Sanduka örtüleri yenileniyor

İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğü, İSMEK’le işbirliği yaparak İstanbul’daki tüm padişah puşidelerini (sanduka örtülerini) yeniliyor. Özellikle sanat ve eğitim alanında uzman bir kurum olan İSMEK, bu proje kapsamında ilk aşamada Kanuni Türbesi’nde yatan üç padişah, Kanuni Sultan Süleyman, II. Süleyman ve II. Ahmet’in puşidesini yenileme çalışmasına başladı. Bir örtünün yapımı 8 kişilik atölye ekibine rağmen yaklaşık 1 ay sürüyor. Proje kapsamında 2010 yılına kadar İstanbul genelinde bulunan tüm türbelerin örtülerinin yenilenmesi öngörülüyor.

1979 yılında kurulan İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğü, kısıtlı olanaklarıyla İstanbul’da bulunan 120 türbe ve 300 müzeyi ayakta tutmaya çalışıyor. İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğü yaptığı incelemeler sonucunda birçok padişah türbesinde örtülerin yıpranarak parçalandığını, bazılarında ise hiç örtü olmadığını belirledi. Gerek ilgisizlik, gerekse ödenek yetersizliği nedeniyle yıllar boyunca ihmal edilmiş olan padişah türbelerinin düzenlenmesi için büyük bir proje hayata geçiriliyor.

İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğü, padişah sandukalarının üzerlerinde bulunan yıpranmış tarihi puşidelerin (sanduka örtülerinin) yok olmalarını engellemek amacıyla pek çoğunu depolara kaldırdı. Boş kalan sanduka üstleri için puşide arayışına giren müdürlük, adından da anlaşılacağı gibi tarihe ve sanata büyük önem veren İSMEK(İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi Kursları) ile çalışmayı seçti.

Kanuni Sultan Süleyman, II. Süleyman ve II. Ahmet puşidelerinin yenilenmesi ile start verilen bu projeye İSMEK büyük önem verdiğini her biri alanında uzman isimlerle çalışarak gösteriyor. Ayrıca İSMEK atölyede günde 8 saat çalışan 8 kişilik ekip oluşturdu. El işi ustaları oldukça zahmetli ve yoğun emek gerektiren bir iş olmasına rağmen büyük bir mutlulukla çalıştıklarını belirtiyorlar.

İstanbul Türbeler Müzesi Müdürü Erman Güven, Padişah Puşideleri Projesi’ne hükümdar Kanuni Sultan Süleyman ile başlamayı uygun gördüklerini, diğer padişahlarla devam edeceklerini söylüyor. Son dönem Osmanlı padişahlarının üzerlerindeki örtülerin daha iyi durumda olduğunu, ancak pek çoğunun eski ve yıpranmış olduğunu ifade eden Erman Güven proje başlangıcını “Kanuni Sultan Süleyman’ın üzerindeki puşide lime lime olmuştu. Yok olmasını önlemek amacıyla kaldırdık. Bu defa da yeri boş kalmıştı. Tarihin en büyük padişahının üzerinde bir örtü bile olmaması bizi çok üzüyordu. Yapılacak yeni örtünün ise sultanlara yakışır bir örtü olması gerekiyordu. Gümüş ya da altın simli olmalı, Maraş işi kullanılmalı diye düşünüyorduk. Puşideler, İSMEK’te en son teknolojiye sahip makineler desteğinde aslına uygun, elle işleyerek yapılacak ve devre ait desenler özgün tasarımlarla şekillendirilecek. İlk aşamada, Süleymaniye’deki Kanuni Türbesi’nde yatan üç padişahın, Kanuni Sultan Süleyman, 2. Süleyman, 2. Ahmet puşideleri yenilenecek.’’ şeklinde anlatıyor.

