlamış veya okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olamayacak. -Yer altı ve su altında çalışmayı gerektiren işlerde 18 yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadın çalıştırılamayacak. -Sanayi işyerlerinde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler gece çalıştırılamayacak. HAMİLELİK VE DOĞUM HAKLARI -Kadın işçilere doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta izin verilecek. Çoğul gebeliklerde doğum öncesi izin süresi 10 haftaya çıkarılacak. İsteği halinde kadın işçiye doğum izninin tamamlanmasının ardından 6 aya kadar ücretsiz izin verilecek. Bu süre yıllık izin hesabında dikkate alınmayacak. -Kadın işçilere bir yaşından küçük çocukları için günlük 1.5 saat emzirme izni verilecek. -İşverenler, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlü olacak. -Herhangi bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde makine ve cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar tehlikenin niteliğine göre iş tamamen veya kısmen durdurulacak veya işyeri kapatılacak. -En az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı sanayi işyerlerinde, her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmakla yükümlü olacak. -Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran işverenler, işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştıracak ve işyeri sağlık birimi oluşturacak. -Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı sanayi işyerlerinde işverenler, işyerinin iş güvenliği önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlikelilik derecesine göre bir veya daha fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirecek. -16 yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamayacak. -Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanaklı oldukları işyeri hekimi, iş sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın SSK, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiş muayene raporları olmadıkça, bu gibiler işe alınmayacak veya işte çalıştırılmayacak. -14 yaşından 18 yaşına kadar (18 dahil) çocuk ve genç işçilerin işe alınmalarından önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın SSK, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimlerine muayene ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun raporla belirtilmesi gerekecek. Çocuk ve genç işçiler, 18 yaşını dolduruncaya kadar 6 ayda bir defa aynı şekilde doktor muayenesinden geçirilerek buişte çalışmaya devamlarına sakınca olup olmadığı kontrol edilecek. KIDEM TAZMİNATI FONU -Yasa hükümlerine aykırı davranışlar durumunda 50 milyon ile 5 milyar lira arasında değişen para cezaları uygulanacak. -Kamu kuruluşlarında sözleşmeli olarak istihdam edilenlere mevzuat veya sözleşmelerine göre ''kıdem tazminatı niteliğinde'' yapılan ödemeler kıdem tazminatı sayılacak. -50'den az işçi çalıştırılan tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri ile Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu çerçevesinde 3 kişinin çalıştığı işyerlerinde çalışan işçiler hakkında, İş Yasası'nda öngörülen ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin esasları içeren maddeler uygulanacak. -Çalışma barışının ve endüstri ilişkilerinin geliştirilmesinde, çalışma hayatıyla ilgili mevzuat çalışmalarının ve uygulamalarının izlenmesi amacıyla; hükümet ile işveren, kamu görevlileri ile işçi sendikaları konfederasyonları arasında etkin dayanışmayı sağlamak üzere, üçlü temsile dayalı istişari mahiyette bir danışma kurulu oluşturulacak. -150 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde işçilerin açacağı kantinlere işveren yer vermek zorunda olacak. -İş güvencesini düzenleyen madde hükümleri gazetecilere de kıyasen uygulanacak. -''Kıdem Tazminatı Fonu'' kurulacak. Kıdem Tazminatı Fonu'na ilişkin kanunun yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçinin kıdemleri 1475sayılı kanuna göre hesaplanacak.