Kültürel değerler paraya yenik düştü

Türkiye’den yurtdışına kaçırılan ve uzun bir mücadeleden sonra geri getirilerek Uşak Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen ‘Karun Hazineleri’, iyi korunamadığı için korozyona uğradı.

Elverişsiz ortamda bulunan paha biçilemeyen eserler, ışığa maruz kaldığı için fiziki ve kimyevi yönden bozuldu. ‘Karun Hazineleri’nin korozyona uğradığını doğrulayan Uşak Kültür ve Turizm İl Müdürü Şerif Arıtürk, nadide eserlerin bakım ve onarımı için Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan yardım istediklerini söyledi.

Çoğunluğu MÖ 7. yüzyılda kullanılan, yüzlerce altın sikkeden oluşan Karun Hazineleri, parayı icat ederek insanlık tarihine damgasını vuran Lidyalılara ait. Bu yüzyılda dünyanın en zengin ülkesi olan Lidya ve bu ülkenin kralı Kroisos, servetiyle göz kamaştırmıştı. “Karun kadar zengin” deyimi de Lidya ve Kral Kroisos’un zenginliğini ifade etmek için kullanılmıştı. Uşak’a 25 kilometre uzaklıkta Güre köyünde 1966, 67 ve 68 yılında yapılan 3 kaçak kazıyla ortaya çıkarılan hazine, İzmir ve İstanbul üzerinden tarihî eser kaçakçıları tarafından Amerika’ya satılmıştı. Türkiye’nin bu eserlerin nerede olduğundan 1985’te haberi olmuştu. Kaçırılan eserlerden 55 tanesinin 1985’te, ABD’de, Metropolitan Müzesi’nde sergilenmesi, hazinenin nerede saklandığı konusunda ipuçları veriyordu. Aynı müzenin depolarında saklanan eserleri almak için Türkiye, 1987’de, zamanaşımı süresinin dolmasına 13 gün kala müze aleyhine uluslararası dava açtı. Müze, 6 yıl süren davayı kaybedeceğini anlayınca 1993’te ‘Karun Hazineleri’ni Türkiye’ye iade etti.

Uşak Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen eserlerin durumu hiç de iç açıcı değil. Güvenlik yeterince sağlanmamış, kameraları bulunmayan müzede yer sıkıntısından dolayı onlarca eser üst üste istiflenmiş. Müzede şu anda 2004 yılı verilerine göre 450 adet Karun Hazineleri’ne ait parça, 15 bin 183 adet sikke, 20 bin 327 adet arkeolojik eser, 62 adet mühür, 1447 adet etnografik eser olmak üzere toplam 35 bin 573 adet eser mevcut. Yer problemi yüzünden bunların sadece yüzde 5-10 kadarı sergileniyor. Müzenin içi, dışı ve depoları tarihî eserlerle dolu. Tarihî taş ve anıtlar, müze bahçesinde açık havada, doğa şartlarına terk edilmiş bir şekilde ziyaretçi bekliyor.

Hazin durumdaki eserlerin bakım ve onarımı için Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nden uzman gönderileceğini, izin verilmesi halinde restorasyona başlanacağını belirten Kültür ve Turizm İl Müdürü Arıtürk, “Müzemizde 450 adet Karun Hazinesi’ne ait parçanın yaklaşık 300 adedi sergileniyor. 150 adedini sergileyemiyoruz. Zaman zaman bunları değiştiriyoruz. İnsanlarımız hazine deyince, biraz değişik gözle bakıyor. Kapalı yerde sergilemek zorundayız. Kapalı yerde sergilendiği zaman ışık verilmeli ki görünsün. Tabii bunlar çeşitli madenlerden yapılmış eserler. Elbette bunların arasında bazı deformeler, bozulmalar oluyor. Mesela gümüşlerde kararmalar oluyor.” dedi. Eserlerin tümünü sergilemekte zorlandıklarını kaydeden Arıtürk, yer sorununu aşmak için müzenin yanındaki arsayı kamulaştırdıklarını; ancak buranın da müzedeki eserleri sergilemek için yeterli olmadığını belirtiyor.

Kaçırılanların çok azı geri geldi

Çeşitli yollarla yurtdışına kaçırılan pek çok eserin iadesi için uğraş veren Türkiye, bu uğurda 20 milyon dolar harcadı. Türkiye’ye getirilen eserler, yurtdışına kaçırılan eserlerin neredeyse onda biri düzeyinde. Almanlar; Troya Hazineleri, Boğazköy Sfenksi, Konya Beyhekim Camii Mihrabı ve Bergama Sunağı ile Aphrodisias Heykeli’ni; Amerika, Herakles Heykeli, Nuriosmaniye Camii’nden çalınan Kur’an-ı Kerim’i, Kumluca Eserleri’ni; Rusya, Troya Hazinesi’nin bir bölümünü; İtalya, Lidya Yazıtı’nı; Fransa, Sultan III. Selim Türbesi’nin çinilerini; Danimarka, Cizre Ulucami’nin kapı tokmağı ve Seyyid Mahmut Hayrani’nin türbesinden çalınan sandukayı devlet müzelerinde sergilemesine rağmen Türkiye’ye iade etmiyor. Karun Hazineleri gibi iade edilen tarihî eserlerin sağlıksız şartlarda sergilenmesi ise ayrı bir problem.

Haber : Melik Evren
Kaynak :