25 yıldır tarihi mezarlıklarla sadece kültür bakanlığının ilgilendiğini ve eldeki bütçeyle yılda ancak bir ya da iki türbenin onarım çalışması yapılabildiğini söyleyen Erman Güven “2010 yılı kültür başkenti olarak İstanbul seçildi. Tüm İstanbul’un tarihi mekanları elden geçirilmeli ve yenilenmeli. Bizim imkanlarımız yetersiz kalınca İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve İl Özel İdaresi ile özel bir protokol yaptık. Bu kapsamda 60 civarında türbenin tüm örtüleri aslına uygun şekilde yapılacak ve çeşitli restorasyon çalışmalarıyla türbelerimiz ziyaretçilerin beğenisini kazanacaktır.” dedi.
İstanbul Türbeler Müzesi Müdürlüğü tarafından İSMEK’e yapılan başvuru neticesinde, Padişah Puşideleri Projesi’nin hayata geçirilmesi için oluşturulan komisyonda, hattat Dr. Süleyman Berk, müzehhibe Dr. Münevver Üçer, hattat Tahsin Kurt gibi alanında tanınmış uzman isimler yer alıyor. Yaklaşık olarak 60 türbenin elden geçirileceği “Padişah Puşideleri Projesi”nin ilk ayağında, Kanuni Sultan Süleyman, 2. Süleyman, 2. Ahmet puşidelerinin 25 Mayıs’ta teslim edilmesi öngörülüyor. 2010 yılına kadar İstanbul’da bulunan tüm türbeler yenilenecek.

Padişah Puşideleri Projesi dahilinde İSMEK’in Fatih Atölyesi’nde işlemeler aralıksız sürüyor. Kasım ayından beri süren çalışmalarda, atölyedeki 8 kişi günde 8 saat mesai yapıyor. En az 22 metre kumaşın kullanıldığı bir örtünün yapımı yaklaşık 1 ay sürüyor. İpek kadife üzerine, taban derisi dolgu malzemesi olarak kullanılan pişudelerde “Maraş İşi” adı verilen özel bir el sanatları dokuma tekniği kullanılıyor. Kanun-i Sultan Süleyman’ın sandukasına örtülecek puşidenin süslemelerinde 26 bin 400 metre simli iplik kullanıldı.

Pişude yapım aşaması:

Bir türbenin pişudesi için 11 parçadan oluşan en az 22 metre kumaş gerekiyor. Yazı ve desen tasarlandıktan sonra seçilen kadife kumaşı sağlamlaştırmak için işlem yapılıyor(telalanıyor). Karbon kağıdı kullanılarak seçilen yazı ve desen kumaşa geçiriliyor. Aynı desen taban derisine de çizilerek işaretlenen kumaşa yapıştırılıyor. Altın sim iplikle işleniyor. En son aşama olarak ise Maraş desen sistemi kullanılarak kurt ve tırtıl denilen süsleme eklentileriyle pişude ortaya çıkarılıyor. Tüm bu işlemler tek tek ve özenle yapılıyor. Yoğun el işçiliğinin kullanıldığı pişude ilmik ilmik detaylı bir şekilde işleniyor ve yapımı bir ay kadar sürüyor.

Maraş işi: Sarı simli iplik kullanılarak elle yapılan, belli kaideleri olan kurallı işleme sanatı. Maraş işi denilen bu el sanatında desenler bile gelişigüzel yapılamıyor ve belli ölçüleri oluyor. Maraş işinin temel özelliklerinden olan altın suyuna batırılmış gümüş tellerle yapılan işlemeler ise“kurt” ve “tırtıl” olarak adlandırılıyor.

müzehhibe: Bayan tezhip sanatkarı. Altın ve çeşitli boyalarla yapılan süsleme sanatını kullanan bayan sanatkar

Pişude ritüeli: Osmanlı döneminde eskiyen pişudeler, üzerlerindeki dualar ve ayetler nedeniyle yakılarak toprağa gömülürlermiş ve türbelere yenileri konulurmuş. Örneğin Sultan Mahmut’un türbesindeki örtüleri Sultan II. Abdulhamit zamanında saray bütçesinden yenilenmiş. Bunlardan nispeten daha iyi olanlardan bir kısmı cumhuriyetin ilk yıllarında koruma altına alınarak Topkapı Müzesi envanterine kaydedildikten sonra yerlerine yenileri konulmadığı için bazı türbeler örtüsüz kalmış. Şu an örtüsü olmayan birçok türbenin pişudelerinin resmi kayıtları bulunmuyor. Yıllar boyunca farklı kurumlar tarafından sorumluluğu alındığı için ve kayıtların kaybolması gibi çeşitli nedenlerle geçmişe doğru izi sürülemeyen pişudelerin bir kısmı da tarihi eser kaçakçıları tarafından yağmalanarak yurt dışına çıkarılmış. Örneğin 5 padişah türbesinin bulunduğu Ayasofya’da pişude bulunmuyor.

