Sezer 5 yasayı onayladı

Cumhurbaşkanlığı Basın Merkezinden yapılan açıklamaya göre, 5530 sayılı ''Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'', 5533 sayılı ''Avukatlık Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'', 5534 sayılı ''Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'', 5537 sayılı ''Karayolları Trafik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'' ve 5540 sayılı ''Dahiliye Memurları Kanunu, İl İdaresi Kanunu, İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ve Devlet Memurları Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun''u onayladı. Yasalar, yayımlanmak üzere Başbakanlığa gönderildi. 5530 sayılı ''Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'' ile AB müktesebatının üstlenilmesine ilişkin Ulusal Programda öngörülen hedefler doğrultusunda Anayasada yapılan değişikliklerle Türk Ceza Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunu hükümleri askeri yargıya yansıtıldı. Sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmasına sınırlama getirilirken, sivillerin askeri yargıya tabi olduğu haller; barış ve savaş zamanına göre 2 kategoride ele alınacak. Siviller, askerlerle birlikte işledikleri askeri suçlara ilişkin yargılamalar hariç olmak üzere, barış zamanında askeri mahkemelerde yargılanmayacak. Yasada, askeri mahkemelerin savaş zamanındaki yetkilerini düzenleyen hükümlerde ise değişikliğe gidilmedi.

-YARGILAMANIN YENİLENMESİ-

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) verdiği kararlar doğrultusunda, yargılamanın yenilenmesi için askeri mahkemelere başvurulabilecek. Uluslararası anlaşmalar gereğince yabancı askerlerin askeri mahkemede yargılanmalarını gerektiren suçlarla ilgili soruşturma ve kovuşturma yapılması, Milli Savunma Bakanı'nın iznine bağlı olacak. Bazı suçlar, askeri mahkemelerin yargı yetkisine tabi olmayan sivil kişiler tarafından barış zamanında işlenirse; bu kişilerin yargılanması adli yargı mahkemeleri tarafından Askeri Ceza Kanunu hükümleri uygulanarak yapılacak. Er ve erbaşlar ile yedek subayların askere girmeden veya silah altına çağrılmadan önce işledikleri, üst sınırı 1 yıla kadar hapis cezasını gerektiren suçlara ait davalarda soruşturma ve kovuşturma işlemleri, askerliklerini bitirmelerine kadar geri bırakılacak. Geri bırakma süresi içinde zamanaşımı işlemeyecek. Saklı, yoklama kaçağı, bakaya ve birliğe geç katılan yükümlülerin, barış zamanında askeri mahkemelerde yargılanmalarına son verilecek. Tutuklu ve ivedi işlerle savaş hallerinde tanıklar, zorla getirilebilecek. Askeri suçlarda, cezanın üst sınırı, 1 yıldan az olsa dahi tutuklama kararı verilebilecek. Şüpheli veya sanık tutuklandığında, yakınları da derhal haberdar edilecek. Soruşturma evresinde şüphelinin tutukevinde bulunduğu süre içinde ve en geç 30'ar günlük süreler itibariyle tutukluluk halinin devamının gerekip gerekmeyeceğine, askeri savcının veya şüphelinin istemi üzerine askeri mahkemece karar verilecek. Karara karşı, kıt'a komutanı veya askeri kurum amiri, askeri savcı ve şüpheli, 3 gün içinde bu mahkemeye en yakın askeri mahkemede itiraz edebilecek. İtirazı inceleyen askeri mahkemenin kararı kesin olacak.

-YAKALAMA VE GÖZALTINA ALMA-

Yakalama ve gözaltına alma hükümleri de CMK'ya paralel olarak değiştirilen yasaya göre, yakalanan kişi ve olay hakkında askeri savcı veya cumhuriyet savcısına hemen bilgi verilecek. Kişinin yakalandığı bir yakınına veya belirlediği bir kişiye gecikmeksizin haber verilecek. Yakalanan kişi, askeri savcı veya cumhuriyet savcısı tarafından bırakılmazsa, soruşturmanın tamamlanması için gözaltına alınmasına karar verilecek. Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın askeri mahkeme veya sulh hakimine gönderilmesi için zorunlu süre hariç yakalama anından itibaren 24 saati geçemeyecek. Toplu olarak işlenen suçlarda, askeri savcı veya cumhuriyet savcısı, gözaltı süresinin, her defasında 1 günü geçmemek üzere 3 gün süreyle uzatılmasına yazılı olarak emir verebilecek. Yakalama işlemine, gözaltına alma ve gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin askeri savcı veya cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı, askeri mahkemeye veya sulh ceza hakimine başvurulabilecek. Savaş halinde müdafilerin sayısı sınırlanabilecek.

