Sanayicinin ekonomiye bakışı

İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO), yılın ilk yarısı itibariyle imalat sanayi kuruluşlarının durumları ile ikinci yarıya yönelik beklenti ve önerilerini içeren Ekonomik Durum Tespiti Anket Çalışması'nın sonuçları, Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük tarafından basın toplantısıyla açıklandı. Yılın ilk yarısının Irak savaşı nedeniyle ekonomik açıdan belirsizliklerin yaşandığı bir dönem olduğu belirtilen ankette, savaşın, işletmeleri 2002 yılında olduğu gibi dış pazarlara odaklanma, verimliliklerini artırma, düşük kar marjlarıyla çalışma ve sabit yatırımlarını erteleme gibi önlemler almaya yönlendirdiğine dikkat çekildi. Anket sonuçlarına göre, orta ve büyük ölçekli işletmelerde iç satışlarda bu yılın ilk yarısında bir canlanma görülmesine karşın, iç satışlarında düşüş yaşayan küçük ölçekli işletmelerin oranı 2002 ikinci yarısına göre önemli ölçüde arttı ve yüzde 25.1'den yüzde 32.1'e çıktı. Büyük ölçekli işletmelerde üretimde daralma yaşayanların oranı 2002 ikinci yarısında yüzde 18.4 iken bu oran bu yılın ilk yarısında yüzde 14.5'e geriledi. Orta ölçekli işletmelerde bu oran yüzde 16.1'den yüzde 17.8'e, küçük ölçekli işletmelerde yüzde 15.9'dan yüzde 29'a yükseldi. Bu yılın ilk yarısında özellikle küçük ve büyük ölçekli işletmelerde istihdamda azalış yaşandığını belirten işletmelerin oranı 2002 ikinci yarıya göre önemli ölçüde arttı ve küçüklerde yüzde 14.4'den yüzde 22.4'e, büyüklerde yüzde 12.7'den yüzde 16.7'ye, orta ölçekli işletmelerde 9.7'den yüzde 10.1'e yükseldi. Ankette, ilk yarı sonunda yılbaşına göre istihdamda iyileşmenin az da olsa devam ettiği, toplam imalat sanayii olarak ücretle çalışanlar sayısında yüzde 5 oranında bir artış görüldüğü vurgulandı. Karlılık oranı geriledi Yılın ikinci yarısında işletmelerin yüzde 12.4'ü iç satışlarında, yüzde 14.5'i dış satışlarında, yüzde 12.1'i üretimlerinde, yüzde 11.4'ü yeni siparişlerinde ve yüzde 9.9'u istihdamlarında daralma beklediğini bildirdi. Dış satışlarda daralma bekleyenlerin oranının, iç satışlardakine göre daha yüksek olduğuna dikkat çekilen ankette, bu durumun bazı işletmelerin TL'nin değer kazanması nedeniyle ihracatlarında olası bir daralma öngörmelerinden dolayı ortaya çıktığı belirtildi. Bu yılın ilk yarısında, geçen yılın ikinci yarısına göre işletmelerin ortalama kapasite kullanım oranlarında az da olsa bir iyileşme görüldü. Toplam imalat sanayii için yılın ilk yarısındaki kapasite kullanım oranı yüzde 64.1 oldu. Ankette, döviz kurundaki olumsuzluklara rağmen ihracattaki artışın devam ettiği vurgulanarak, 1998 yılı birinci döneminde yapılan ilk çalışmaya göre toplam işletmelerin yüzde 66'sının ihracat yaparken, 2003 yılının ilk yarısında ise bu oran yüzde 78.6'ya çıktı. Ankette, şunlar kaydedildi: ''Döviz kurunda yaşanan olumsuzluğa rağmen ihracat artışı sağlanmasında en önemli faktörün, ihracatçı sanayicinin pazarı, istihdamı ve üretimi koruma adına düşük kar marjları ile ihracatı sürdürme gayreti olduğu anlaşılmaktadır. Çalışmaya katılan