Ölümcül mirasa basmayın

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Teknoloji Araştırma Merkezi (TEKAM) Müdürü Prof. Dr. Muammer Kaya, dünyada birçok ülkede olduğu gibi Türkiye'de de başta sınırlar olmak üzere 1 milyon civarında mayın olduğunun sanıldığını söyledi.

Prof. Dr. Kaya, kara mayınlarının ilk kez ABD'de 1862 yılında kuzey-güney savaşında kullanıldığını belirterek, 2. Dünya savaşında ise antitank ve
antipersonel mayını olarak tam 300 milyon civarında mayının kullanıldığını kaydetti.

Mayınların 1960 yılına kadar toprağa gömüldüğünü, şimdi ise daha kontrollü kullanıldığını ifade eden Prof. Dr. Kaya, şöyle konuştu:

''Kara mayınları biri üzerinde yürüyünce ya da herhangi bir baskı uygulandığında patlamak üzere yeraltına gömülüyor. Türkiye ilk kara mayınları 1956-59 yılları arasında sınırlara yasal olmayan geçişleri önlemek için döşendi. Türkiye'nin özellikle Doğu ve Güneydoğu sınırlarında halen mayın tarlaları mevcut. Ardahan, Kars, Hatay, Kilis, Gaziantep, Şanlıurfa, Hakkari'de mayın tarlaları var. Ardahan Ermenistan sınırında 9.5 kilometrelik, Hatay-Suriye sınırında 34 kilometrelik, Kars-Ermenistan sınırında 13 mayın tarlası bulunuyor. Şanlıurfa'da tarıma elverişli 140 bin dönüm mayınlı, Hakkari'de, köylerin de boşaltıldığı bölgelerde 34 köyde ve 48 mezrada mayın var.''

Prof. Dr. Kaya, Türkiye'nin 1996'da mayın üretimini, transferini ve satışını yasakladığını belirterek, bunun yanında ülkede Mayın İzleme Komitesi'nin de kurulduğunu bildirdi.

Türkiye'nin bu yasaklamayla ilgili 137 ülkenin imza koyduğu Ottawa Sözleşmesi'ni de imzaladığını ifade eden Prof. Dr. Kaya, ''Ama daha 107 ülke bu anlaşmaya henüz imza koymadı. Türkiye'nin 2008'e kadar tüm
mayınları imha etmesi, 2014 yılına kadar da tamamen temizlemesi gerekir'' dedi.

-DÜNYADAKİ DURUM-

Prof. Dr. Kaya, küreselleşen dünyada kara mayınlarının üretim maliyetinin 2-3 dolar düzeyindeyken bir karasal mayının etkisiz hale getirilmesinin maliyetinin ise 15 dolardan 1000 dolara kadar çıkabildiğine işaret ederek, 75 yıl toprak altında etkin kalabilen kara mayınlarının en ucuz silah olduğunu vurguladı.

Kara mayınlarını üreten ülke sayısının 2003'ten önce 50'yi bulurken 2003'ten sonra 15'e indirildiğini belirten Prof. Dr. Kaya, şöyle konuştu:

''Irak, İran, Hindistan, Mianmar, Nepal, K. Kore, Pakistan, Rusya, Singapur, Vietnam mayın üreten ülkelerden bazıları. ABD, Çin ve AB ülkelerinin çoğu eski mayın üretici ülkeler arasında yer almıştır. Bugün küresel dünyadaki 78 ülkede 200-215 milyon civarında döşenmiş kara mayını vardır. Her yıl kara mayınları yüzünden 15-26 bin arasında kişi ya ölmekte ya da ömür boyu sakat kalmaktadır. Bugün küresel dünyada savaş esnası, savaş sonrası ve terör nedeniyle yaralanmış ve sakat kalmış 300-400 binden fazla insan var. Bunların sağlık giderleri de göz önüne alındığında kara mayınlarının küresel dünyada insanlığa maliyeti inanılmaz boyutlara yükselmektir.''

Prof. Dr. Kaya, mayın üretmenin kolay, ancak etkilerini yok etmenin çok zor olduğunu belirterek, dünyada bulunan 200 civarındaki ülkeden 65'inde kara mayınlara bağlı ölüm olaylarının belirlendiğini kaydetti.

Bugün en çok mayının Afganistan, Bosna Hersek, Kamboçya, Hırvatistan, Angola, Kuveyt, Mozambik, B. Sahra, Güney-Kuzey Kore, Hindistan ve Pakistan sınırında bulunduğunu anlatan Prof. Dr. Kaya, ''Dünyadaki mayınları temizlemek için 100 milyar dolara ihtiyaç var'' dedi.

-TÜRKİYE'DEKİ MAYINLAR-

Prof. Dr. Kaya, dünyada birçok ülkede olduğu gibi Türkiye'de de başta sınırlar olmak üzere 1 milyon civarında mayın olduğunun sanıldığını belirterek, son 20 yılda kara mayınları nedeniyle 400 kişinin öldüğünü, 1216 kişinin ise sakat kaldığının bilindiğini vurguladı.

Sakat kalanların 791'ine devlet tarafından iş sağlandığını anlatan Prof. Dr. Kaya, ''Genelkurmay Başkanlığı Veri Toplama Merkezi'ne göre, 1993-2003 yılları arasında, 299 asker ve 289 sivil mayın patlaması nedeniyle yaşamını kaybetti, 1524 asker ve 739 sivil de aynı nedenle yaralandı. Ülkemizdeki mayınları temizlemek için 350-450 milyon dolara ihtiyaç duyuluyor'' diye konuştu.

Prof. Dr. Kaya, Türkiye'nin, Ocak 1996'da, antipersonel mayınların satışını ve transferini yasaklayan 3 yıllık moratoryum ilan ettiğini kaydederek, bu sürenin dolmasını beklemeden, 15 Ekim 1998 tarihinde yapılan açıklamayla moratoryum süresinin, bitiminden itibaren 3 yıl, mart 2006'da da süresiz olarak uzatıldığını bildirdi.

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi TEKAM Müdürü Prof. Dr. Muammer
Kaya, dünyada her 22 dakikada bir kişinin ölümüne ya da sakat kalmasına yol açan kara mayınlarını yasaklanmasını öngören Ottawa Sözleşmesi gereği 4 yıl içinde stokların, 10 yıl içinde de topraklardaki mayınların temizlenmesi gerektiğini sözlerine ekledi.