Petrol 140 dolara dayandı

ABD Enerji Bakanlığının rakamlarına göre, 1970 yılında 1,80 dolar olan ham petrolün varil fiyatı, dün tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 139,12 dolara kadar çıktı. ABD ham petrolünün varil fiyatı dün bir günde 11 dolar birden artarak 139,12 doları, Londra Brent tipi ham petrolün varil fiyatı da 138,12 doları gördü.

Bu yılın Ocak ayında 100 dolar sınırını geçen petrol fiyatı, yükselme
eğilimini sürdürerek 22 Mayıs’ta 135,09 dolara ulaştıktan sonra
gerilemeye başladı ve geçen hafta içinde 122 dolara kadar düştü. Ancak
ABD ekonomisindeki gelişmelere paralel ABD Doları’nın değer kaybetmeye
başlamasıyla petrolün varil fiyatı sadece perşembe ve cuma günü yaklaşık
16 dolar değer kazandı.
Petrol fiyatının tekrar yükseliş eğilimine girmesinde, Avrupa Merkez
Bankası (ECB) Başkanı Jean-Claude Trichet’nin perşembe günü, ECB’nin
gelecek ay yapacağı toplantıda faiz oranını artırabileceğini söylemesi
ve dün ABD’de işsizlik oranının geçen ay yüzde 5,5’e çıktığı
açıklamasının ABD Doları’nın değerini düşürmesi etkili oldu.
İsrail’in eski Savunma Bakanı ve şimdiki Ulaştırma Bakanı Şaul Mofaz’ın,
Yediot Ahronot gazetesine verdiği demeçte, "nükleer silah programına
devam etmesi halinde İran’ın nükleer tesislerine saldırının kaçınılmaz"
olduğunu söylemesi de dün petrol fiyatını artıran etkenlerdendi.
Ancak dün petrol fiyatındaki ani yükselişin en önemli nedeni yatırım
bankası Morgan Stanley’den uzman Ole Slorer’in, Asya’da petrole olan
güçlü talebin, Amerikalıların Bağımsızlık Günü olan 4 Temmuz’a kadar
petrol fiyatını 150 dolara çıkarabileceği tahmini oldu.
ABD Doları’nın değerinin düşük olması, jeopolitik istikrarsızlık ile
petrole olan talebin yüksekliği ve petrol arzına ilişkin kaygılar petrol
fiyatının artmasında temel etkenler olarak görünürken, 1970 yılında 1,80
dolar olan ve dün 139 doları aşan petrolün son 28 yıllık öyküsü şöyle:

1973 ARAP-İSRAİL SAVAŞI

Araplar ile İsrail güçleri arasındaki savaş Orta Doğu’da gerginliği
artırdı.
İsrail’in bu savaştaki başarısı üzerine Petrol İhraç Eden Ülkeler
Örgütü’nün (OPEC) petrol ambargosu uygulamasıyla fiyatlar 6 ayda yüzde
400 arttı.
Böylece ilk kez petrolün siyasi silah olarak kullanılması ABD üzerindeki
baskıyı artırdı ve karşılığında İsrail, kriz konusunda BM
arabuluculuğunu kabul etmek zorunda kaldı.
OPEC’in petrol ambargosuyla 1970 yılında 1,80 dolar olan petrol fiyatı
1974 yılında 10 doları geçti.

1979 İRAN İSLAM DEVRİMİ

İran’da yıllarca süren iç karışıklıklar sonunda Şah rejimi devrildi ve
İran İslam Cumhuriyeti kuruldu.
İran’da devrimden sonra petrol üretimi azalmaya başladı ve bir süre
sonra ham petrol üretimi akışı tamamen kesildi. İran’da istikrar
konusundaki tedirginlik diğer önemli petrol üreticisi Arap ülkelerini
petrol arzını sağlamaya itti ve fiyatları yükseltti.
İran İslam Devrimi’nin yarattığı bu şok petrol fiyatını 1979 yılında 20
doların üzerine taşıdı.
-1980 İRAN-IRAK SAVAŞI-
İslam Devrimi’nin yarattığı kargaşanın zayıflattığı İran, Eylül 1980
yılında Irak’ın saldırısına uğradı. Kasım 1980’de iki ülkenin petrol
üretimi, bir yıl önceye göre 6,5 milyon varil azalarak günlük 1 milyon
varile geriledi.
Böylece bütün dünyada ham petrol üretimi yüzde 10 düştü. İran İslam
Devrimi ve İran-Irak savaşı nedeniyle 1978 yılında 14 dolar
seviyesindeki petrol fiyatı 1981 yılında 35 dolara yükseldi.