-ASKERİ SAVCININ YETKİLERİ GENİŞLETİLİYOR-

Askeri savcının yetkileri genişletiliyor. Buna göre, askeri savcı, gerek doğrudan doğruya ve gerekse askeri, adli veya diğer kolluk görevlileri aracılığıyla her türlü araştırmayı yapabilecek; bütün kamu görevlilerinden ve özel kuruluşlardan soruşturmaya ilişkin her türlü bilgiyi isteyebilecek. Askeri, adli ve diğer kolluk görevlileri, askeri savcının soruşturmaya ilişkin bütün emirlerini, gecikmeksizin yerine getirmekle yükümlü olacak.

-TEMYİZ HÜKÜMLERİ-

Askeri savcının verdiği kovuşturmaya yer olmadığına dair karara, tebliğden itibaren 15 gün içinde itiraz edilebilecek. Askeri mahkemelerin kararları temyiz edilebilecek. 15 yıl ve daha fazla hapis cezasına ilişkin hükümler kendiliğinden temyize tabi olacak. Ancak üst sınırı 500 günü geçmeyen adli para cezasını gerektiren suçlardan beraat hükümlerine, kanunlarda kesin olduğu yazılı bulunan hükümlere karşı temyiz yoluna başvurulamayacak. Sanık lehine bozulan kararın, temyiz isteminde bulunmayan diğer sanıklara da uygulanması olanağı varsa, bu sanıklar da temyiz isteminde bulunmuşçasına hükmün bozulmasından yararlanacak. Yeniden verilen hüküm, önceki cezadan daha ağır olamayacak.

-YENİDEN YARGILAMA-

Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşme veya eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, AİHM tarafından tespit edilmiş olması, yargılamanın yenilenmesi nedeni olacak. Yargılamanın yenilenmesi, AİHM'in kararının kesinleştiği tarihten itibaren 1 yıl içinde istenebilecek. Askeri Yargıtay, Milli Savunma Bakanı'nın, kesinleşen karar ve hükümlerde hukuka aykırılık tespit ederek kanun yararına bozma isteme talebini yerinde görürse karar veya hükmü bozabilecek. Düzenlemenin yürürlük tarihinden önce askeri mahkemelerce karar verilmiş ancak henüz kesinleşmemiş olan dava dosyalarından görevli yargı yeri değişenler hakkında, askeri savcının yazılı görüşü alınmak suretiyle mahkemesince duruşma yapılmaksızın görevsizlik kararı verilecek. Bu karara karşı teşkilatında askeri mahkeme kurulan kıt'a komutanı veya askeri kurum amiri, askeri savcı, sanık ve varsa müdafi, bir hafta içinde itiraz edebilecek. İtirazlar, en yakın askeri mahkemede incelenecek. Bu dosyalardan temyiz ve itiraz edilmek suretiyle askeri Yargıtay Başsavcılığında ve Askeri Yargıtayda inceleme aşamasında olan dosyalar mahkemesine iade edilecek. Anayasa ve temel yasalarda yapılan, ''savaş ve çok yakın savaş tehdidi hallerinde bile ölüm cezasının verilmemesine'' dair değişiklik, askeri yargılamaya da yansıtıldı ve kanundaki ''ölüm cezası'' ibareleri çıkarıldı. Yasa, yayımı tarihinden itibaren 3 ay sonra yürürlüğe girecek. 5537 sayılı ''Karayolları Trafik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun''a göre, A1, A2, B, C, D ve E sınıfı sürücü belgesi alacak olanlarda aranan en az ortaokul veya 8 yıllık temel eğitimi bitirmiş olma şartı, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 5 yıl süreyle aranmayacak ve ilkokul mezunu olmaları yeterli sayılacak. Sağlık şartları bakımından kimlere, hangi sürücü belgesi verileceği, yönetmelikle düzenlenecek. Sürücü belgesi alacak kişilerin, ilgili yönetmelikte belirtilen hekimden, ''sürücü olur'' raporu almaları zorunlu olacak. Bu yönetmelik, İçişleri ve Sağlık bakanlıklarınca ortak hazırlanacak.

