Küba'da ekonomik reform süreci

Küba son aylarda bir dizi reformdan geçti.

Bu reformların amacı adanın durağan Sovyet ekonomik modelini yenilemekti.

Ancak 50 yıl önceki devrime liderlik edenler hala iktidarı sıkı biçimde ellerinde tutuyor.

3 Haziran günü Cumhurbaşkanı Raul Castro 80. yaşgününü kutladı.

Ortalıkta kendisinin yerini almaya aday daha genç bir ismin olmadığı bir ortamda da herhangi bir değişim belirtisi yok.

Fakat biraz daha yakından bakıldığında bazı makamlarda yeni yüzler görmek mümkün.

Nisan ayında yapılan Komünist Parti Kongresi'nde, 115 kişilik Merkez Komite'ye bir dizi yeni isim girdi.

Gerek ordu gerekse taşra parti teşkiltı bu komitede güçlü biçimde temsil ediliyor.

Komünist Parti'nin, ülkenin orta kesimindeki Ciego de Avila bölgesindeki biriminin başında olan 54 yaşındaki Jorge Luıs Tapia bu temsilcilerden biri.

Kübalı yetkililer BBC ve Havana'da bulunan diğer yabancı yayın organlarını, başkentin 450 km doğusunda bulunan bşlgedeki fabrika ve çiftlikleri ziyarete davet etti.

Bu ekonomik reformları hayata nasıl geçirildiğini ilk elden görebilmek için bulunmaz bir fırsattı.

Gerçek iktidar

Tapia, Ciego de Avila'daki parti merkezinde verdiği brifing sırasında, "burada istihdam ve yeni türden hizmetleri artırmak için devlet-dışı sektörü harekete geçiriyoruz" diyordu.

Ananas ve şekeriyle tanınan, kumsalları çok turist çeken bir bölge burası.

Bölge meclisinin göreve seçimle gelmiş olan başkanı Jose İgnacio Quinones de oradaydı.

Quinones bize, 400 bin nüfuslu olan bu bölge hakkında bilgi verdi.

Ancak gerçek iktidarın Tapia'da olduğu çok açıktı.

Komünist Parti yetkilisi ekonomik reformlara ilişkin sorularımızı yanıtladı.

"Düşünce tarzımızı değiştirmeli, özel sektöre daha yakın olmalı, onlarla ilişkiye geçip, dertlerini öğrenmeliyiz" diyordu.

Azalan hasat

Turumuzda ilk durak şeker üretimi yapılan bir kollektif çiftlik oldu.

Buraya yaptığımız yolculuk sırasında, paslanmaya yüz tutmuş eski bir şeker fabrikası gördük.

Bu tesis, en büyük müşterisi olan Sovyetler Birliği'nin çökmesinin, Küba'yı üretimi keskin biçimde azaltmak zorunda bırakmasının bir tanığıydı.

Küba dünyanın en büyük şeker üreticilerinden biriydi bir zamanlar, geçen yılın hasadı ise son 100 yılın en düşüğü...

Yakın zamana dek devlet mülkiyetindeki çiftlikte herkes aynı parayı kazanıyordu.

Şimdi ise manevi ödüllerin yerini üretime göre ücret uygulaması almış durumda.

Çiftlikte çalışan Ubilde Suarez "geçen yıl içinde çok şey değişti" diyor.

Üretkenliğe göre ücret uygulaması sayesinde maaşının iki katına çıktığını da ekliyor.

Özel çiftlikler

Ciego de Avila bölgesinin diğer bir kesimindeyse küçük ölçekli üretim yapılan özel çiftliklerin sayısı artıyor çünkü üretken olmadıkları gerekçesiyle şahıslar ve kooperatiflere kiralananan devlet arazilerinin miktarı artıyor.

Şu ana kadar 8 bin arsa üretime açılmış.

Kentlerde de şahsına çalışan küçük esnaf ve zanaatkarların sayısı artıyor.

Ancak gündem büyük ölçekli özelleştirmeler yok.

Ziyaret ettiğimiz fabrikaların hepsi devlet işletmeleriydi; Avrupa'dan ithal edilmiş yeni makinelerin parası da ilgili bakanlıklar tarafından ödenmiş.

Küba için sıradışı bir uygulama ürünlerini döviz karşılığı satabilmeleri.

Örneğin bir mobilya üreticisi ürettiği masa, sandalye ve yatakların öoğunu, yerel ailelerden ziyade uluslarası turist beldelerine satıyor.

Gıda üreticisi Citrios şirketi de konserlerini, reçel, sebze ve meyvelerini otellere satıyor.

Çağın habercisi olan biyr ayrıntı da bu ürünlerin bir kısmının özel çiftliklerden gelmesi.

Şirket üretkenliğe göre ikramiye dağıtıyor ancak 3 bini aşkın işgücünde azaltmaya gidilecek.

Ömür boyu işe son

Aşırı istihdama son vermek için hükümet ömür boyu iş garantisinin uygulamadan kaldırıldığını açıkladı.

Önümüzdeki yıllarda yaklaşık bir milyon devlet görevlisinin işine son verilecek.

Yeni yeni filizlenen özel sektörün bu kişilere istihdam yaratması umuluyor.

Cumhurbaşkanı Raul Castro'nun Kongre'ye kabul ettirdiği ekonomik reformlar devleti daha etkin hale getirmeyi amaçlıyor.

Piyasadan ziyade merkezi planlama belirleyici olmaya devam edecek ancak küçük ölçekli özel işletmeler ve kooperatiflere daha fazla yer verilecek.

Kapitalizmin uzun süredir sömürüyle eş anlamlı addedildiği ve özel teşebbüsün adeta küfür olduğu bir ülkede bu temkinli adımlar önemli bir ideolojik bölünmenin aşılması anlamına geliyor.

Ekonomik refomları yerel düzeyde hayata geçirmek, Komünist Parti taşra teşkilatının Jorge Luis Tapia gibi yetkililerinin sorumluluğu.

Değişim sürecinde başarılı olanlar gelecekte izlenmesi gereken isimler olacak.