Madalyonun öteki yüzü: Turnuvalar en çok yoksulu vuruyor

Uluslararası bir yardım kuruluşu FIFA ve Uluslarası Olimpiyat Komitesine uluslararası büyük turnuvaların düzenlenme biçimini değiştirme çağrısı yaptı.

Kalkınmakta olan ülkelerde çocukların sömürülmesine karşı mücadele eden İsviçre merkezli Terre des Hommes adlı yardım kuruluşu, Dünya Kupaları ve Olimpiyat Oyunları'nın örgütlenmesinde bazı mali ve sosyal değişiklikler yapılmasını istedi.

Kuruluş milyarlarca dolar değerindeki Dünya Kupası "ürününe" sahip olan FIFA'nın uluslararası şirketlerden beklenen sıkı sorumluluk kurallarını uygulamasını talep ediyor.

Tere des Hommes'un Genel Direktörü Danuta Sacher, "Tekstil perakendicilerinin, tedarikçilerinin üretim koşullarından sorumlu tutulması gibi bu kural FIFA ve ticari ürünü, yani Dünya Kupası için de geçerli olmalı. Dünya Kupası'nın çocuklar ve aileleri için temiz ve güvenli koşullarda yapıldığından emin olmalılar" diye konuştu.

Sosyal ve mali bedel

Ancak Terre des Hommes'a göre Brezilya'daki Dünya Kupası'na hazırlık sırasında 170 bin kişi stadyum, yol, havaalanı ve diğer altyapı projelerinin inşası gibi nedenlerle evlerinden oldu.

Kuruluşa göre ayrıca binlerce aile zorla elektrik ve suyu olmayan kulübelere yerleştirildi.

Terre des Hommes'a göre köklerinden koparılmış olmak ailelerin yoksulluğun pençesine düşme riskini büyük oranda arttırıyor.

Sacher, "Bu büyük spor turnuvalarının etkilerine bakarsanız, en çok yoksulları vurduğunu görürsünüz. Ev sahibi ülkeler büyük bir sosyal ve ayrıca mali bedel ödüyor. Daha sonra bunun olumsuz etkisi söz konusu ülkelerin sosyal harcamalarında görülüyor" diyor.

Sacher son Dünya Kupası'nın Brezilya'nın kamu bütçesine maliyetinin 6,5 ila 9,8 milyar euro arasında olduğunu tahmin ediyor.

Sacher bu miktarın Brezilya'da 50 milyon kişinin faydalandığı Bolsa Familia adlı sosyal refah programına geçen yıl harcananla kabaca aynı olduğuna dikkat çekiyor.

Danuta Sacher ev sahibi ülkeler tüm altyapı ihtiyacının faturasını öderken, turnuvaya ev sahipliği yapan ülkelerde vergi indirimleri ve çeşitli muafiyetler alan FIFA'nın milyarlarca dolar kâr yapmasının adil olmadığını vurguluyor.

Terre des Homme'un bir kaygısı da turnuvalar sırasında yerel halka sokaklarda yiyecek, içecek ve hediyelik eşya satışının yasaklanması.

FIFA ev sahibi ülkelerdeki stadyumların dışında sadece sponsorlarının lisanslı ürünlerinin satılmasına izin veriyor.

Sacher'e göre bu durum az ama çok ihtiyaç duyulan gelirden oldukları için on binlerce ailenin zorluklar yaşamasına ve daha da yoksullaşmasına yol açıyor.

Sacher, "Turnuvaları düzenleyen küresel kuruluşlardan büyük spor müsabakalarını planlarken dışlanmışları ve yoksulları da hesaba katmalarını, turnuvaların herkesin yararına yapıldığından emin olmalarını istiyoruz" diye de ekliyor.

FIFA'nın yanıtı

FIFA Burundi'nin Bujumbra bölgesinde sokak çocuklarına destek olan Umut için Futbol merkezinin kuruluş ve işletilmesinde geçen yıldan bu yana Terre des Hommes ile birlikte çalıştıklarını söylüyor.

FIFA ayrıca "futbolun ötesine geçip, sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk alanlarında uluslararası kuruluşlara örnek teşkil etme" görevi olduğunu da kabul ediyor.

FIFA, BM ve UNICEF ile yakın bir çalışma içinde olduklarını, dünya çapındaki çocukların eğitimi ve insan haklarının önemine dikkat çekilmesi için tam destek verdiğini vurguluyor.

