Ölümcül miras

Teknoloji Araştırma Merkezi (TEKAM) Müdürlüğünün hazırladığı rapora göre Türkiye’de sınırlar başta olmak üzere 1 milyon civarında mayın var ve son 20 yılda kara mayınları nedeniyle 400 kişi öldü.

Raporda, Kara mayınlarının ilk kez ABD’deki 1862 yılında kuzey–güney savaşında kullanıldığı belirtilmekte. Türkiye’nin özellikle doğu ve güneydoğu sınırlarında halen mayın tarlaları mevcut olup bu tarlalar Ardahan, Kars, Hatay, Kilis, Gaziantep, Urfa, Hakkari illerinde bulunmaktadır.

"Ardahan Ermenistan sınırında 9.5 kilometrelik, Hatay – Suriye sınırında 34 kilometrelik, Kars–Ermenistan sınırında 13 mayın tarlası var. Urfa’da tarıma elverişli 140.000 dönüm mayınlı; Hakkari’de, köylerin de boşaltıldığı bölgelerde 34 köyde ve 48 mezrada mayın var. Türkiye 1996’da mayın üretimini, transferini ve satışını yasakladı. Ayrıca mayın izleme komitesi de kuruldu. Türkiye bu yasaklama ile ilgili 137 ülkenin imza koyduğu Ottawa sözleşmesini de imzaladı. Ama daha 107 ülke bu anlaşmaya henüz imza koymadı. Türkiye’nin 2008’e kadar tüm mayınları imha etmesi, 2014 yılına kadar da tamamen temizlemesi gerekir." denilen raporda, bugün en çok mayının Afganistan, Bosna Hersek, Kamboçya, Hırvatistan, Angola, Kuveyt, Mozambik, B. Sahra, Güney-Kuzey Kore ve Hindistan ve Pakistan sınırında bulunduğu belirtiliyor. Raporda dünyadaki mayınları temizlemek için 100 milyar dolara ihtiyaç olduğu, bugün eğitilmiş bir kişi günde sürünerek en fazla 20-50 m2 alanı mayından temizleyebildiği belirtilmekte...

Ülkemizdeki Durum:

Dünyada bir çok ülkede oldu gibi Türkiye’de de sınırlar başta olmak üzere 1 milyon civarında mayın olduğu ve son 20 yılda kara mayınları nedeniyle 400 kişi öldü, 1216 kişi sakat kaldığı bilinmektedir Sakat kalanların 791'ine devlet tarafından iş sağlanmıştır. Genelkurmay Başkanlığı Veri Toplama Merkezi'ne göre, 1993 - 2003 arasında, 299 asker ve 289 sivil mayın patlaması nedeniyle yaşamını kaybetti, 1524 asker ve 739 sivil de aynı nedenle yaralandı. Ülkemizdeki mayınları temizlemeye 350-450 milyon dolara ihtiyaç vardır.

Türkiye, 1996 yılı ocak ayında, anti-personel mayınların satışını ve transferini yasaklayan 3 yıllık bir moratoryum ilan etmiştir. Bu sürenin dolmasını beklemeden, 15 Ekim 1998 tarihinde yapılan bir açıklamayla, moratoryum süresinin, bitiminden itibaren üç yıl için uzatıldığı duyurulmuştur. Söz konusu moratoryum, Mart ayında süresiz olarak uzatılmıştır.

Son zamanlarda ülkemizdeki terör olaylarında ve Irak’ta çok yaygın anti-tank tipi uzaktan kumandalı mayın kullanımının sivil ve askeri kayıplara yol açtığı konunun ne kadar tehlikeli olabileceğini ortaya koymaktadır. Dünyada Ottawa sözleşmesine göre mayınların temizlenmesi ve yok edilmesi istense de buna uyan ülke oldukça az olmaktadır.

Mayın Yoketme Yöntemleri

Elle yok etme: Metal dedektörleriyle tespit edip elle yok etme. Ülkemizde Tübitak tarafından geliştirilen akıllı/yapay zekalı metalik ve metalik olmayan mayınları ayıran koku duyargalı dedektör mevcut döşeli mayınların tespitinde hızlı ve güvenli kullanılabilecektir.

Biyolojik Tespit: TNT koklayan köpekler ve Dünyada bazı özel yetiştirilen farelerde mayın bulmada kullanılabilmektedir.

Bitkiler: Mayından sızan azot oksitlere hassas olan ve renk değiştiren hardal bitkisi Danimarkalı bilim adamlarınca çalışılmaktadır.

Bakteriler: TNT bulunan ortamda ultraviole ışık altında floresans özellik gösteren genetik bakteriler üretilmiştir. Bu bakteriler mayınlı alanlara sprey edilip hızlı bir şekilde bölge taranabilmektedir.