1986 PETROL FİYATINDA DÜŞÜŞ

Yüksek petrol fiyatları tüketicilerin talebinin düşmesine ve ülkelerin
daha verimli enerji kaynakları aramasına yol açtı. Fiyatların artışı
ayrıca geleneksel petrol arama bölgelerinin dışında yeni petrol
kaynakları alanları araştırmalarını artırdı.
Suudi Arabistan’ın geliri azalırken, 1986 yılının başında petrol üretimi
artmaya başladı. Ham petrol fiyatı 10 doların altına geriledi, ancak
Suudi Arabistan’ın geliri aynı kaldı.

1990 KÖRFEZ SAVAŞI

Irak’ın Kuveyt’i işgali, kısmen düşük petrol fiyatını hareketlendirdi,
üretim konusunda belirsizliğe yol açtı.
1990 yılında Eylül sonu-Ekim başında, Körfez Savaşı yaklaşırken petrol
bir süreliğine 40 doları aştı.
Kuveyt’in kurtarılması için yapılan Körfez Savaşı’ndan sonra devamlı
düşüş dönemine giren petrol fiyatı 1994 yılında son 21 yıldaki en düşük
seviyesine ulaştı.

1997 ASYA MALİ KRİZİ

Asya ekonomilerindeki hızlı büyümenin, petrol üretiminin düşmesine yol
açacak şekilde durması OPEC’in petrol üretimini artırdığı döneme denk
geldi. Bu durum petrol fiyatının Aralık 1998’e kadar düşük kalmasına
neden oldu.

11 EYLÜL 2001

Rusya’nın petrol üretimi artarken petrol fiyatı düşme eğilimini sürdürdü
ve ABD ekonomisi küçülmeye başladı.
OPEC, üretimi azaltarak petrol fiyatının gerilemesini durdurmaya
çalıştı, ancak 11 Eylül’de ABD’deki terör saldırıları bir kez daha
petrol fiyatını aşağıya çekti.
Petrol fiyatı, Kasım ortasında yaklaşık yüzde 35 azaldı. OPEC, petrol
fiyatının yine yükselmeye başladığı 2002 yılının başına kadar üretimini
kısmayı erteledi.

2003 IRAK SAVAŞI

ABD’nin öncülüğündeki koalisyon güçlerinin Irak’ı işgali bu ülkenin
petrol üretiminde kayba sebebiyet verdi. 2002 yılının ortasında günlük 6
milyon varilin üzerindeki petrol üretimi 2003 yılının ortasında günlük 2
milyon varilin altına indi.
Petrol üretimi 2004-2005 yıllarında daha da düştü. Bu düşüş petrol
fiyatında yükselişe yol açtı. Mayıs 2004’te 40 dolar eşiğini geçen
petrol fiyatı Eylül’de 50 doların üzerine çıktı.
Haziran 2005’te 60 doları gören petrolü, Ağustos sonunda Meksika
körfezini süpüren Katrina kasırgası 70 doların üstüne fırlattı.

2006 LÜBNAN ÇATIŞMASI

İsrail’in Lübnan’a saldırısından sonra petrol fiyatı varil başına 78
dolar oldu. Ne İsrail ne de Lübnan’ın petrol üreticisi ülke olmamasına
rağmen, Orta Doğu’da artan gerginlik petrol fiyatını da yukarı çekti.
18 Ekim 2007’de 90 dolar olan petrol fiyatı, 31 Ekim’de ise 95 dolara
yükseldi.

2008 PETROLDE 100 DOLAR EŞİĞİ

Cezayir, Pakistan ve Kenya’daki jeopolitik tansiyonun yanı sıra ABD’nin
İran’a yönelik yaptırım tehditleri petrol fiyatının artmasında rol
oynadı.
Aynı zamanda ABD ve Avrupa’da kışın soğuk geçeceği korkuları, ABD ile
Çin ve Hindistan’ın petrole talebinin artmasının yanı sıra ABD
Doları’nın değerinin düşmesi petrol fiyatının yükselmesine önemli
katkıda bulundu.
Bu yıl 2 Ocak’ta 100 dolar eşiğini aşan petrol fiyatı, 22 Nisan’da 119
doları, 22 Mayıs’ta 135,09 doları ve dün de 139,12 doları gördü.