Prediyabet ve insülin direnci nedir?

Pre-diyabet (gizli şeker), kan şekerinin normalden yüksek ancak şeker hastalığındaki kadar yüksek olmadığı diyabet öncesi (pre: önce) durumdur...


Prediyabetik (gizli şeker hastası) kişilerde tip 2 diyabet (erişkin diyabeti), kalp hastalığı ve inme riski artar. Diyabet Önleme Programı’na katılan pre-diyabetiklerin %11’inde zaman içinde diyabet gelişmiştir. Bazı çalışmalarda pre-diyabetik çoğu kişide 10 yıl içinde Tip 2 diyabet geliştiğini saptanmıştır. Yani pre-diyabet Tip 2 diyabete aday olmak demektir!

Gizli şekere zemin hazırlayan risk faktörleri nelerdir?

- Ailede ve özellikle birinci derece akrabalarda diyabet öyküsü
- Fazla kilolu olma: İdeal vücut ağırlığının %20 ve daha fazla üzerinde olmak riski artırır.
- Yüksek tansiyon
- İleri yaş
- Alkol kullanımı: Özellikle aşırı alkol alanlarda zaman içinde risk artar.
- Sigara: Günde 16-25 sigara içenlerde risk 3 kat artar.
- Gebelikte diyabet gelişmesi ya da 4,5 kg’dan ağır bebek doğurma
- Irk ya da etnik köken: Afrika, Asya, Güney Amerika kökenlilerde beyaz ırktan daha sıktır.

Eğer şişman ve 45 yaşın üstünde iseniz pre-diyabetli olup olmadığınızı öğrenmek için mutlaka test yaptırmanız gereklidir.

Eğer şişman ancak 45 yaşından gençseniz diyabet ve pre-diyabet yönünden yukarıda sözünü ettiğimiz risk faktörlerinin sizde olup olmadığını kontrol ettirmelisiniz. Bu risk faktörlerinden birine ya da daha fazlasına sahipseniz her 3 yılda bir sözünü ettiğimiz tanı testlerinden birini yaptırıp pre-diyabetli olup olmadığınızı kontrol ettirmelisiniz. Eğer pre-diyabet saptanırsa Tip 2 diyabetin tespiti için her 1-2 yılda bir yine bu testleri yaptırmanız gerekir.

Pre-diyabet / gizli şekerim olduğunu bilmemin bana ne yararı olur?

Tip 2 diyabete geçiş yapmanızı önleyecek önlemleri zamanında alma şansınız olur. Yaşam tarzınızda bazı olumlu değişiklikler yaparak prediyabetli olmayı önleyebilir, geciktirebilir ya da Tip 2 diyabetli olmayı önleyebilirsiniz. Pre-diyabetli bireylerde kalp ve dama hastalığı riski kan şekeri normal olan bireylere kıyasla 1.5 kat daha fazladır. Diyabetli bireylerde ise 2-4 kat fazladır.

Bilimsel çalışmalar, ağırlık kaybını sağlayan ve fiziksel aktivitelerini artırarak yaşam tarzlarında olumlu değişiklikler yapan pre-diyabetli bireylerin, Tip 2 diyabet oluşumunu %58 oranında önleyebildiğini / geciktirebildiğini göstermiştir.

Bir diyetisyenin size özel olarak hazırlayacağı bireysel bir beslenme tedavisi ve haftanın 5 günü günde 30 dakika düzenli yürüyüş şeklinde yapılan egzersiz programı sonucunda, vücut ağırlığının ılımlı olarak azalması (% 5-10) ile pre-diyabetten diyabete geçiş önlenebilir veya geciktirilebilir.

Gizli şeker kalp sağlığını nasıl etkiler?

Daha prediyabetik dönemden başlayarak diyabet kalbi etkiler. Vücut insülini etkin biçimde kullanamadığı zaman insülin direnci gelişeceği için pankreas bu durumu idare edebilmek ve kan glukozunu normal düzeyde tutabilmek için giderek daha fazla insülin salgılar. Sonuçta pankreasta insülin salgılayan hücreler iflas eder ve sayıları azalır. Bu durum kan glukozunun artışı ve açık diyabet ile sonlanır. Bu nedenle, insülin direnci tip 2 diyabetin temel metabolik bozukluğu olarak kabul edilir ve her 3 hastadan birinde prediyabet tip 2 diyabete dönüşür.

Açlık kanında glukozun normalden yüksek olması (hiperglisemi) ve insülin düzeyinin yüksekliği (hiperinsülinemi) kişide insülin direncine işaret edebilir. İnsülin direnci kalp hastalığı ve inme riskini artırdığı gibi kan yağlarının düzeylerinde de anormallik oluşturur: LDL (kötü) kolesterol ve trigliseridler gibi ateroskleroza yol açan lipidlerin düzeyi artarken, ateroskleroza karşı koruyucu olduğu bilinen HDL (iyi) kolesterol azalır.

Tip 2 Diyabet

Tip 2 diyabet, diyabetin en sık görülen tipidir. Diyabet olgularının, %90-95’i tip 2 diyabettir. Genellikle yetişkinlerde, orta yaşta ortaya çıkar. Sıklıkla şişmanlıkla ilişkili olup, diyet ve egzersiz ile geciktirilebilir veya kontrol altına alınabilir.

Tip 2 Diyabetli Hastaların Özellikleri

Tip 2 diyabet ilerleyici bir hastalıktır, vücutta yeterli insülin üretilememesi ve üretilen insülinin de etkin kullanılamamasına (insülin direnci / duyarsızlığı) bağlıdır.
Tip 2 diyabetli bir hastanın profilinde sıklıkla aşağıdaki özellikler gözlenir:

• Orta yaş (45 yaş üzeri)
• Kilo fazlalığı veya obezite
• Ailede diyabet öyküsü
• İnsülin direnci (her 10 hastadan 9’unda)
• Hareketsiz bir yaşam tarzı
• HDL (iyi) kolesterol düşük, triglideridler yüksek
• Genelde yüksek tansiyonlu
Kan glukoz düzeylerinin kontrol altında tutulmaması halinde tip 2 diyabetik hastalarda yaşamı tehdit edebilen komplikasyonlar gelişebilir. Bunların en önemlisi de kalp ve damar hastalıklarıdır.

Türk Kardiyoloji Derneği