Menderes 1950de ipten dönmüş

Bir ihbarla cuntadan haberi olup 15 generali ve 150 albayı emekliye sevk eden Menderes, 1958’deki darbe uyarısını ciddiye almadı ve bedelini ağır ödedi.

Siyasi hayatı 3 darbe ve 2 askeri muhtıra ile kesintiye uğrayan Türkiye’de darbelerin önlenip önlenemeyeceği tartışılırken, 1960 ihtilalinin ardından 2 bakanı ile birlikte idam edilen Başbakan Adnan Menderes’in 1950’de bir cunta girişimini tasfiye ettiği ortaya çıktı.

Menderes 10 yıl kazandı

27 Mayıs darbesiyle devrilen Başbabakan Adnan Menderes'in, kendisini idam eden son cuntayı sezemese de iktidarının ilk yıllarında orduda çok büyük bir operasyona imza attığı ortaya çıktı. Binbaşı Samet Kuşçu'nun 1958'de yaptığı cunta ihbarını dikkate almayarak bedelini hayatıyla ödeyen Menderes'e Başbakanlığı'nın ilk günlerinde benzer bir ihbarın yapıldığı iddia edildi. İlk ihbarı dikkate alarak cuntacıları tasfiye eden Menderes'in böylece 10 yıl kazanadığı belirlendi. Demokrat Parti 14 Mayıs 1950'deki genel seçimlerin galibi olunca Adnan Menderes Başbakan, Celal Bayar da Cumhurbaşkanı oldu. Türkiye'nin demokrasiyle yeni yeni tanışmaya başladığı o günlerde kulislere "Asker darbe yapacak" söylentisi yayıldı.

'Darbe yapılacak' söylentisi

Genelkurmay Başkanı Orgeneral Nafiz Gürman, Celal Bayar'ın evine giderek "Ordu seçim sonuçlarına saygılıdır" diye güvence verdi. Ancak söylentilerin ardı arkası kesilmedi. Menderes hükümetinin Meclis'ten güvenoyu almasının ardından ezanın tekrar Arapça okunabileceğinin açıklanması ordu içindeki cunta faaliyetlerini hareketlendirdi, tansiyon iyice yükseldi. Ordudaki hareketlenmeden tedirgin olan Menderes, Bayar ile görüşerek orduda Türkiye tarihinin en büyük cunta tasfiyesine imza attı.

Nafiz Gürman’ın yerine Orgeneral Nuri Yamut

Dönemin Başbakanı Adnan Menderes'in girişimiyle Genelkurmay Başkanı Orgeneral Abdurrahman Nafiz Gürman, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Zeki Doğan, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Mehmet Ali Ülgen, Jandarma Genel Komutanı Korgeneral Nuri Berköz, Genelkurmay II. Başkanı Orgeneral İzzet Aksalur, Birinci Ordu Komutanı Orgeneral Asım Tınaztepe, İkinci Ordu Komutanı orgeneral Muzaffer Tuğsavul, Üçüncü Ordu Komutanı Orgeneral Mahmut Berköz ile Orgeneraller Salih Omurtak, Kazım Orbay ve Hakkı Akoğuz gibi üst düzey toplam 15 general ve 150 albay emekliye sevk edildi. Gürman'ın yerine Orgeneral Nuri Yamut, İkinci Başkan İzzet Aksalur'un yerine Korgeneral Şahap Gürler tayin edildi.

Albaydan Menderes’e ziyaret

Mülkiye Dergisi'nin 233. sayısında "1950'de Orgeneral Nafiz Gürman'ın ve arkadaşlarının Tasfiyesi Neyle İlgili?" başlıklı bir çalışmaya imza atan akademisyen Cüneyt Akalın, tasfiyeye ilgişkin çarpıcı bir iddiayı gündeme taşıdı. DP döneminde Başbakan Menderes'e çok yakın gazetecilerden biri olan Tekin Erer'in 1963 yılında basılan "10 Yılın Mücadelesi' adlı kitabından alıntı yapan Akalın, tasfiyenin perde arkasına ilişkin şu bilgileri aktardı: "5 Haziran günü bir albay, alelacele Menderes'i ziyarete geldi ve 8-9 Haziran gecesinde kendisine karşı bir darbe yapılacağını bildirdi. Bunun üzerine her işi bırakan Menderes, Bayar'a danışarak kendini korumak üzere bu hareketi yaptı. 6 Haziran günü Türk ordusunda şimdiye kadar görülmemiş bir çapta ve sadece yüksek kademede olmak üzere büyük değişiklikler yapıldı. Değişiklikler ani olarak ve adeta bir darbe şeklinde vukua gelmişti."

Cunta ihbarına hapis cezası

Kuleli Askeri Lisesi'ni birincilikle bitiren ve 1949 yılında Harp Akademisinden Kurmay Yüzbaşı olarak mezun olan Samet Kuşçu, Türk Silahlı Kuvvetleri'nde istihbarat subayı olarak görev yaptı.

9 subay olayı

NATO'ya giden ilk subaylardan olan Kuşçu, Milli Savunma Bakanlığı'nın İstanbul Temsil Bürosu Başkanlığı'nı yürütürken 9 subay olayı patlak verdi. O dönemde yarbay olan, sonradan tümgeneralliğe yükselecek Faruk Güventürk'ün önderlik ettiği, Menderes hükümetini yıkmayı planlayan bir cunta hareketi kuruldu.

Bir tek o mahkum oldu

Cuntanın içindeki isimlerden biri olduğu belirtilen Kuşçu, bilinmeyen bir nedenle darbe planlarını hükümete bildirdi. Dokuz subay Askeri Mahkeme'ye çıktı, sekizi beraat etti. Yalnızca Samet Kuşçu "orduyu isyana teşvik" ve "asılsız ihbarda bulunmak" suçuyla mahkum oldu ve ordudan ihraç edildi. Kuşçu'nun 'darbe yapacaklar' dediği 8 subay ise 27 Mayıs darbesini yapan Milli Birlik Komitesi'nde yer aldı. 1958 ve 59 yıllarını hapiste geçiren Samet Kuşçu'nun hapiste tırnakları sökülerek işkence gördüğü bizzat kızı tarafından açıklandı. Samet Kuşçu'nun ihbarını dikkate almayan Demokrat Parti Hükümeti’nin Başbakanı ve iki bakanı ise darbe mahkemesinde yargılanarak idam edildi.

Kaynak: Bugün