'Şeytanlaştırılmış Kürt' nasıl baştacı oldu?

Kürdistan Bölge Yönetimi Başkanı Mesut Barzani'nin 21 yıl aradan sonra Diyarbakır'a, üstelik Türkiye Başbakanı Tayyip Erdoğan'ın konuğu olarak ayak basacak.

BBC'nin yaptığı yoruma göre bu ziyaret siyasi anlamının da ötesinde Kürt liderin kendi "tarihi" ve kariyeri açısından büyük bir zaferi ifade ediyor.

Mesut Barzani, Türkiye'nin yetkilileri ve kanaat önderleri tarafından, çok değil, şunun şurasında 4-5 yıl öncesine dek, çok incitici sıfatlarla ve tanımlamalarla anılmış bir Kürt lider idi.

İmralı Adası'ndaki cezaevinde ağırlaştırılmış ömür boyu hapis cezasını çekmeye devam eden Abdullah Öcalan kadar olmasa bile, Türk çevreler nezdinde ismi en ziyadesiyle "şeytanlaştırılmış" Kürt siyasetçilerinin başında geliyordu.

DÜNE KADAR POSTAL YALAYICIYDI

"Daha düne kadar Türk komutanlarının postallarını yalayan aşiret reisi" gibi sözcükler, milliyetçi siyaset adamları tarafından onu tanımlamak için kullanılmıştı.

Önde gelen köşe yazarları ve gazete yöneticilerinin dile getirdikleri, "bir operasyonla yakalanıp Türkiye'ye getirilmesi ve İmralı'ya konulması" gibi önerilerin hedefindeki isim olmuştu.

Mesut Barzani, sadece milliyetçi Türk siyasetçileri ile, Kürtlere yönelik devlet pozisyonundan etkilenmiş olan kanaat önderlerinin değil, aynı zamanda, şimdi ona cömert bir ev sahipliği sunmaya hazırlanan Başbakan Tayyip Erdoğan'ın da 2007 yılında öfkeli tepkilerine hedef olmuştu.

BUGÜNE NE GETİRDİ?

Irak'taki Kürdistan Bölge Yönetimi'nin Başkanı'nı Ortadoğu'nun her köşesindeki Kürtler için özel bir yeri olan Diyarbakır'a, en üst düzeyde ağırlanacak şekilde getirten gelişmeler, 2009 ile birlikte başladı ve yavaş yavaş bugünkü durumuna ulaştı.

Bu dramatik yolculukta, Türkiye'deki iktidar partisinin, Mesut Barzani'yi ve yönetimini bir bölgesel siyasi gerçek olarak kabullenmesi ve sindirmeye başlaması kadar, Irak Kürdistanı'nda toprak altındaki zengin kaynakları da reel-politik kuralları göz önüne almak da belirleyici rol oynadı.

Barzani'nin kişiliği ve arka planı da, Türkiye'nin kendisiyle yakın ilişkiye yönelmesinde önemli bir kolaylaştırıcı etken oldu.

BARZANİ AİLESİNİN GÜCÜ

Mesut Barzani, sadece Irak Kürdistan Bölge Yönetimi'nin Başkanı değil. Kürt ulusal mücadelesine önderlik etmiş bir ailenin geleneklerine çok sadık olan şu andaki reisi.

Bunda, Mesut Barzani'nin amcası ve aynı zamanda bir Nakşibendi Şeyhi olan Abdüsselam'ın rolü vardı.

Şeyh Abdüsselam, 1914'te Osmanlı yönetimi tarafından Musul'da idam edilecek ve yerini Kürt ulusal mücadelesinin bayrağını da devralan Şeyh Ahmet Barzani (1984-1969) alacaktı.

Mesut Barzani'nin babası Molla Mustafa Barzani'nin ağabeyi olan Ahmet Barzani, Şeyh unvanını kullanan son Barzani olmakla birlikte, ailenin Nakşibendi tarikat sorumlulukları, en azından bir algı olarak, Barzani'ler üzerinde hep kaldı.

BARZANİ'NİN GEÇMİŞİ

Mesut Barzani, modern tarihteki ilk bağımsız Kürt devleti denemesi sayılan Mahabad Kürt Cumhuriyeti'nde yani şu anki İran Kürdistanı'nda 16 Ağustos 1946 yılında doğdu. Babası, Mahabad Kürt Cumhuriyeti'nin Genelkurmay Başkanı idi ve Mesut Barzani'nin doğum günü, babasının Irak Kürdistan Demokrat Partisi'ni kurduğu güne denk geldi.

BABASININ ÜÇÜNCÜ EŞİNDEN OLDU

Babası Molla Mustafa Barzani'nin, Barzanilere rakip bir aşiret olan Zebari aşiretinin reisinin kızı ile barış amaçlı yaptığı evliliğin ürünüdür. Üçüncü eşinden olma en büyük oğludur. Molla Mustafa Barzani'nin bu üçüncü evliliğinden altı oğlu, iki kızı olmuştur.

