Parası biten dağ başına! Afganların Türkiye'yi seçme nedeni: İyi davranıldığını söylediler

ABD’nin Afganistan’ı işgalinden sonra geri çekilmesi ve Taliban’ın ilerleyişi ile birlikte Afganistan’da yaşanan yoğun göçün Türkiye’ye yansımaları sürüyor. 2001 yılında göç eden 8 milyon Afgan, daha önce Pakistan ve İran'ı tercih ederken, yeniden başlayan göç dalgasının bu seferki durağı Türkiye oldu.

Suriye’den gelen yoğun göçün ardından Afgan göçmenlerin de Türkiye’ye gelişiyle birlikte düzensiz göçmen sayısında ciddi bir artış yaşandı. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü verilerine göre bu yıl 5 Ağustos tarihine kadar Afganistan’dan gelen ve yakalanan düzensiz göçmen sayısı 32 bin 727 oldu. Taliban'ın silah altına alma dayatması karşısında kaçan Afganların yaşları 13 ile 25 arasında değişiyor.

Alınan tedbirler karşısında kaçakçılar da güzergahları sık sık değiştiriyor. Sputnik Türkiye'den Sertaç Kayar,  Van’da Afgan göçü ve göçmenlerin yaşadıklarını araştırdı.

Operasyonlar sonrası geçiş güzergahları ve yöntemleri değişti
Afgan mültecilerin Türkiye’ye girişi Van, Ağrı ve Hakkari gibi illerin sınır köylerinden gerçekleşiyor. İran'ın Khoy, Selmas ve Urmiye kentlerine bağlı köylerden Van'ın Başkale, Özalp, Çaldıran ve Saray ilçelerine bağlı sınır köylerinden gerçekleşen göçlerde yoğun bir artış göze çarpıyor. Daha önce kent merkezleri, otogar ve şehirler arası yolda yüzlerce Afgan göçmeni bulmak mümkündü. Ancak göç dalgası ile ilgili ortaya çıkan videoların ardından önlemler artırıldı. Şehir merkezinde göçmen görüntüsü neredeyse yok denecek kadar azaldı, ancak geçişler devam ediyor.

Merkez noktalardan kenar mahallelere
Göçmenlerin getirildiği mahallelerde bulunan, kaçakçılara ait yapılar yıkılıyor ve yakalanan Afganlar gözaltına alınarak İran sınırına geri bırakılıyor. Bırakılan Afganlar bu kez farklı yollarla tekrar sınırı geçiyor. Afgan göçmenlere ve onları getiren kaçakçılara yönelik operasyonların ardından geçiş güzergahları ve yöntemler de değişti. Daha önce şehir merkezi ve yollarda yoğun şekilde görülen göçmenler, bu kez kenar mahallelerde kaçakçılara ait noktalarda bekletiliyor.

Ceplerindeki son paraya kadar alıyorlar
Göçmenleri sınırdan geçiren kaçakçılar göçmenin cebindeki paraya göre ücretlendirme yapıyor. Göçmenlerin Afganistan’dan Türkiye’ye kadar gelmeleri 1000-1500 dolar tutuyor. Kaçakçılar bir göçmeni en az 400 TL karşılığında sınırdan geçirip köye getiriyor. Köyden Van merkeze de kişi başı en az 400 TL alıyor. Daha önce minibüslerle yapılan geçişler, önlemlerin artırılması ile birlikte genellikle dağ yolları tercih ediliyor. Kaçakçılar, getirdikleri göçmenlerin cebindeki son parayı alıncaya kadar bir noktadan başka bir noktaya getirip götürüyor.

