Merkeze genç başkan!

Görev süresi 13 Mart’ta dolacak olan Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti’nin yerine kimin geçeceği netlik kazandı. 

Edinilen bilgiye göre döviz ve para politikalarından sorumlu bankanın yeni patronu Doç. Dr. Erdem Başçı oluyor. Hazine’den sorumlu Devlet Bakanı Ali Babacan, konuyla ilgili kararnameyi imzalayarak Başbakanlık’a gönderdi. Bakanlar Kurulu’nun onayının ardından Başçı’nın atama yazısı Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’e sunulacak. Resmî işlemlerin tamamlanması halinde 40 yaşındaki Başçı, ‘en genç Merkez Bankası başkanı’ unvanına da sahip olacak. Kararı değerlendiren konuya yakın bir kaynak şu yorumu yaptı: “Erdem Başçı, hem IMF ile ilişkiler hem de dalgalı kurun devamı açısından isabetli bir isim. Bu kararla yeni dönemde Merkez Bankası’nın genel politikalarında sosyal taleplerin dikkate alınacağı; ancak popülizmden uzak durulacağı anlaşılıyor.”

Başçı, 3 Kasım 2002 seçimlerinden sonra Bakan Ali Babacan’a danışmanlık yapmıştı. Eylül 2003’ten bu yana Merkez Bankası’nda başkan yardımcılığı görevini yürüten Başçı’nın Babacan’la tanışıklığı TED Koleji yıllarına dayanıyor. İki isim ODTÜ’de aynı dönemlerde okurken, Başçı da Babacan gibi üniversiteyi ‘yüksek şeref derecesi’ ile bitirdi. Elektrik ve elektronik mühendisliği mezunu olan Başçı, yüksek lisans ve doktorasını Bilkent Üniversitesi’nde tamamladı. Uzmanlık alanları ise para politikası, finansal iktisat ve makro iktisat. Genç ve başarılı olması sebebiyle Erdem Başçı için ‘Ali Babacan’ın ikizi’ nitelemesi yapılıyor.

Başbakan Tayyip Erdoğan'ın İzmir’de bir araya geldiği tekstilcilere, “Yeni başkan, kur politikalarını değiştirecek.” yönünde beyanlarda bulunduğu iddialarının gazetelere yansıması piyasalarda hareketliliğe yol açtı. Şemdinli davası için hazırlanan iddianamede Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Yaşar Büyükanıt'ın isminin geçmesiyle başlayan gerginlik, Merkez Bankası'na yapılacak atamanın da etkisiyle tırmandı. Borsa dün de yüzde 3,5'lik düşüşle 42 bin 340 puandan kapandı. Analistler, Merkez Bankası'na atanacak 20. başkanın piyasaların seyrini önemli ölçüde etkileyeceğini belirtmişti. MB'nin başında bulunan Süreyya Serdengeçti, aynı göreve ikinci kez atanmasıyla ilgili hükümetten bir mesaj alıp almadığı yönündeki sorulara, “Hayır, bilgim yok. Takdir hükümetindir.” şeklinde cevap vermişti. Haftalık ekonomi dergisi Ekonomist, Serdengeçti'nin, odasındaki özel eşyalarını topladığı bilgisine yer vermişti. Faiz ve kur konusunda ‘taviz vermeyen politikalar güden’ Merkez Bankası’na her konuşmasında ‘sıkı mali disiplin ve faiz dışı fazlaya riayet’ mesajları veren Ali Babacan’ın eski danışmanının getirilmesi, bankanın güttüğü politikalarda ‘büyük’ sapmalar olmayacağının işareti olarak yorumlanıyor.

