Mars'ın mucizevi sürprizi şaşırtan ayrıntılar

Gezegen ortalaması eksi 63 dereceyken nasıl oluyor da akarsu oluyor? İsmet Berkan Mars'ta doğanın mucizevi sürprizlerinin bilimsel açıklamasını yazdı.

Mars'ta tuzlu suk akıntısının tespit edildiğini açıklayan NASA heyecan uyandırdı. Suyun izini bulan bilim adamları şimdi yaşamın izini sürüyor.  Mars'ta yaşam belirtisi arayan insanoğlu beklediği yanıtı bulabilecek mi? Dünyaya en yakın ve hayat barındırma ihtimali yüksek olan bu gezegene ilgi iyice arttı.

İsmet Berkan Hürriyet'teki yazısında gizemli gezegen hakkında bir çok ayrıntı aktardı merak edilen sorulara yanıt aradı. İşte o merak edilen gezegenle ilgili ilginç detaylar:

BİR ZAMANLAR ÜÇTE BİRİ OKYANUSLARLA KAPLIYDI

Mars'ta su olması şaşırtıcı değil, hatta zaten bilinen bir şey. Gezegenin kuzey ve güney kutuplarındaki devasa buzullar uzun yıllardır biliniyor ve inceleniyor. Kuzey kutup buzulu neredeyse tamamen su, güney buzul ise yüzde 85 buzlaşmış karbondioksit, yüzde 15 su buzu.
Anladınız herhalde, karbondioksit gazının bile buza dönüşmesini sağlayacak kadar soğuk bir gezegende akar su olması imkânsız gibi bir durum.
Oysa bundan 3.8 milyar yıl önce Mars'ın yoğun ve kalın bir atmosferi vardı, yüzey sıcaklığı çok daha yüksekti, gezegenin üçte biri okyanuslarla kaplıydı ve nehirler akıyor, yağmurlar yağıyordu. Sonra gezegen atmosferini kaybetti, soğudu ve sular dondu.

EKSİ 63 DERECEDE NASIL AKARSU OLUYOR

Bugün Mars'ın incecik bir atmosferi var, bir manyetik alanı yok ve en önemlisi Güneş'ten veya uzaydan gelecek radyasyonu engelleyecek ozon tabakası yok. Peki gezegen ortalaması eksi 63 dereceyken nasıl oluyor da akarsu oluyor?

40 HAVUZ KADAR SU VAR

Doğanın mucizevi sürprizlerinden biri bu: Bazı bölgelerde, bazı yamaçlarda yoğun tuzlanma var (bir zamanların okyanus ve akarsularının bir başka delili) ve bu tuz sayesinde bir miktar su daha zor donuyor, hatta 'sıcak' mevsimlerde eriyip yamaçtan aşağı akıyor.
NASA'nın bilimcileri bu bilmeceyi suyun tuz üstünde akarken bıraktığı ve düne kadar 'gizemli' olarak adlandırılan siyah çizgiler sayesinde çözdü. Yapılan hesaba göre Mars yüzeyindeki likit suyun miktarı ancak 40 olimpik havuzu dolduracak kadar, yani çok az. Ama yine de su sudur ve kendi dünyamızda hayatın sularda başladığını hatırlayacak olursak, düne kadar teorik bir varlık olan Mars'ın okyanuslarında da bir hayat gelişme ihtimalini artık daha kuvvetli konuşabiliriz.

TEK HÜCRELİ CANLILARA YOĞUNLAŞIN

'Hayat' derken yeşil renkli Marslıları veya Total Recall filmindeki o uygarlığı düşünmeyin, daha çok tekhücreli canlılara, bakterilere, mikroplara yoğunlaşın bence. Çünkü çoğu kişinin aklına gelmez belki ama kendi dünyamızda da tekhücreliler, bakteriler ve virüsler sayıca insanlar dahil diğer çokhücreli canlılardan katbekat fazla. Dolayısıyla Mars'ta tek hücreli bir canlıya rastlama olasılığımız çokhücreli karmaşık canlılara rastlama olasılığımızdan katbekat fazla.
İki yıl önce dünyamızda güney kutbunda kalın buz tabakasının altında bir göl bulundu. Antarktika'daki bu Vostok Gölü'nün varlığı, bilimcilere Mars'ta da yüzeyin altında hâlâ likit durumda göller olma olasılığı hakkında spekülasyon yapma imkânı veriyor. NASA, en önce 'Suyu izle' adlı programı uygulamaya koydu. Şimdi su kanıtlandığına göre sırada 'Yaşamı izle' var. Buradaki 'yaşam' sadece Mars'ta yaşam izlerini aramak değil, ileride bu gezegene yapılacak insanlı seyahatlerin altyapısına dair hazırlıklar yapmak.

ÖLÜMCÜL RADYASYON

MARS'ın atmosferi yok gibi, bir zamanlar o asmosferi Güneş fırtınalarından koruyan manyetik alanı da artık yok, Güneş'ten veya uzaydan gelen kozmik radyasyondan gezegeni koruyacak bir kalkan da yok. Bu durumda, bir zamanlar Mars'ta tekhücreli dahi olsa hayat vardıysa bile buna bugün gezegen yüzeyinde rastlamak çok düşük olasılık. En büyük engel ölümcül radyasyon.

TOPRAĞIN ALTINDA HAYATIN İZLERİ OLABİLİR

Ama yüzeyin altındaki muhtemel göllerde veya yüzeydeki 'permafrost'un altında kalan görece daha sıcak toprak tabakasında bir hayatın izleri olabilir.

SUYU TUZLU

Uzmanlar Mars'taki suyun Dünya'daki okyanuslardan çok daha tuzlu olduğunu belirtti. Mars'taki su akışkan olsa bile içerdiği bazı bileşenler nedeniyle insanlar için zehirli olabilir.

MARS'LA NEDEN BU KADAR İLGİLİYİZ?

Sebebi basit: Dünyamıza en yakın ve bir hayat barındırma ihtimali olan yegâne gezegen Mars. Herhalde bu yüzden Mars ile ilgimiz neredeyse insanlık tarihi kadar eski ama özellikle son yıllarda bu gezegene daha yakından bakıyoruz.
İnsanoğlu 60'lı yılların sonunda Ay'a gittikten sonra bir sonraki hedef Mars oldu. Ama Mars'a gitmekle Ay'a gitmek kıyaslanabilir şeyler değil. Bir insanlı araç Mars'a iyimser ihtimalle 6 ayda varabilir. Gidiş-dönüş yolu sadece 1 yıl sürecek bir yolculuğa insan vücudu dayanabilir mi? O kadar süre yetecek yiyecek içecek nasıl taşınır?
Diyelim gittiniz, Mars'ta ne kada kalacaksınız? Nerede, nasıl kalacaksınız?
Böyle milyon tane soru var.
Tabii unutmayın bir de Mars'a göç etmeye, yani tek yönlü yolculuk yapıp sonra orada yaşamaya gönüllü binlerce insan var, ayrıca böyle bir fikir de var.
Yine de bu aşamalardan önce Mars'taki suyun doğasını öğrenmek gerekiyor. O doğayı öğrenebilirsek, Mars'ın bir hayat formunu destekleyip desteklemeyeceğini de öğreneceğiz. Su, hayatla ilgili pek çok şeyin anahtarı çünkü.