Sedna’nın adı nereden geliyor?

Diyelim ki siz de amatör yollarla da olsa bir gezegen keşfettiniz, ad koymak istiyorsunuz. İşte izlenmesi gereken süreç ve bürokratik aşamalar. Bir astronomun hayatında kaç kez bir gezegene ad vermek nasip olur? California Institute of Technology astronomları Güneş Sistemi’nin en uzak köşesine yüzyıllardır gözden kaçmış göktaşı Sedna’yı tespit ettiklerine, bu adı nasıl belirlediler? Bir göktaşı tespit edildiği zaman ad belirlemek o kadar da kolay değil. Dr Mike Brown ve ekibi gözlem adı 2003 VB12 olan göktaşına ad verirken fiziksel özelliklerini gözden geçirdiler ve yüzey ısısının hiçbir zaman -240 dereceyi aşmaması üzerine, Kuzey Kutbu’na yakın bölgelerde yaşayan Eskimoların okyanus tanrıçası Sedna adını uygun gördüler. UNUTULMAYA YÜZ TUTMUŞ SEDNA Bu nedenle 2003 VB12’ye ad vermek Dr. Michael Brown için hiç de kolay olmadı. Dr. Brown, göktaşının soğuk cismi ve evrenin derinliklerinde yıllardır unutulmuş olmasını, Eskimo mitolojisinde babası tarafından Buz Denizi’nin soğuk sularına gömülen güzel kadın Sedna’nın adını özdeşleştirdi. Sedna örneğinde ise Dr. Brown, gezegenin, Eskimo inanışlarındaki tanrıça gibi “derinliklerde ve unutulmuş” bir varlık olmasından esinlendiklerini ifade ediyor. Gezegensi Sedna’nın soğukluğu Güneş’ten 130 milyar km uzakta olmasından kaynaklanıyor. İSİM HAZİNESİ MİTOLOJİ Ancak, yeni bulunan bir gezegene ad vermek, fiziksel özellikleri ile acıklı bir mitolojik kahramanın öyküsü yakıştırmaktan daha fazlasını gerektiriyor. Bilim adamları arasında gözlemi yapan kişinin, bulduğu gezegenin adını belirlemesi aşamasında ne kadar otorite sahibi olduğu ciddi bir tartışma konusudur. Güneş Sistemi’ndeki tüm gezegenlerin ve uydularının adları antik Yunan ve Roma tanrılarından ediniyorlar. Gezegenlerin “en güzeli” sayılan Venüs, örneğin, adını antik Roma’nın aşk tanrıçası Venüs’ten alıyor. Kızıl renginden dolayı ise Mars, Roma’nın savaş tanrısı Mars’tan geliyor. ‘GEZEGEN ADI BÜROKRASİSİ’ Bir gezegene ad koymak için önce gezegenlerin adlarını tasdiklemekle sorumlu International Astronomical Union (Uluslararası Astronomi Birliği)’a başvurmak gerekiyor. IAU’nun genel sekreteri Brian Marsden, bir gezegenin adının birlik tarafından onaylanmadan kamuoyuna adı belirlenmiş gibi davranmanın astronomlar arasındaki protokole aykırı olduğunu vurguladı. Gözlemin yapan astronomun koyduğu ad, birlik tarafından onaylanıncaya kadar, gezegen gözlem adı ile anılıyor. Marsden, kimi üyelerin gezegenin adının önceden açıklanmasından dolayı, kurul toplantısında var olan adın aleyhinde oy kullanabileceklerini de sözlerine ekliyor. Daha önce de gezegenlerin adlarında değişiklikler yapılmıştı. 18. yüzyıl astronomu Herschel, Uranüs için sponsoru Kral 3. George’un adından ‘Georgian Sidus’ adını koymuştu. Ancak, bu isim tutmadı ve 1781’de Johann Bode gezegen için Satürn’ün babası olan Uranüs’ü koydu. SEDNA ŞİMDİLİK 2003 VB12 IAU’nun Dr. Brown tarafından konan Sedna adını onaylaması durumunda, isim resmi hakların düzenlenmesi için Minor Planet Centre’a gidecek. Kısaca, Sedna adı resmileşene kadar, göktaşının asli adı 2003 VB12 olarak kalacak. Göktaşlarının gözlem adları ise astronomlar tarafından kullanılan gözlem tasnif sisteminden geliyor. Gözlemin yapıldığı yıl, ay ve günün tarihinden oluşuyor. UZAY TARİHİN AYNASI İngiliz Kraliyet Astronomi Cemiyeti üyesi Peter Bond, klasik çağ Roma ve Yunan isimlerinin tükendiğini ve son yıllarda diğer kültürlerin mitolojilerinden ögelerin astronomiye entegre edildiğini ifade ediyor. Kelt, Eskimo, İnka, Çin ve Hint mitolojilerinin, uzaydaki yüzmilyarlarca göktaşının adlandırılması için zengin bir hazine teşkil ettiğini vurgulayan Bond, gelecekte farklı kültürlerin uzayda temsil edileceğine işaret etti. NTV-MSNBC VE AJANSLAR