Parası bitenler Ankara, İstanbul ve Van'da dağ başına bırakılıyor
Parası biten göçmenler genellikle Ankara, İstanbul diye Van veya Tatvan’da dağ başına bırakılıyor. Cebinde parası kalmayan göçmenler günlerce aç susuz kalıyor. Kimi zaman yerel halk yiyecek ve içecek veriyor. Zor durumda kalan göçmenler günlük işlerde düşük ücretlerle çalıştırılıyor. Van’dan çıkmayı başaran göçmenler ise Tatvan üzerinden Diyarbakır’a kadar gidebiliyor. Afgan göçmenler yollardaki kontrol noktalarına yakalanmamak için dağ yollarından önce Tatvan’a ardından Diyarbakır’a gidiyor. Burada da kaçakçılar tarafından İstanbul ve Ankara gibi illere götürülüyor.

20 kişilik Afgan göçmen grup konuştu
Van’ın Hacıbekir Mahallesi’nin üst taraflarında dağınık şekilde bir grup Afgan göçmen göze çarpıyor. Kent merkezinde alınan önlemler nedeniyle gözaltına alınma korkusu yaşayan bazı göçmenler hızla kaçıyor. Yüksek bir tepede aç ve susuz bekleyen 20 kişilik bir göçmen grubu kaçakçılardan gelecek su ve yiyeceği bekliyor.

"SIM kart alma hakkımız bile yoktu"
Afgan göçmenlerden biri 15-20 gündür burada olduklarını söylüyor. Savaştan kaçtığını söyleyen Afgan göçmen “Uzun yıllar Afganistan’daydım. Maalesef savaş ve şiddet olayları vardı, İran’a kaçıp sığındım. Bir süre İran’da kaldım ama orada çalışma hakkımız yoktu. Telefon kullanabilmek için bir SIM kartını bile alamıyorduk, SIM kart alma hakkımız yoktu” diye anlattı.

‘Vallahi boş verin, bilseydim değil bu yolu geçmek, kıpırdamazdım bile’
Türkiye’de sığınmacılara iyi davranıldığını düşündükleri için Türkiye’ye geldiklerini söyleyen Afgan göçmen, yol boyunca yaşadıkları zorluklar nedeniyle geldiklerine pişman olduğunu söylüyor. Afgan göçmen şöyle devam ediyor:

"Bu yolda onları nelerin beklediğini bilmiyorlar"
"Bu yoldan geçip Türkiye’ye, İstanbul, Ankara ve oradan da Yunanistan’a ulaşmak isteyenler bu yolda onları nelerin beklediğini bilmiyorlar. Belki ölürler veya hayatta kalırlar, aç susuz kalırlar. Vallahi, dikenli tel birinin karnını kesiyordu, ayağını, hatta boğazını kesti ama Tanrı onun hayatta kalmasını istemiş. Vallahi bu yolda bu türden sorun çok."

"Açlıktan ölmeyecek kadar veriyorlar"
"Yaklaşık 15-20 gündür burada bulunuyoruz, oradan buraya çok koştuk. Para mı? Biraz para vardı, sınırda bitti. Onlar kendileri bize yiyecek içecek veriyor ama çok değil, çok az. Açlıktan ölmeyecek kadar veriyorlar.”

"1 aydır yoldayız, yemek yok, açız, su yok hiçbir şey yok"
Göçmen grup içinde az da olsa Türkçe bilenler var. Türkçe konuşan bir göçmen savaştan kaçtığını söylüyor. İstanbul’a giderek çalışmak istediğini söyleyen göçmen “İstanbul’a gideceğim. İstanbul’da iş bulup çalışacağım. Annem ve babam Afganistan’dadır. İstanbul’da çalışınca onlara para göndereceğim. Afganistan’dan buraya gelmek için 1 aydır yoldayız. Yemek yok, açız. Su yok hiçbir şey yok” şeklinde konuştu.

