Mısır'da yoksulların alternatif tasarruf sistemi

Kahire'nin Giza bölgesindeki Bulak el Dakrur mahallesinde iki dul kadın, dar bir odada karşı karşıya oturmuş, radyodan yayılan müezzinin ilahilerini dinliyor.

Kadınlardan biri ağlamaya başlıyor.

Wafa'nın kocasının kanserden ölümünün üzerinden bir yıl geçmiş.

Şimdilerde, tek gelir kaynağı olan ve 100 dolara denk gelen emekli aylığıyla ailesini geçindirmeye çalışıyor.

Mübarek iktidarının devrilmesinden sonra Mısır'ın alabora olan ekonomik sistemi içinde kentsel enflasyon yüzde 10'un üstüne çıkarken işsizlikse son on yıl en yüksek seviyesi olan yüzde 12.6'ya vardı.

İsyanlardan önce var alan problemler yoksulluk içinde yaşayan aileler için yıkıcı bir hale geldi.

48 yaşındaki Wafa da onların arasında.

Sosyal yardım ihtiyacı

Bu hafta içinde tarihin ilk başkanlık seçimlerinin yapıldığı ülkede adaylar, sosyal hizmetler ve devlet yardımına daha fazla kaynak ayırmayı vaadederek oy toplamaya çalıştı.

Hemen hemen bütün adaylar bütçede eğitim ve sağlık hizmetleri için ayrılan payı yüzde 15 ila yüzde 25 arasında artıracakları sözünü verdi ancak bundan sonra ne olacağı henüz belli değil.

Bu arada dul kadınların bir planı var.

Kadınlar, temel ihtiyaçlarını karşılamak için, eski bir Mısır geleneği olan ve kabaca ortaklık anlamına gelen Gameeya geleneğini canlandırıyor.

"Eşim öldükten sonra yeme, içme, yakıt ihtiyaçlarımı ve diğer basit ihtiyaçlarımızı karşılayamaz hale geldim" diyen iki çocuk annesi Wafa, özel mülkiyete ait bir alanda illegal olarak inşa edilmiş gecekondulardan birinde yaşıyor.

Bir grup insanın belli dönemlerde biraraya gelerek birbirlerine borç alıp verdikleri bir programın adı olan Gameeya, kadınlar için hayati bir gelir kaynağı haline geldi.

Wafa ve üç çocuk annesi bir dul olan 39 yaşındaki arkadaşı Sumay Gameeya'nın içinde yer alıyor.

Sistem içinde 20 üyenin her biri ayda 200 Mısır pound (33 dolar) olmak üzere 20 ay boyunca katkıda bulunuyor.

Bu yılın başında ortada biriken 80 bin Mısır poundluk paranın sahibi Wafa oldu.

Sumay kanser hastası ve kemoterapi tedavisini sürdürebilmesi için toplum koruma planından aldığı paraya bel bağlamış durumda.

"Önceden hastanede tedavi görüyordum ama şimdi durumlar değişti" diyor ve ekliyor: "İlaçlar artık çok daha pahalı ve bulunmaları zor."

Yoksul Mısırlılar'ın umut bağladığı sistem

Wafa ve Sumay gibi dul kadınlar devrimden sonra enflasyonun fiyatlarını vurduğu temel gıda ve yakıt ihtiyaçlarını vuran enflasyonun karşısında mücadele edebilmek için Gameeya sistemine katılmış.

14 milyon kişinin yoksulluk içinde yaşadığı ve ekonomik sorunların en fazla vurduğu Mısır'da Gameeya tek sürdürülebilir gelir seçeneği.

Bankaları ve finans kurumlarını bir kenara atan Gameeya banka kredisine imza atma baskısını ortadan kaldırıyor ve acil durumda bir para kaynağını garanti ediyor.

Faizin İslam'da haram olması da birçok Mısırlı'nın bankalardan uzak durmasına etkide bulunuyor.

Yine Bulak el Dakrur'da yaşayan 42 yaşındaki emekli memur olan Said Abdel Aziz, asla bir kredi çekine imza atmayacağını çünkü bankanın daha sonra kapısını çalacağını bildiğini söylüyor.

Aziz, bunun yerine, açmak istediği küçük dükkan için Gameeya birikimlerini kullandığını söylüyor.

Gameeya sistemi şirketler dünyasını da etkileyerek banka ve büyük finansal kurumları, Mısır nüfusunun bankalarda işlem yapmayan yüzde 65'lik bölümünü hizmet vermenin yollarını aramaya itiyor.

Barclays de Gameeya'dan etkilendi

İngiliz bankası Barclays, 2010 yılında Gameeya'dan yola çıkarak yeni bir tasarruf sistemi oluşturdu.

Sistem, iki yıl içinde 2000 tasarruf grubuyla 27 bin 200 üyeye ulaştı.

Bu gruplarda toplanan para, Temmuz ve Kasım 2011 tarihleri arasında yüzde 50 artarak 2.24 Mısır pound'una ulaştı.

Bankalar, bu yerli sistemle Mısırlılar'ın bankalar karşısındaki temkinliğini kırabileceğine ve müşteri tabanlarını genişletebileceğine inanıyor.

Barclays'ın Mısır Genel Müdürü Ömer El Sayeh en büyük hedefin kayıt dışı bir sistemin, uzun vadede Barclays gibi yapılar elinde kurumsal bir işleyişle halka erişimini sağlamak olduğunu söylüyor.

Mısır'ın 20 yıllık uzun bir mikro kredi geçmişi bulunuyor.

Gameeya gibi kayıtdışı tasarruf deneyimleri üzerine çalışan Texas'taki Rice Üniversitesi'nden ekonomi profesörü Mahmud al Cemal, Mısır için ABD ve Avrupa'daki karşılıklı tasarruf bankaları ve kredi kooperatfilerinin yapılarını kopyalamanın kolay olduğunu söylüyor.

Mısır'daki sistemi 19. yüzyılda Almanya'nın kırsal kesiminde ve 20.yüzyılda ABD'nin kırsal kesiminde yaygın olan benzer sistemlerle karşılaştırıyor ve karşılıklı tasarruf bankaları ve kredi kooperatiflerinin de aynı ihtiyaçlardan doğduğunu belirtiyor.

Ancak hükümetin sosyal koruma programlarındaki başarısızlığı milyonlarca kişinin Gameeya'ya bel bağlamasına neden olmuş durumda.

Wafa "Hayat devrimden sonra kuşkusuz daha zorlaştı" diyor Wafa ve ekliyor: "Ama Gameeya'ya devam etmekten başka ne yapabilirim ki?"