'Musul, Irak hükümeti için kritik bir sınav niteliğinde'

Irak'ın ikinci büyük kenti ve kuzeydeki Ninova vilayetinin siyaset ve ekonomi merkezi Musul'un batı kesimleri, 6 Haziran'dan bu yana Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) kontrolündeydi.

Yüzlerce IŞİD savaşçısı çölü çevreleyen bölgelerde şehir merkezine doğru ilerlerken Irak güvenlik güçleri, IŞİD'in bir savaşçısına karşı 15 askerleri olmasına rağmen moral çöküntüsü yaşıyordu.

IŞİD, 9 Haziranda vilayet genel meclisini ve valilik binalarını, yoğun güvenlikli hapishaneleri, Federal Polis merkezlerini, televizyon binalarını ve uluslararası havaalanını istila etti.

Şimdi Irak federal hükümeti, karşı taarruz için kuvvetlerini bir araya getirmeli. IŞİD'in 2014 yılı Ocak ayında kaybettiği Felluce'nin aksine, Musul kordon altına alınamayacak ve kuşatılamayacak kadar büyük bir öneme sahip.

Irak'ın ikinci büyük kenti olmasının yanı sıra Musul, Sünni Irak'ın gayri resmi siyaset ve ekonomi başkenti.

Kentte, 1.8 milyon Sünni Arap çoğunluk var. Sünni Araplar'ın, 7 binden fazlasını Saddam döneminde görev alan eski yetkililer, 100 binden fazlasını Saddam'ın devrildiği 2003'te Baas Partisi'nin siyasi etkisinin zayıflatılmak istendiği dönemde görevden uzaklaştırılan eski askerler oluşturuyor.

Musul'un önde gelen isimleri arasında da, ülkenin en üst düzey Sünni siyasetçilerinden Irak Meclis sözcüsü Usame Nuceyfi ve ağabeyi Ninova Valisi Useyil Nuceyfi de var.

Suriye'de militanların güvenli bölgelerine Irak'ın batı çöllerine yakın konumda bulunan Musul uzun yıllar boyunca, Irak'taki El Kaide ve uzantısı IŞİD'e lojistik destek ve para yardımında önemli bir rol oynadı.

Bu da, IŞİD'in saldırı düzenlemesini ve birliklerini 6 Haziran'da Musul'un batı bölgelerine sevk etmesini kolaylaştıran bir etkendi.

Psikolojik hâkimiyet

Bir gün öncesinde 200 IŞİD savaşçısı, yaklaşık 250 km güneyde önemli bir türbenin de bulunduğu Samarra'ya benzer bir saldırı düzenlemişti. Fakat Irak'ın takviye güvenlik güçleri ve saldırı helikopterleri IŞİD'i bu güneydoğu kentinden uzak tutabildi.

Militan grup Musul'da daha büyük bir başarı elde etti ve Musul'un batısında üç gün süren yoğun çatışmaların ardından güvenlik güçleri üzerinde psikolojik hâkimiyet kazandı.

Irak güvenlik güçleri dengelerini sağlamaya çalışırken, militanlar ise bu hâkimiyetle şüphesiz ki kentin kilit öneme sahip askeri ve siyasi noktalarını ele geçirecek. IŞİD yeni topraklarında gücünü sağlamlaştırma ve pekiştirme arayışına girecek.

Vali Useyin Nuceyfi 9 Haziran'da çaresizce vatandaşlarına seslenip mahallelerinde IŞİD'in ilerlemesine karşı mücadele etmeleri için meşru müdaha milisleri kurmaları ve şahsi silahlarını kullanmaları çağrısında bulundu.

Bir sonraki adım, aralarında üniformalarını çıkaran polis memurlarıyla askerlerin, terk edilen zırhlı araçların, silahların ve karakolların da bulunduğu dağılan birlikleri tekrar bir araya getirmek olacak.

Yeni zırhlı, topçu birlikler ve hava kuvvetleri operasyon için Musul'a getirilecek. IŞİD'in Bağdat'ın dış mahalleleri ve Ramadi, Samarra, Tuzhurmatu, Şarkat ve Musul gibi kentlerinde saldırıları sürerken bu birlikleri bir araya tutmaksa, giderek daha güç bir hale gelecek.