Mevzuata göre MB başkanları Bakanlar Kurulu kararıyla 5 yıllık bir dönem için atanıyor. Süre bitiminde aynı ismin ikinci kez atanmasının önü de açık. 1930'da kurulan MB, kağıt para basımı, fiyat istikrarı ve kur politikasını yürütüyor. Özellikle kriz dönemlerinde daha çok gündeme gelen bankanın yetkilileri, diğer meslektaşlarına göre ‘az konuşmayı' tercih ediyor. Banka son olarak Gazi Erçel'in, başkanlık yaptığı sırada Şubat 2001'deki krizin öncesinde TL cinsinden mevduatını dolara çevirmesiyle gündeme gelmişti. Görevini kötüye kullandığı iddiasıyla yargılanan Erçel, Ankara 11. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından 11 ay 20 gün hapis cezasına çarptırıldı. İnfaz para cezasına çevrilirken, Erçel için memuriyetten men kararı çıkmıştı. Merkez Bankası'ndaki değişiklik başkan ile sınırlı değil. Başkan yardımcılarından Prof. Dr. Fatih Özatay 4 Nisan'da emekliye ayrılırken, TOBB Üniversitesi’nde İİBF'ye dekan olacak. Para Politikası Kurulu'na AK Parti döneminde seçilen Durmuş Yılmaz'ın görev süresi 1 Mayıs'ta sona eriyor. Güven Sak da 1 Ağustos'ta kuruldan ayrılacak. Boşalan koltuklara atamayı ise yeni başkan Başçı yapacak.

Uzmanlık alanı para politikası
Merkez Bankası'nın dört başkan yardımcısından biri olan 1966 Ankara doğumlu Erdem Başçı, 3 yıldır Merkez Bankası çatısı altında bulunuyor. İngiltere'deki York Üniversitesi'nde misafir öğretim üyesi olarak dersler verip, uluslararası kongrelerde çok sayıda tebliğ sunan Başçı'nın akademik çalışmaları, Oxford Economic Papers, Journal of Banking and Finance, Journal of Economic Dynamics and Control ve Journal of Mathematical Economics gibi dergilerde yayınlandı. Bilkent Üniversitesi'nde İşletme Yüksek Lisans Programı'nı da 1989 yılında birincilikle bitirdikten sonra, aynı üniversitede iktisat yüksek lisansı ile ABD'deki Johns Hopkins Üniversitesi'nden iktisat master derecelerini aldı. 1995 yılında Bilkent Üniversitesi'nde iktisat doktorasını tamamlayan Başçı, 1995- 2003 yılları arasında aynı üniversitenin iktisat bölümünde öğretim üyesi olarak çalıştı. 1999'da YÖK'ten doçent unvanını alan Başçı, evli ve iki çocuk babası. İngilizce ve Almanca biliyor.

[ODTÜ'LÜ BAŞKAN SAYISI 3’E ÇIKIYOR]
Şimdiye kadar görev yapan 19 Merkez Bankası başkanının 11'i siyasal bilgiler fakültesi kökenli. Geri kalanlardan 2'si ODTÜ, 1'i Boğaziçi, 1'i Marmara Üniversitesi, 1'i de Marsilya Darülfünun mezunu.

Türkiye'deki başkanların çoğunluğunu memuriyet kökenliler oluşturuyor. Merkez Bankası başkanı tercihinde Maliye Bakanlığı ve Hazine'de çalışanlar ilk başta geliyor. 10 kişi Maliye ve Hazine kökenli.

Dünyadaki başkanların yüzde 41'i ABD'de eğitim görmüş. Türkiye'de başkan olanların ise 7'si (yüzde 37'si) lisans üstü eğitim için ABD'ye gitmiş.

1930'dan bu yana görev yapan başkanların ortalama görevde kalma süresi 3,9 yıl. Koltukta daha uzun kalanlar hep tek parti iktidarı zamanında başkanlık yapmış.

1931-2002 yılları arasında her üç hükümet değişikliğinde bir Merkez Bankası başkanı göreve getirilmiş.

Not: Koç Üniversitesi’nden Doç. Dr. Caner Bakır'ın ‘Merkez Bankası Başkanları: Yerel ve Uluslararası Bir Karşılaştırma’ başlıklı makalesinden derlenmiştir.

Zaman