Seçim anketleri seçmeni bakın nasıl etkiliyor?

2015 genel seçimlerine doğru geri sayım başladı, yarından itibaren seçim anketlerinin yayınlanması yasak... Peki bugüne dek yayınlanan seçim anketlerinin vatandaşın üzerindeki yönlendirici etkisi ne kadar?

Seçim anketleri seçim sonuçları üzerinde ciddi bir değişikliğe neden oluyor mu? Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölüm Başkanı ve siyaset bilimci Prof. Dr. Gülgün Erdoğan Tosun, anketlerin seçmen davranışları üzerindeki etkisini analiz etti.

KRİTİK GENÇ PARTİ ÖRNEĞİ

7 Haziran seçimleri öncesi seçmen davranışları üzerine Bianet'ten Ekin Karaca'ya konuşan Tosun, seçim mitinglerinin, anket sonuçlarının vatandaş üzerindeki etkisini analiz etti, seçim kampanyalarının seçim sonuçları üzerindeki etkisini Genç Parti örneğiyle açıkladı.



İşte o analizden çarpıcı satırlar:

"BANDWAGON ETKİSİ: TRENİN ARKASINA TAKILMAK LAZIM"

Anketlerin seçmen davranışları üzerinde tek yönlü bir etkisi yok. Etkilerden bir tanesi bandwagon etkisi. Yani seçmen, "Bir tren gidiyor, bu trenin arkasına takılmak lazım" düşüncesiyle hareket edebilir ve bir parti yükselişteyse, o yükselişte olan partiye eklemlenme gayreti içinde olabilir. Bandwagon etkisi son vagona atlama olarak da açıklanabilir.

"TOPARLANMA ETKİSİ: ÖZ PARTİLERİNİN DÜŞÜŞÜNÜ ENGELLEMEK İÇİN..."

İkinci bir etki ise toparlanma etkisi. Diyelim ki, ikinci ya da üçüncü sıradaki partinin oyları hızla düşüyor. Bu durumda bir süreliğine başka partilere yönelmiş olan seçmenler kendi öz partilerinin düşüşünü engellemek amacıyla kendi partilerine dönebilirler.

Genellikle iktidar partisi her zaman kamuoyu araştırmalarında kendi partisinin oranının yüksek olmasıyla övünür ve bir kez daha iktidarı kendisinin alacağı yönünde seçmenini motive etme, yani bandwagon etkisini yükseltme yönünde davranış içinde olabilir.

"MANİPÜLE EDİLMİŞ SONUÇLAR..."

O yüzden biz siyaset bilimciler, bir tek araştırma şirketinin yapmış olduğu araştırma sonuçlarına bağlı kalmayız. Araştırma şirketlerine baktığımızda işvereni olan partilerle girmiş oldukları ilişkiler nedeniyle açıklanan sonuçlar bize göre her zaman manipüle edilmiş sonuçlardır. Doğru bir yaklaşımla karara varabilmek için genellikle farklı eğilimlerdeki araştırma şirketlerinin farklı gruplara yakın araştırma şirketlerinin ortalamalarını almak gibi bir eğilim var.

"KAMUOYUNA AÇIKLANAN SONUÇLAR GENELDE GERÇEK DEĞİLDİR"

Genelde partilerle araştırma kuruluşları arasında ticari anlaşma olduğu için liderlerin önüne giden araştırma sonuçları gerçek sonuçlardır ama kamuoyuna açıklanan sonuçlar genelde gerçek değildir.
Araştırma şirketleri araştırmalarını siyasi bir parti için yaptığından kendi araştırmalarının sonuçları üzerinde hakimiyetlerini kaybederler.

“GENÇ PARTİ SADECE KAMPANYAYLA YÜZDE 7 ALDI”

Türkiye'de seçim kampanyası konusunda en iyi örneklerden birisi Genç Parti'nin yapmış olduğu kampanyadır. Genç Parti'nin Star televizyonu ve Star gazetesi vardı. Bir de bolca reklamı ve mitingi vardı. Bunun dışında Türkiye çapında doğru düzgün örgütlenmemişti. O seçimde gördük ki, sadece kampanyayla yüzde 7 alınabiliyor.

MİTİNGLERİN ETKİSİ NASIL?

Mitinglerin etkisi vardı, liderin genç olmasının etkisi vardı. Pek çok neden sayılabilir ama sonuçta köklü bir siyasal parti örgütlenmesi, kurumsallaşma görmüyoruz. Kurumsallaşma olmadan aldığı oy bu.
Seçim zamanındaki şarkılar, bayraklar vs önemli. Her seçmen sonuçta oy vereceği zaman partilerin ne tür kampanyalar yaptığına bakıyor.