-MÜLKİ İDARE AMİRLERİ-

5540 sayılı ''Dahiliye Memurları Kanunu, İl İdaresi Kanunu, İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ve Devlet Memurları Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'' ise mülki idare hizmetleri sınıfında bulunan kaymakamlar ile bu sıfatı kazanmış olup İçişleri Bakanlığı merkez ve iller teşkilatında çalışanların birinci sınıf mülki idare amirliğine yükseltilme şartlarını düzenliyor. Buna göre; aranacak koşullar şöyle: ''Mülki idare amirliği hizmetleri sınıfında, kaymakam adaylığı dahil olmak üzere fiilen 15 yılını doldurmuş ve kazanılmış hak aylıkları birinci derecede olmak, Sicil notları, mülki idare amiri değerlendirme raporları, mülkiye müfettişlerince düzenlenen özel gizli rapor ve değerlendirme belgeleri, takdirname, ödül, tecziye ve yabancı dil bilgisi ölçütleri dikkate alınarak yapılacak değerlendirmeye göre meslekte başarılı bulunmak, Anayasa ile tanımlanmış olan cumhuriyetin temel niteliklerine aykırı davranışta bulunmaktan dolayı affa uğramış olsa bile hüküm giymemiş veya bu nitelikteki suçlardan dolayı birinci sınıf mülki idare amirliğine ayrılmaya engel bir disiplin cezası almamış olmak, Mesleğin vakar ve onuruyla bağdaşmayan veya kişisel haysiyet ve itibarını zedeleyen bir suçtan hüküm giymemiş olmak, Aylıktan kesme veya kademe ilerlemesinin durdurulması cezası almamış olmak.''

-DEĞERLENDİRME YÖNTEMİ-

Birinci sınıf mülki idare amirlerinin tespiti amacıyla inceleme ve değerlendirmeler, İçişleri Bakanlığı encümenince her yıl kasım ayında yapılacak. Bu değerlendirmeler sonucunda başarılı olabilmek için 100 tam puan üzerinden en az 75 puan almak gerekecek. Birinci sınıf mülki idare amirliği statüsüne yükselmeye layık görülenlerin isimleri liste halinde Resmi Gazete'de yayımlanacak. İsimleri bu listede yer almayan ilgililer, kararın yayımı tarihinden itibaren 30 gün içerisinde yazılı olarak başvurmak suretiyle durumlarının İçişleri Bakanlığı encümeni tarafından bir defa daha görüşülmesini isteyebilecek. Encümen, itiraz süresinin bitiminden itibaren 65 gün içerisinde karar verecek. Birinci sınıf mülki idare amirliği statüsüne yükseltilmeyenler, karar tarihinden itibaren 2 yılda bir tekrar birinci sınıf incelemesine tabi tutulacak. İçişleri Bakanlığında çeşitli görevlere, birinci sınıfa yükselmiş ve yükseldikten sonra bu sınıfa yükselme niteliğini kaybetmemişler arasından atama yapılacak.

Yasanın yayımı tarihinde valilik, müsteşar yardımcılığı, genel müdürlük, kurul başkanlığı ve birinci hukuk müşavirliği görevlerinde bulunanlar ile mülki idare hizmeti sınıfında 15 yıl hizmet etmiş ve kazanılmış hak aylığı 1. derecenin 4. kademesinde olanlar, birinci sınıf mülki idare amirliğine yükselmiş sayılacak. Yasanın yayımı tarihinde mülki idare amirliği hizmetleri sınıfında 15 yılını doldurmuş ve kazanılmış hak aylıkları birinci derecede olanların, birinci sınıfa yükseltilmelerine ilişkin işlemler bir yıl içinde tamamlanacak. Mülki idare amirliği hizmetleri sınıfından vali olarak atanacaklarda, birinci sınıfa yükselmiş ve birinci sınıfa yükseldikten sonra birinci sınıfa yükselme niteliğini kaybetmemiş olma koşulu aranacak. Mülki idare amirlerinin özel hizmet ve makam tazminatları da arttırılacak. Yeni ihdas edilen birinci sınıf mülki idare amirlerinin ek göstergesi 5800 olacak.

-EK ÖDEME-

İçişleri Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatında, mülki idare amirliği hizmetleri sınıfında bulunan personele, en yüksek devlet memuru aylığının ek gösterge dahil yüzde 200'ünü geçmemek üzere ek ödeme yapılabilecek. Ek ödemenin oranı, personelin görev mahali, çalışma şartları, unvanı, aylık derecesi gibi kriterler dikkate alınarak, Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine İçişleri Bakanı tarafından belirlenecek.

-BARO BAŞKANLARI 2 DÖNEMDEN FAZLA SEÇİLEBİLECEK-

5533 sayılı ''Avukatlık Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun''a göre ise baro başkanları, 2 dönemden fazla görev yapabilecek. Kanunda görev süresi 2 dönemle sınırlandırılmıştı.

-SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞINA 111 KADRO-

5534 sayılı ''Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun''a göre ise Savunma Sanayii Müsteşarlığına, aralarında 6 daire başkanı ve 6 şube müdürünün de bulunduğu toplam 111 yeni kadro ihdas edilecek.