Molla Mustafa Barzani'nin 1946 sonunda Sovyetler Birliği'ne gitmesinden sonra, Mesut Barzani, babasını Irak'ta monarşinin yıkıldığı 1958 yılına kadar görmedi.

15 YAŞINDA DAĞLARDA YAŞADI

Çocukluğunu babasından uzakta Irak topraklarında geçirdi. 1961 yılında, Molla Mustafa Barzani, Bağdat'taki Arap milliyetçisi merkezi rejime karşı ayaklandığı sırada, Mesut Barzani de daha 15 yaşındayken, peşmerge yaşamına başladı ve dağlarda yaşadı.

İRAN'A KAÇTI

1975'te Molla Mustafa Barzani'nin liderliğinde Kürtlerin ikinci büyük ayaklanmasını Saddam'ın şiddetle bastırmasından sonra, babasıyla birlikte Irak Kürdistanı'nı terketmiş ve İran'a sığınmıştır. 1979-1991 arasında İran'da sürgün hayatı yaşamıştır.

1979'da babasının Washington'daki ölümünün ardından kendisinden iki yaş büyük, ayrı anneden olma ağabeyi İdris Barzani'yle birlikte KDP'yi yeniden diriltme işine koyulmuştur. İdris'in 1987'deki ani ölümünün ardından, KDP'nin tek lideri kalmıştır.

BARZANİ İLE TALABANİ'NİN İLİŞKİSİ

Mesut Barzani'nin, bundan sonraki siyasi yaşamında kendisine hem rakip ve hem de müttefik olarak eşlik edecek olan, 1975'te KDP'den kopup, Kürdistan Yurtseverler Birliği'ni kuracak olan Celal Talabani'dir.

Kişilikleri birbirine neredeyse taban tabana zıt iki Iraklı Kürt şahsiyeti, ulusal Kürt alanının iki lideri olarak tarih sahnesinde belirmişlerdir. Celal Talabani, Irak'ın tarihinde seçilmiş ilk Irak Cumhurbaşkanı olurken, Mesut Barzani bilinçli bir tercihle Kürdistan Başkanı olmayı hedeflemiştir.

Gönlünden, bağımsız Kürdistan devleti ülküsünü hiçbir zaman silmediğini açıkça söylemekle birlikte, gerçekçi bir politika gütmüş ve gücünü Kürdistan Bölge Yönetimi'ni sağlama almak üzerinde yoğunlaştırmıştır.

PKK VE İNCE AYAR

Bu politikasında, Türkiye, İran, Irak ve Suriye tarafından çevrelenmiş olması karşısında "stratejik beraberlik" hedefi olarak Türkiye'yi seçmiştir.

Bu seçimde, ağabeyi İdris'in oğlu, kendisinin damadı ve aynı zamanda da halefi olarak kabul edilen Kürdistan Bölge Yönetimi Başbakanı Neçirvan Barzani'nin önemli payı bulunduğu bilinir.

Mesut Barzani'nin Türkiye ile yakınlaşma hedefi, Türkiye'nin Abdullah Öcalan önderliğindeki PKK ile çatışma halinde bulunmasından ötürü çok kolay elde edilememiştir.

PKK'nın Irak Kürdistan topraklarını kullanması, Mesut Barzani'yi hem Türkiye ile ve hem de Kürdistan Bölge Yönetimi'nde bir Kürt yönetiminin kökleşmesine öncelik vermiş olduğu için PKK ile karşı karşıya getirmiştir.

Uzun mücadele yıllarının ve bunun da ötesinde yarı-bağımsız bir Kürt yönetiminin başında yıllardır bulunmasının kendisine sağladığı tecrübe ile, Mesut Barzani, bölge güçleri, Türkiye ve PKK eğilimli Kürtler arasında, "Kürt ulusal lideri" konumu ve algısını korumaya yönelik "ince ayarlı" bir politika tutturmuştur.

BEYAZ SARAY'A DA KENDİNİ KABUL ETTİRDİ

Aynı zamanda, Beyaz Saray'a ulusal Kürt giysileri ile kabul edilmiş olan ilk Kürdistan lideri olarak da tarihte yerini almıştır.

Bu kariyer hattında, Kürtler açısından bir numaralı merkez kabul edilen Diyarbakır'a çok uzun yıllar Kürt kimliğini inkar etmiş olan bir ülkenin Başbakanı'nın, özel ve hatırlı konuğu olarak ayak basıyor olmak, Mesut Barzani'nin inişli-çıkışlı Kürt ulusal mücadelesi kariyerinde, kuşkusuz, özel bir anlam taşıyacaktır.