işletmelerin yüzde 35.9'unun 2002 yılının ilk yarısına göre kar oranlarının azaldığı, yüzde 21.4'ünün ise aynı düzeyde kaldığı ortaya çıkmaktadır. Zarar edenlerin oranı yüzde 12 gibi dikkat çekici bir boyuttadır. İşletmelerin yüzde 27.3'ü geçmiş yılın aynı dönemine gere kar oranlarını artırma başarısı göstermişlerdir.'' Finansman darboğazı konusunda küçük ve orta ölçekli işletmelere kıyasla büyük ölçeklilerde daha olumsuz bir tablonun söz konusu olduğu açıklanarak, büyük ölçekli işletmelerde 2003 yılının ilk yarısında finansman darboğazı içinde olanların oranı yüzde 46.8'e yükseldi. İşletmelerin yüzde 72.6'sı vergi barışından yararlandı Çalışmaya katılan işletmeler 2003 yılı için GSMH büyüme oranını yüzde 5.7, TEFE yıllık artışını yüzde 26.2, TÜFE yıllık artışını yüzde 26.4, ABD dolar kurunu 1 milyon 685 bin 854 lira, Euro kurunu 1 milyon 878 bin 162 lira olarak tahmin etti. İşletmelerin yüzde 47'si ikinci yarıda yatırım yapmayı planlıyor. Durum tespit anketinde, gündemdeki konulara ilişkin görüşlere de yer verildi. Ankete katılan işletmelerin yüzde 72.6'sının vergi barışı uygulamasından yararlandıkları belirtilen ankette, vergi barışından yararlanan işletmelerin yüzde 95.4'ünün ilk taksitlerini ödediği kaydedildi. Ankette, ''Sanayicilerimiz açısından vergi barışı uygulamasının büyük ölçüde amacına ulaştığı söylenebilir'' denildi. 1475 sayılı İş Kanunu'ndaki bazı konuları yeniden düzenleyen iş kanununun, günün koşullarına uymayan ve gerek duyulmayan hükümleri kaldırdığı ve mevcut katılıkları da büyük ölçüde esnettiği savunulan ankette, işletmelerin yüzde 42.1'i yeni iş kanunu ile yapılan değişiklik ve düzenlemeleri yeterli buldu. Anket sonuçlarına göre, işletmelerin yüzde 42.5'i Irak'a ihracat yapmayı planlıyor. Bu pazara ihracat planlayan işletmelerin oranı küçük ölçeklilerde yüzde 44.5, orta ölçeklilerde yüzde 43.2 ve büyük ölçekli işetmelerde yüzde 39.6 oldu. ''REHAVETE KAPILMAMALI..'' Anket sonuçları değerlendirilirken, çalışmaya katılan işletmelerin 2003 yılı ikinci yarısında ekonomi üzerindeki olumsuzlukların kaybolabileceği beklentilerini taşıdığı, bu durumun sanayi üretimindeki artışın 2003 yılı ikinci yarısında da süreceği ve yüzde 5.0'lık büyüme hedefinin bir miktar aşılabileceği yönündeki ümitleri güçlendirdiği belirtilerek, ''Yılın başarıyla tamamlanması, ekonomik programın önümüzdeki dönemde rehavete kapılmaksızın, dikkatli bir şekilde uygulanmasına bağlıdır'' denildi. Büyümenin devam etmesi ve nispi iyileşmenin kalıcı hale gelmesinde temel koşulun, yatırım ortamının iyileştirilmesi ve üretimin desteklenmesi olduğu vurgulanan ankette, şunlar kaydedildi: ''Türkiye'nin çıkışı yatırım ve üretimle olacaktır. Ekonomimizdeki sorunlar ancak böyle aşılabilir. Bunun için yapısal reformların süratle hayata geçmesi, makro ekonomik dengelerin istikrara kavuşması ve sürdürülebilir kılınması, hepsinden önemlisi üretimin önündeki engellerin süratle kaldırılması şarttır.'' Ayrıca, dönemsel iyileşmelerin, ekonominin gerçeklerini göz ardı etmeye yol açmaması uyarısında da bulunuldu.