Peşmerge gücü

Irak'ta en taze güç kaynağı, ağır silahlara ve hafif zırhlı araçlara sahip olan Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) Peşmergeleri.

Peşmberge birlikleri kısa bir süre önce, hem federal hükümetin hem de KBY'nin üzerinde hak iddia ettiği ve aralarında Musul'un Dicle Nehri'nin doğu kısmında kalan bölgelerin de bulunduğu tartışmalı hatta ilerleme kaydetti.

Musul'un batısını temizlemek için Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin faal desteğini almak, yalnızca Bağdat'ın Kürtlere, KBY petrolünün uluslararası pazara açılması Bağdat ve Irak Kürdistanı arasında gelir paylaşımı gibi bazı imtiyazlar vermesiyle mümkün olabilir.

Musul'un önemi, 'Irak'ın siyasi fraksiyonlarının toparlanma noktası olma' anlamına gelebilir.

Nuri el Maliki'nin yeniden başbakanlık görevine atanmayı beklediği bir dönemde, Musul'un geri kazanımı Maliki yönetimindeki Bağdat hükümetinin liderliği için kritik bir sınav niteliğinde.

KBY'nin başkenti Erbil'den yalnızca bir saat uzaklıktaki Musul'daki Kürtlerin istikrara ihtiyacı var.

Musul'un batı bölgelerinde ve kentin içinde çok sayıda Kürt yaşıyor. IŞİD'in kenti kontrolü altına alması, yatırımcılarına güvenli bir çevre sunmakla iftihar eden Irak Kürt bölgesine ciddi bir güvenlik tehdidi oluşturabilir.

IŞİD'in büyümesinden en çok zarar görecek olanlar Irak'ın Sünni politikacıları, aşiretler ve dini liderler. Zira militanlar bölgeyi ele geçirdiğinde ve kenti kurumlarını oluşturmaya başladıklarında hedeflerinde ilk bu gruplar olacak.

KBY ve Bağdat arasındaki gerilim azalır mı?

İyimser bir bakış açısına göre bu örtüşen çıkarlar, siyasi diyalog ve hükümetin hızla kurulması için bir potansiyel oluşturabilir ve Bağdat ile Kürdistan Bölgesel Yönetimi arasındaki gerilimi azaltabilir.

Ama diğer yandan da, Maliki hükümeti ve Kürt, Arap muhalefeti arasında devam eden fikir ayrılıklarıyla hükümetin karşı taarruzunun önünü keser, bu da IŞİD'in Musul'un batısında gücünü sağlamlaştırmasının yolunu açar.

IŞİD kentte sağlam bir kontrol mekanizması oluşturursa aynı başarıyı Suriye'nin Rakka bölgesinde hükümete ait binaları ve ekonomi başkentini ele geçirerek de yakalayabilir.

Aslında IŞİD için, bir milyondan fazla nüfusa sahip Musul'un batı bölgesinde yerleşik, sağlam bir halifelik kurmak, hareketin Suriye'de elde ettiklerinin çok üzerinde bir başarı olur ve bunun şok dalgaları tüm bölgeye yayılır.

Bu nedenle, Irak hükümeti hizmeti altındaki, askeri kuvvetleri, yeni yerel milisleri, hava kuvvetlerini, güney milis gruplardan İran destekli Şii gönüllüleri, Kürt Peşmergeleri ve ABD istihbaratıyla lojistik desteği gibi tüm kaynaklarını kullanacağı için yoğun çatışmaların yaşanmasını bekleyebiliriz.

Musul için yapılacak mücadele, Irak devletinin siyasi ve askeri dayanma gücü için kritik bir sınav niteliğinde.

Durumun yeniden düzene sokulması muhtemelen yalnızca Irak'taki tüm fraksiyonların desteğini alacak siyasi-askeri bir çözüm sağlanmasıyla olacak. Fakat Irak hükümetinin bu gerçeğin farkında olup olmadığını tartmak için henüz çok erken.

Washington Yakın Doğu Araştırmaları Enstitüsü'nde görevli olan Dr. Michael Knights Irak'ın birçok farklı bölgesinde çalıştı ve araştırmalarını Irak güvenlik güçleri üzerine yoğunlaştırdı.