Göç güzergahı üzerinde tarlası olan çiftçi: Her gün 300 kişi gelip buradan geçiyor, tarlamı da yol yapmışlar
Göçmenlerin geçiş yollarında ekinleri bulunan köylüler durumdan şikayetçi. Yoğun geçişler nedeniyle ekinlerinin zarar gördüğünü söyleyen Arafat Sırma adlı çiftçi “Millet onları kandırıp ‘gelin sizi Avrupa’ya götürelim orada size maaş verecekler’ deyip buraya getiriyorlar. Hepsini getirip burada perişan ediyorlar. Tarlamızı da mahvettiler. Her gün 300 kişi gelip geçiyor buradan. Her taraftan gruplar halinde gelip buradan geçiyorlar. Yazıktır ya. Her sene öyleydi ama bu sene çok fazla oldu. Tarlamı da yol yapmışlar üstünden gelip geçiyorlar. Ekinler kırıldığı için biçemiyoruz da” şeklinde konuştu.

Gazeteci Takva: Eskisi gibi olmasa da geçişler devam ediyor
Bölgede mülteci geçişlerini takip eden Gazeteci Ruşen Takva, eskisi gibi olmasa da göçmen geçişlerinin devam ettiğini, alınan önlemler nedeniyle rotaların değiştiğini söyledi.

Takva “Daha önce Van’ın orta merkezinden, güneyinden olan geçişler haberlerin ardından kuzeye doğru geçmiş. Kaçakçılar da gündemi iyi takip ediyor. Gündeme göre kendilerine yeni rota belirliyorlar. Bizim ilk görüntülediğimiz ve belgelediğimiz zamanlarda günde 1500-2000 mülteci geçişi oluyordu. Ben sadece bir köyde 900 kişi saymıştım. Bunun gibi mülteci geçişlerinin olduğu birçok köy daha var. Şimdi alınan önlemlerde rakam görünürde düşmüş gibi görünse de gelen bilgiler göre rakamın hala 2000-2500 yönünde olduğunu gösteriyor. Gerçekten bir güvenlik önlemi alındı. Mahalle içerisinde ve şehirlerarası yollarda o görünürlüğü göstermeme adına bir önlem alındı. Kaçakçılar, mültecileri Van’ın kenar mahallelerinde ahırdan bozma metruk yapılarda bekletiliyordu. Polis o binaları tespit edip yıktı ama o sayı Van’ın başka noktalarına kaymış durumda. Artık eskisi gibi yürüyerek değil çünkü gözaltına alınma tehlikesi var daha çok arabalarla, kapalı kasa kamyonetlerle götürülüyor” dedi.

Kimsesizler mezarlığında isimsiz mülteci mezarları: ‘Kargo ile gelen’, ‘Van Gölü’, ‘Adli Tıp’
Göçmenlerin yolculuğu kimi zaman trajik şekilde sona eriyor. Van’ın İstasyon Mahallesi’ndeki kimsesizler mezarlığı, bu yolculukta yaşamını yitiren mültecilerle dolu. Mezarlıkta 200 mezar bulunuyor. İsimsiz mezarlar, numaralandırılmış ve mezar taşlarına “Kargo ile gelen”, “Van Gölü”, “Saray”, “Çaldıran” ve “Adli Tıp” gibi notlar düşülmüş. Bazıları mezarlarda ölüm tarihleri de yazılı."

Kış ayında ölenler baharda tesadüfen bulunuyor
"Tarihlerin büyük bir bölümünün son birkaç yıla ait olması dikkat çekiyor. Ölümlerin genellikle kış aylarında donma, trafik kazaları, boğulma gibi nedenlerle yaşandığı belirtiliyor. Kış aylarında donmaya bağlı yaşanan ölümlerin ardından cenazeler bahar aylarında karların erimesiyle köylüler tarafından tesadüfen bulunuyor."

"Göç yolculuğunda yaşanan ölümlerde göçmenlerin otopsileri yapılarak fotoğrafları çekiliyor. 15 gün sonra cenazeler için aileler gelmediği zaman cenazeler buradaki kimsesizler mezarlığına defnediliyor. Son zamanlarda gelen göçmen cenazeleri Hacı Bekir Mahallesi’ndeki Yenimahalle Mezarlığı’nda toprağa veriliyor. Yapılan yeni bölmede 50’nin üstünde mülteciye ait mezar bulunuyor.