Servet-i Fünun Türkçe'ye aktarılıyor

İstanbul Üniversitesi (İÜ) Araştırmalar Merkezi ve İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı işbirliğinde yürütülen proje kapsamında, Osmanlı Türkçesiyle yazılan Türk edebiyatının önemli yapı taşlarından Servet-i Fünun dergisi, çeviri programı kullanılarak Latin harflerine aktarılıyor.

İÜ 2010 İstanbul Projeleri Kurulu Koordinatörü Prof. Dr. Ahmet Kala, ''Osmanlıca matbu eserlerin, Latin harfli Türkçe'ye çevrilmesi için iki boyutlu görüntü işleme yöntemlerini içeren, gerçek zamanlı özgün programı ile veri bankasının geliştirilerek, İstanbul müzelerinde yer alan hat sanatı örneklerinin yapay sınır ağı tabanlı yaklaşımlarla sınıflandırılması'' projesi hakkında AA muhabirine bilgi verdi.

Hat'ın el yazısıyla yazıldığını, matbunun ise taş ve kurşun harfler ile baskı yapılarak gerçekleştiğini belirten Prof. Dr. Kala, Osmanlı'daki hattatlarca geliştirilen matbu yazı sitili ve yazı puntosunun bugün tüm İslam dünyasında kabul gören bir yazı sitili olduğunu anlattı.

Çok sayıda Osmanlıca eserin matbu olduğunu dile getiren Prof. Dr. Kala, ancak matbu Osmanlıcayı Latin harfli Türkçe'ye aktarmanın zor olduğunu ifade etti.

Kala, İstanbul 2010 Kültür Başkenti Ajansıyla yaptıkları bu çalışmanın aslında dört yıl önce İÜ Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Nuri Uçan ile başlattıkları bir çalışmanın devamı olduğunu anlatarak, projenin İstanbul'daki hat örnekleri ve hangi hattatlara ait olduğunun belirlenmesi ve Servet-i Fünun dergisinin Latin harfli Türkçe'ye çevrilmesi ayaklarının olduğunu kaydetti.

Projeye geçen yılın Ekim ayında başladıklarını dile getiren Prof. Dr. Kala, Prof. Dr. Osman Nuri Uçan ve ekibi ile birlikte çalışarak teknolojik destek aldıklarını söyledi.

OSMANLICA UZMAN SAYISI ARTIRILMALI

Osmanlı'da matbu eserlerin 1727'den itibaren basılmaya başlandığını, 1800'lerin başlarından itibaren matbaanın kullanımının yaygınlaştığını söyleyen Prof. Dr. Kala, ''Dergi, gazete, kitap gibi kaynakları katarsak Osmanlıca matbu eser sayısı 1 milyon civarında. Ancak bunun yüzde birinin bile transkiripi (Latin harflerine aktarılması) yapılmadı. Bunun nedenlerinden biri, şimdiye kadar çevirilerde uzmanlar faydalanacağı kısımları çevirdi. Gerisine karışmadı. Bunun dışında Türkiye'de yeterli Osmanlıca uzmanı bulunmuyor. Derli toplu bir çeviri kaynağı yok'' diye konuştu.

Cumhuriyet döneminde Harf Devrimi yapıldığında halkın Türkçe öğrenmekte zorlandığını, ancak günümüzde Osmanlıca öğrenme noktasında sıkıntıların yaşandığını anlatan Kala, uzun yıllar Türkiye'de Osmanlıca'dan uzak bir dönemin yaşandığını, bu nedenle bu dile ilgi duyanların sayısının artırılması gerektiğini ifade etti.

Servet-i Fünun dergisinin matbu olması ve güncel konuları işlemesi sebebiyle seçildiğini anlatan Kala, projenin aslında o yüzyılın güncel bir dergisinden yola çıkarak bir dönemi yansıtma ihtiyacından kaynaklandığını kaydetti.

Prof. Dr. Kala, Servet-i Fünun dergisinin ve yetiştirdiği önemli isimlerin Cumhuriyet'in kuruluş yıllarına kadar uzanan bir tarih dilimini içerdiğini, derginin dönemin özellikle edebiyat dünyasının nabzını tuttuğunu anlattı.

İÜ bünyesindeki kütüphanede bulunan dergilerin yaklaşık 12 kişilik bir ekiple geliştirilen bir yazılımla bilgisayar ortamında çok kısa sürede çevirisini yaptıklarını belirten Prof. Dr. Kala, amaçlarının Osmanlıca kaynakların tümünün aktarımını yaparak toplu bir kaynak oluşturmak olduğunu söyledi.

Prof. Dr. Kala, Servet-i Fünun dergisinin aktarma bölümünde çalışmaların hemen hemen yüzde 70'inin tamamlandığını anlattı.

Bir yıl sürecek projeyle Osmanlıca'yı artık görsel hale getireceklerini kaydeden Prof. Dr. Kala, geçmiş dönemlerde bu anlamda bazı girişimlerin olduğunu, ancak ilk defa bu kadar geniş kapsamda bir çalışmanın yapıldığını belirtti.

HAT YAZILARI ÇEVRİLECEK VE HATTATLARI BELİRLENECEK

Projenin diğer ayağını ise kentteki müzeler, vakıf eserleri, kütüphaneler veya diğer tarihi yapılardaki hatların, hangi hattatlara ait olduğunun tespit edilmesi şeklinde ifade eden Prof. Dr. Kala, bu çerçevede 100 civarında hattat ve onlara ait 500'e yakın hat örneği belirlediklerini kaydetti.

Hat örneklerinin 15. yüzyıldan itibaren Cumhuriyet dönemini içine alan bir zamanı kapsadığını anlatan Prof. Dr. Kala, Osmanlı'da çok çeşitli hat üsluplarının bulunduğunu belirtti.

Bu yazı-stil çeşitliliğinin hat ve hattatının belirlenmesi işini zorlaştırdığını söyleyen Prof. Dr. Kala, hat üsluplarının ve içeriklerinin kullanılacakları yerin fonksiyonuna göre değiştiğini, ancak temel olarak hat içeriğinin hadis veya ayetlerden alıntılar olduğunu belirtti.

Prof. Dr. Kala, projenin maliyetinin 140 bin dolar olduğunu kaydetti.

ÇALIŞMA HALKLA BULUŞTURULACAK

Projeye teknik destek sağlayan İÜ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Nuri Uçan ise, genellikle Osmanlıca çeviri yapanların eksiğinin, çalışmalarını Osmanlıca uzmanlarından