Mercedes kimlere rüşvet verdi?

Alman otomotiv devi Daimler aleyhine 22 ülkede yetkililere rüşvet verdiği gerekçesi ile ABD Adalet Bakanlığı’nın açtığı dava dosyasından Türkiye’den iki adres çıktı. 1997-2008 yıllarını kapsayan iddialara göre İzmir Belediyesi ile Emniyet Genel Müdürlüğü’nün otobüs alım ihalelerinde rüşvet verildi.

ABD Adalet Bakanlığı’nın, Alman Mercedes’in üreticisi Daimler aleyhine, 1998-2008 yılları arasında faaliyet gösterdiği 22 ülkenin kamu yetkililerine milyonlarca dolar para ve hediye olarak rüşvet verdiği iddiasıyla yaptığı suç duyurusunda, Türkiye’den de iki adres yer aldı. İddialarda, şirketin Türkiye iştiraki Mercedes-Benz Türk’ün hem iç pazarda girdiği ihalelerde, hem de ihraç ettiği otobüsler için başka ülkelerin görevlilerine en az 9 milyon lira rüşvet dağıttığı öne sürüldü. Raporda Mercedes-Benz Türk’ün Türkiye’de rüşvet verdiği iddia edilen iki kurum, İzmir Büyükşehir Belediyesi ile İçişleri Bakanlığı şeklinde yer aldı. Rapora göre, Burhan Özfatura’nın başkanlığı döneminde İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin 1997 Eylül’ünde yaptığı 130 otobüs alımı ihalesinde 10 bin Alman Mark’ı ve 1998 Temmuz’unda Murat Başesgioğlu’nun İçişleri Bakanlığı yaptığı dönemde Emniyet Genel Müdürlüğüne alınan 14 otobüs satışı işlemlerinde de 2 bin 840 Alman Mark’ı rüşvet verildi.

Rüşvet kayıtlarda

ABD Adalet Bakanlığı’nın hazırladığı 80 sayfalık suç duyurusunda Türkiye ile ilgili bölümlerde yer alan diğer ifadeler şöyle:

1967’de Daimler, Türkiye’de farklı şirketlerle ortak olarak Mercedes-Benz Türk’ü kurdu. 1984’den beri de Mercedes-Benz Türk, Daimler’in aynı zamanda Türkiye’deki genel distribütörlüğünü yapmaya başladı. Daimler şu anda Mercedes-Benz Türk’te çoğunluk hissesine sahip ve şirketin kontrolünü elinde bulunduruyor.

Mercedes-Benz Türk Türkiye’de çeşitli müşterilere otobüs üretip satıyor. Ankara’da da Daimler araçlarının Türkiye satışı için bir temsilcilik ofisi bulunduruyor.

2006 sonbaharında Daimler’in Kurumsal Denetim Departmanı, Mercedes-Benz Türk’ün İstanbul’daki ofisinde, bir kasanın içinde 3 klasör buldu. Klasörlerin üzerinde İngilizce ‘mevcut değil’ ya da ‘uygun değil’ anlamına gelen “not availabel” kelimelerinin kısaltması olan ‘N.A.’ harfleri yer alıyordu.

Türkiye’de 9 milyon lira

Bu klasörler ve diğer deliller, Mercedes-Benz Türk’ün Kuzey Kore, Letonya, Bulgaristan, Libya, Romanya, Rusya, Suudi Arabistan, Yemen ve diğer ülkelere toplam 95 milyon Euro’luk bir ihracat satışı için üçüncü şahıslara yaklaşık 14 milyon lira ödeme yaptığını ortaya koyuyor.

Mercedes-Benz Türk Export Transactions kanalıyla üçüncü şahıslara verilen bu 14 milyon liranın en az 9 milyon lirası yolsuzluk içeren ödemeler ve hediyelerden oluşuyor. Bu rakam şirketin kayıtlarında da “N.A.” ibaresi ile gösteriliyor.

Bütün olarak ya da kısmen yabancı Hükümet üyelerine ödenen bu 9 milyon liralık bu yolsuzluk parası ve sunulan hediyeler yabancı hükümet üyelerinin Daimler araçlarının satın alınmasında yardımcı olacakları düşüncesiyle veriliyor.

Personelime kefilim

Mercedes'in 22 ülkede ihalelerde karar verici pozisyonda olan devlet yetkililerine rüşvet verdiği iddiaların arasında dönemin İzmir Büyükşehir Belediyesi yetkileri de yer aldı. Hazırlanan raporda Burhan Özfatura’nın başkanlığı dönemine denk gelen 1997 Eylül’ünde İzmir’in toplu taşım şirketi ESHOT için yapılan 130 otobüslük ihale sürecinde Daimler kayıtlarında rüşvet verildiğine rastlandığı ifadesi kullanıldı. Daimler’in bu ihale ile İzmir Büyükşehir Belediyesine 56 milyon değerinde 130 otobis sattığı ve Türk ihale yasaları ve anlaşma uyarınca da MB Türk’ün belediyeye 9 otobüs bağışladığı belirtilen raporda bu işlem ile ilgili rüşvet iddası da, “Ancak bu bağışa ek olarak, Mercedes-Benz Türk kısaca “Bayan X” adıyla tanımlanan bir şahsa zarf içinde 10 bin Alman Markı nakit ödeme yaptı ve ödemeyi de kayıtlarında N.A. olarak gösterdi” şeklinde ortaya kondu. Eski Başkan Burhan Özfatura, iddiaları reddederek, “İhalelerimiz Belediye Meclis üyelerinin katılımı ile gerçekeştirildi. Bu iddialar tamamen mesnetsizdir. Ben personelime kefilim, böyle bir şey yapmaz” dedi.