FIFA tahliyeler konusunda ise "Stadyum yenilenmesi ve inşaatlar sırasında bazı insanların evlerinden tahliye edildiğini duyduk ve konuyu Brezilyalı yetkililere taşıdık. Brezilya Spor Bakanlığı ve ev sahibi kentlerin verdiği bilgiye göre stadyum yenilemeleri ve inşaatlar herhangi bir zorla tahliyeye yol açmadı" diyor.

FIFA Brezilyalı yetkililerin kendilerine 12 ev sahibi şehirde 4 binden az ailenin "genel altyapı iyileştirme çalışmaları" nedeniyle başka yerlere yerleştirildiğini söylediğini aktarıyor.

Brezilya hükümetinin tanıdığı vergi kolaylıklarının da, gönüllülerin üniformaları, otomobil ve otobüs filoları gibi sonradan ülkede kalan mal ve hizmetlerin ithalinde kullanıldığını söylüyorlar.

FIFA Biletleme, Yerel Organizasyon Komitesi gibi yan kuruluşların da Brezilya yasalarına göre vergilendirildiğini belirten FIFA'nın açıklamasında "Satılan her bilette FIFA vergi ödedi. Organizasyon için yapılan yatırımların sonucu olarak ortaya çıkan ek vergi geliri, kamu bütçesinde yapılan harcamaları geçip, 7 milyar doları aştı" denildi.

Kuruluş sokak satıcılarına yasak konusunda da bu önlemin büyük ölçüde güvenlik ve sağlık nedeniyle alındığını belirtti. Ayrıca ev sahibi kentlerde maç günlerindeki gayrı resmi ticaret için alanlar ayrıldığını kaydetti.

İnşaat kaygıları

Terre des Hommes dezavantajlı gençler ve ailelerinin çektikleri bu zorluklara dikkat çekmek için "Çocuklar kazansın" adlı yeni bir kampanya başlattı.

Kuruluşun yetkilileri Manchester'daki bir etkinlikte FIFA temsilcileriyle buluşacak.

Terre des Homes büyük spor turnuvalarından sağlık, şiddetin önlenmesi ve sivil toplumun güçlendirilmesi gibi olumlu sonuçlar alınabileceğine inanıyor.

Ama bunun gerçekten işe yarayabilmesi için turnuvaların ardından da sürdürülebilir olması gerektiğini vurguluyorlar.

FIFA Başkanı Sepp Blatter gelecekteki Dünya Kupası'na ev sahipliği yapacak ülkeler belirlenirken, insan hakları sicillerine daha yakından bakılacağını söyledi.

Terre de Hommes Rusya'da yapılacak 2018 Dünya Kupası için çalışmalara başladı. Ayrıca Katar 2022 için yapılan inşaatlarda işçi ölümlerinin önlenmesi için daha çok şey yapılması gerektiğini söylüyorlar.

Sacher "Sponsorlarının çıkarları için ev sahibi ülkelerin yasalarını değiştirebilen FIFA'ya 'neden' diye soruyoruz. Stadyum inşaatlarında insanların ölmemesi için Katar'daki yasaları neden değiştirtemiyorsunuz" diyor.

Bir FIFA Sözcüsü ülkedeki göçmen işçilerin kabul edilemez koşullarını düzeltilmesi için defalarca Katar makamlarına çağrıda bulunduklarını söylüyor.

Ülkeler büyük spor turnuvalarını kendi vatandaşlarına pazarlamaya çalışırken, istihdam yaratılması, altyapı inşaatları, turizmdeki artış ve ulusal markanın ülke dışına satışı gibi noktalar dikkat çeker.

Sacher büyük turnuvaların kısa vadede faydası olabileceğini söylüyor ancak "uzun vadede daha büyük bir mali ve sosyal bedel ödeniyor" diye de ekliyor.

Bu bedele daha sonra azma tam anlamıyla kullanılamayan büyük, masraflı stadyumlar da dâhil.

Sacher, "Ayrıca en büyük iş anlaşmaları ev sahibi ülkenin yararına yapılmıyor. Büyük sponsorluk, reklam, televizyon ve lisans anlaşmaları ev sahibi ülkelerin dışında yapılıyor" diyor.

Sacher'ın görmek istediği bir diğer şey de FIFA ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi'nin (IOC) bağımsız denetimi kabul etmeleri.

Sacher "FIFA ve IOC'nin bağımsız bir denetleme sistemine bağlı olması gerektiğine inanıyoruz. Bu sistemin de Birleşmiş Milletler olması gerektiğini düşünüyoruz. FIFA ve IOC kamu hizmetine ve değerlere bağlı olduğunu söylüyor. Ama bizim gördüğümüz bu değil. BM'en akla yakın tercih olduğuna inanıyoruz." diyor.