Rusya'nın yeni silahı buğday! Sinyali verdiler korkunç ihtimal...

Dünyanın en büyük buğday ihracatçısı Rusya, buğdayı yaptırımlar karşısında stratejik bir ürün olarak kullanabilir mi? Kimi tarım uzmanlarına göre dünyada bu tarz panikler ile büyük gıda alımları yapılıyor ve yiyeceğe erişmek pahalılaşıyor.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali üzerinden 77 gün geçti. Bu zaman zarfı içinde Soğuk Savaş’tan bu yana dünya düzeninde görülmedik ölçüde değişimler yaşandı. Rusya ekonomisine uygulanan yaptırımlar sonucunda küresel emtia fiyatlarında ciddi artış görülürken, Ukrayna’da yaşananlar sebebiyle ayçiçeği fiyatları dalgalandı. Rusya ve Ukrayna dünyanın en büyük buğday üreticileri arasında bulunuyor.

Peki Rusya’nın kendisine uygulanan ambargo sonucu bir buğday planı var mı? Dünyaya en fazla buğday ihraç eden, bu devasa kara parçasına sahip ülkenin lideri Putin ne planlıyor? Rusya kendisine karşı ekonomik yaptırımlar uygulandığı zaman, petrol, gaz, gübre ve buğday gibi ürünlerle cevap vereceğini ima ediyor.

Eski Devlet Başkanı Dmitry Medvedev 1 Nisan’da Telegram hesabı üzerinden, “Sadece dostlarımıza yiyecek ve tarım ürünü sağlayacağız” açıklamasında bulunmuştu. Rusya’nın düşman ülkeler listesinde neredeyse bütün batı var.

ABD Senatosu alt komitesi 2008 ekonomik krizi sonrası yaptığı toplantılardan birinde buğdayı ‘modern toplumlar için petrolden daha önemli bir ürün’ olarak tanımlamıştı. Bugün dünyada yaşanan gıda sorunları gıdanın olmamasından kaynaklı değil, insanların gıda alacak bütçesinin azalmasından kaynaklanıyor.

Üretim kaynaklı değil erişim kaynaklı
Öyle ki Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) obezite vakalarının artışını insanların sağlıklı gıdaya erişim sıkıntısı çekmesine bağlıyor. Dünya Gıda Programı’nın baş ekonomisti Arif Hüseyin ise, “Kıtlıklar gıda üretimi kaynaklı olmaz, her zaman gıdaya erişim sorunlarından kaynaklı olur” diye konuştu.

Bugün dünya genelinde buğdayda da benzeri bir sorun var. Savaş, tedarik krizi ve iklim değişikliği benzeri sorunlar piyasayı yükseltiyor. 2021 yılında Ukrayna ve Rusya dünyaya ihraç edilen buğdayın yüzde 30’unu ülkelerinden gönderiyorlardı. Savaş sonrası fiyatların artmasıyla ABD’den Hindistan’a pek çok ülkede çiftçiler önümüzdeki yıl için buğday ekmeye başladı. Bu yıl pirinç üretimi ise tüm zamanların zirvesinde.

Tarım konusunda danışmanlık veren ABD’li uzman Angie Setzer, “Eğer herkes sakin kalırsa daha gidecek çok yol var ama şu an çıldırmış durumdayız” diyor. Setzer’a göre büyük gıda toptancıları enflasyonun da etkisiyle son yıllarda görülmediği kadar stok yapıyor, bu da fiyatları yukarı çekiyor. Böylesi çılgın fiyat hareketlerinin etkisiyle Sri Lanka’da halk protestoları sonucu Başbakan Mahinda Rajapaksa görevinden istifa etti.

Peki Putin Rusyasının dünya gıda fiyatlarıyla oynayabilecek gücü var mı? Gıda arzı üzerine kitap da yazmış olan gazeteci Annia Ciezadlo, “Eğer biz izin verirsek belki, sadece geçici bir süre insanların halihazırda aç olduğu ülkelerde fiyatlar çok artacak. Eğer halkını iyi besleyebilen uluslar panik yapmaya devam ederse, gıda gerçekten dünyada aç bölgelerde yaşayan insanlar için karşılanamaz bir ürün olacak” diyor.

Rusya 2020 yılında dünyaya en fazla buğday ihraç eden ülke oldu. Financial Times gazetesi geçen sonbaharda yayımladığı bir analizde dünyaya ihraç edilen buğdayın üçte birinin Rusya’dan gittiğini yazdı. Türkiye, 2021 yılında ithal ettiği buğdayın yüzde 70’ini Rusya’dan aldı. Türkiye'nin Rusya'dan aldığı buğday ağırlıklı olarak makarna ve un yapımında kullanılıyor.

Karbonhidrat ağırlıklı besleniyorlar
Dünyanın dar gelirli bölgelerinin küresel buğday fiyatlarından etkilenmesinin iki temel sebebi var. Bunlardan birincisi yiyeceklerin ağırlıklı olarak karbonhidratlara dayanması, diğeri ise gıdanın aile bütçesinde büyük bir yer tutuyor olması.

Dünyanın gelişmiş ülkelerinde gıda fiyatları aylık aile bütçesinin yüzde 7 ila 10’unu oluştururken, yoksul ülkelerde bu oran yüzde 50’ye kadar çıkabiliyor.

Kimi ülkeler zor zamanlar için buğday stoku yapmayı ihmal etmiyordu. Örneğin yıllardır ağır bir ekonomik kriz ile pençeleşen Lübnan’ın başkenti Beyrut Limanı’nda yaşanan patlama sonucu 250 kişi hayatını kaybetmiş, aynı zamanda ülkenin buğday stokunun büyük bir bölümü de patlamada yok olmuştu.

*Yukarıdaki derlemede yer alan bilgilerin önemli bir bölümü Washington Post’ta Annia Ciezadlo imzası ile yayımlanan ‘The world has plenty of wheat. Putin still uses it as a weapon’ isimli analizden alınmıştır.