İçişleri’nin alımında ‘Bay X’e de rüşvet

Mercedes üreticisi Daimler’in devlet ihalelerinde avantaj sağlamak amacıyla 22 ülkede rüşvet dağıttığı iddiaları arasında yer alan bir diğer adres de Türkiye’de İçişleri Bakanlığı. İddia, Devlet Bakanı Murat Başesgioğlu’nun 55. Hükümette İçişleri Bakanlığı yaptığı dönemde Emniyet Genel Müdürlüğü’ne alınan otobüsler ile ilgili. İçişleri Bakanlığı ile ilgili rapordaki ifade şöyle: “1998 Temmuz’unda, Mercedes Benz Türk, İçişleri Bakanlığı kanalıyla Emniyet Müdürlüğü’ne 14 otobüs sattı. Ancak geç teslimat dolayısıyla oluşacak cezadan kurtulmak için, yetkili bayiye, ‘Bay X’ olarak tanımlanan bir kişiye tamamı ya da bir kısmı verilmek üzere 2 bin 840 Alman Markı ödeme yaptı.

Mercedes-Benz Türk ödemeyi N.A. olarak kaydetti.”

Türkiye’den ihracat yapılan ülkelere dönük iddialar

KUZEY KORE: Nisan 1999 ve Eylül 2000’de Mercedes-Benz Türk, Kuzey Kore Hükümeti’ne bağlı Mangyong Trading Corporation’a otobüs satışı için iki anlaşma yaptı. Bunun için aynı zamanda anlaşmaya dahil olan bir devlet bankasının direktörü olan, Mangyong Trading Corporation’ın yöneticilerinden birine 7 bin 937 Euro (16 bin lira) rüşvet ödemesi yaptı. Buna ilave olarak, Eylül 2000 anlaşması için Mercedes-Benz Türk, Mangyong Trading Corporation’ın lehine Hamburg Almanya’da bir banka hesabına 15 bin 765 Alman Markı komisyon ödemesi yaptı.

LETONYA: Kasım 1998 ve Nisan 2000‘de MB Türk, Riga Belediyesi’ne toplam 40 otobüs sattı. Satış, Daimler iştiraki EvoBus GmbH’nin Letonya genel distribütorü Silverstar tarafından gerçekleştirildi. Mercedes-Benz Türk, 115 bin 869 Euro’su (200 bin lira) Letonya’daki genel distribütöre, 267 bin 616 Euro’su (600 bin lira) Mercedes-Benz Türk’ün Almanya’da bir banka hesabına havaleyle 383 bin 485 Euro’luk (800 bin lira) iki rüşvet ödemesi yaptı. Bu iki ödeme, belgelerde komisyon ödemesi ya da “N.A.” olarak gösterildi.

TÜRKMENİSTAN: 2000’de Mercedes Benz Türkiye, IPC kanalıyla Türkmenistan Ulaştırma Bakanlığı’na toplam 21 milyon 885 bin 468 Alman Markı olan 100 otobüs sattı.

Daimler, 180 milyon dolar cezayı kabul etti

ABD Adalet Bakanlığı’nın 22 ülkede devlet yetkililerine rüşvet verdiği iddiası ile mahkemeye gittiği Daimler’in 180 milyon dolar ceza ödeyerek dosyayı kapatmayı kabul ettiği belirtildi. Anlaşmanın şartları üzerinde çalışan bir yetkili, görüşmelerin henüz resmi olarak sonuçlanmadığını belirterek, anlaşma sonucunda karşılıklı olarak Daimler ile ilgili araştırma ve inceleme faaliyetlerinin sona ereceğini kaydetti. Savcının dava açılıp açılmaması konusunda 1 Nisan’da karar vereceği rüşvet dosyası ile ilgili olarak Daimler tarafı da ABD Adalet Bakanlığı tarafı da henüz resmi bir açıklama yapmadı. Daimler konu ile ilgili daha önce yaptığı açıklamada, faaliyette oldukları bazı ülklerde uygun olmayan ödemelerin yapıldığını tespit ettiklerini bilgisini vermişti.

Türkiye’de görev yapan Becker de ayrıldı

DAIMLER rüşvet konusu ile ilgili olarak kendi içinde de bir süredir soruşturma yürütüyor. Bu kapsamda çeşitli tarihlerde çok sayıda orta ve üst düzey çalışanının şirket ilişiğini kesen Daimler, bu kapsamda Türkiye’de görev yaptıktan sonra Kuzey Doğu Asya Bölgesi Başkanı olarak Çin’e giden Till Becker’in de 2006 yılında işine son verdi.