İSMEK

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi Kursları İSMEK, "Örgün eğitim sistemi dışında planlı, programlı ve sistemli olarak yürütülen bir eğitim şekli" olarak tanımlanan “yaygın eğitimin ilkeleriyle gerçekleştirilen bir yetişkin eğitimi organizasyonu”dur. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı İnsan Kaynakları ve Eğitim Daire Başkanlığı, Meslek ve Beceri Eğitimi Müdürlüğü'ne bağlı olarak İstanbullulara ücretsiz eğitim hizmeti vermektedir.

2006-2007 eğitim dönemi kayıtları 1-30 Eylül arasında gerçekleştirilen İSMEK’e şu ana kadar 210 bin İstanbullu ön kayıt başvurusu yaptı. Geçtiğimiz yıl 122 bin kursiyere eğitim veren, bu eğitim döneminde de 153 bin 121 kursiyere ulaşan İSMEK, İstanbul’un 30 ilçesindeki 193 kurs merkezinde 97 branşta ücretsiz sanat ve meslek eğitimleri veriyor. 1996 yılından bu yana kadar İSMEK'te toplam 350 bin İstanbullu eğitim hizmeti aldı.

İSMEK, 1996 yılında Recep Tayyip Erdoğan’ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı döneminde 3 kurs merkezinde 3 branşta 141 kursiyer ile eğitimlerine başladı. İSMEK’te istihdama yönelik mesleki-teknik eğitimlerin yanı sıra, el becerilerini geliştirmeye yönelik el sanatları eğitimleri, geleneksel Türk el sanatları eğitimleri, bilgisayar ve dil eğitimleri, sağlık-spor eğitimleri ve müzik eğitimleri veriliyor.

İSMEK ayrıca mahkumlara, yaşlılara ve özürlülere de sağladığı eğitim imkanlarıyla insanların yaşamlarına farklı bir yön vermelerini sağlarken, açtığı spor merkezleri ile İstanbullulara sağlıklı bir yaşamın kapılarını aralıyor.

İSMEK, doğrudan eğitim çalışmaları yanında, eğitim sürecini destekleyici mahiyette, halk seminerleri, yerel sergiler, konulu sergiler, genel sergi, satış, sergi ve kermes organizasyonları, geziler, yarışmalar, yayıncılık faaliyetleri gibi çok sayıda başka çalışmalara da ücretsiz olarak imza atıyor.

Çeşitli çalışmalar;

İSMEK 2005-2006 eğitim döneminde Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nde 4 branşta 1070 kursiyere eğitim vermiştir. Yine Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde eğitimlerimiz sürmektedir. Ayrıca Omurilik Felçlileri Derneği, Şizofreni Gönüllüleri ve Dayanışma Derneği işbirliğiyle çeşitli branşlarda kurslar açılmıştır.

İSMEK’in hizmet duraklarından biri de huzurevleri ve darülacezelerdir. İSMEK, 2005-2006 eğitim döneminde Maltepe Huzurevi ve Kadıköy Darülaceze’de müzik, el sanatları, bilgisayar, İngilizce gibi 8 branşta 500 kursiyere eğitimler vermiştir.

İSMEK, 2005-2006 dönemi itibariyle T. C. Adalet Bakanlığı ile işbirliği yaparak, 4 cezaevinde 12 branşta 504 mahkum kursiyere eğitim vermiştir. 2006-2007 eğitim döneminde Metris, Ümraniye, Üsküdar Paşakapısı, Kartal Cezaevlerinde ve Bayrampaşa Çocuk Tutuk ve Islahevi’nde eğitim veriyoruz. Halen Ümraniye Cezaevimizdeki 80 mahkum kursiyerimiz İSMEK’ten aldığı eğitimler neticesinde özel sektör için hizmet üretmekte ve kendilerine gelir elde etmektedir.

İSMEK, özürlü vatandaşlarımızın kendilerine olan güvenini artırmaları, topluma daha kolay uyum sağlamaları, sosyalleşmeleri ve meslek edinmeleri amacıyla özel eğitim hizmetleri sunmaktadır. İSMEK’te sadece özürlü vatandaşlarımıza yönelik eğitimlerini sürdürmek üzere Fatih, Gaziosmanpaşa ve Ümraniye’de Özürlüler Merkezimiz kurulmuştur. Bugüne kadar 756 engelli vatandaşımız eğitimlerimizden yararlanmıştır
İSMEK ile ilgili her türlü ayrıntılı bilgiye www.ismek.org adresinden ulaşılabilir.