Konuşmaktan kaçan savaşa ortaktır

İngiltere'de IRA sorunun çözümünün mimarlarından Sinn Fein lideri Gerry Adams, Türkiye'de Kürt sorunun çözümü için tarafların masaya oturması ve silahların susması gerektiğini söyledi."Silahlar susunca kriz çözülür" diyen Adams, taraflara "Konuşmaktan kaçan savaşa ortak olur" sözleriyle seslendi. Adams, Sinn Fein'in Kürtlerle de görüştüğünü açıkladı.

Radikal Gazetesi'ne konuşan Adams, 24-25 yaşlarındayken IRA’nın gençlik kolu toplantılarına katıldı. Ama o, adının IRA’nın siyasi kolu diyebileceğimiz Sinn Fein (Biz Kendimiz) partisiyle anılmasını ister. 1983’te Sinn Fein’in başkanlığına seçildikten sonra Kuzey İrlanda’nın en büyük milliyetçi partisi Sosyal Demokrat ve İşçi Partisi’nin başkanı John Hume’la işbirliği yaptı. Good Friday Agreement (Hayırlı Cuma Anlaşması) barış müzakerelerinde dönemin İngiltere Başbakanı Blair’in karşısında oturan Kuzey İrlandalılardan biri de Gerry Adams’tır.

Bir zamanlar İngiliz televizyonlarında sesinin yahut görüntüsünün yayımlanması yasak olan şiddet yanlısı… Bugün dünyada kangrene dönüşmüş her sorunda “Danışalım” denilen deneyimli kriz çözücü…

Barış sürecinden hoşnut olmayan ‘Real IRA’nın hedefi.. Gençliğinde ancak sırtını duvara vererek yürüyebildiği Belfast sokaklarında hâlâ korumasız adım atamayan tedirgin bir ruh… Gerry Adams kurban olarak doğdu, kurban olmanın isyanını dünyaya anlattı, sonra affetti ve affedildi ve Barışı getirdi.

İşte Adams'ın ağzından IRA krizinin çözülüş öyküsü ve Türkiye'ye tavsiyeler...

SİLAHLAR SUSUNCA KRİZ ÇÖZÜLDÜ

Dünyada hiçbir kriz, askeri ya da siyasi sorun birbirinin aynı değildir. Kuzey İrlanda’nın 400 yıllık sorunu bizim Kürt sorunumuza benzer mi?
IRA, PKK’nın kardeşi midir? Ya ETA’yla savaşan İspanya, Açeli teröristleri dağdan indiren Endonezya, Türkiye gibi midir? Elbette hayır. Ama iyi bir çözüm örneğinin birçok tavsiyeden daha değerli olduğu da bir gerçek. İngiltere Kuzey İrlanda sorununu, Endonezya Banda Açe’deki 30 yıllık krizi nasıl çözdü? Bir devletle bir terör örgütü masaya oturduğunda ne oldu? Görüşmelerin püf noktası neydi? ETA’nın ateşkes ilan etme sürecinde İspanya neyi doğru yaptı, neyi yanlış yaptı? Kimler ne kadar taviz verdi? Kimler ne kadar affetti? Farklı taşlarla örülse de, kenarda akan manzara bambaşka olsa da gidilen yol aynıdır aslında. Gidilmek istenen yer de. Dünyanın krizleri, doğaları ne kadar başka türlerde olursa olsun vicdanlı insanlar tarafından çözülmeyi bekler. İşte bu yazı dizisinde çözenlerin ve barışa çok yaklaşanların öyküleri var. Onlar nasıl yaptı… Onlar yaptıysa biz de yapabilir miyiz… Cevaplara bugün Kuzey İrlanda ve tabii oranın en önemli lideri Gerry Adams’la başlıyoruz. 

KONUŞMAKTAN KAÇAN SAVAŞA ORTAK OLUR

Barışın mimarı Sinn Fein’in lideri Gerry Adams, çözüm süreci“İki taraftaki insanların samimi korkularına kulak vererek barışı başardık” sözleriyle özetliyor.  

Barış yapmak, düşman bellediğiniz tarafla iletişime girmek çok ama çok zordur. Zaman ister, gerekli taşların üst üste birikmesi lazımdır. Bizimki 1986’da John Hume’un (Nobel Barış Ödüllü İrlandalı politikacı) benimle konuşmaya razı olmasıyla başladı. 90’ların başında Sinn Fein ve İngiliz hükümetinin gizli görüşmeleri başladı. Diğer bir adım ABD’deki İrlandalılarla bağlantı kurulması ve ABD’nin devreye girmesi. En önemlisi IRA’nın 1994’te tamamen silah bırakmasıydı.

ASKERİ ZAFER SÖZ KONUSU DEĞİL 

Sinn Fein olarak biz askeri bir zaferin söz konusu olamayacağını biliyorduk. Bunu açıkça 1970’lerden itibaren söylememe rağmen IRA’yı silahın dışında bir seçenek olduğuna inandırmak zaman aldı. Askeri bir kördüğüm vardı, yani ne IRA İngiliz ordusunu ne de İngiliz ordusu IRA’yı yenebiliyordu. Savaş sonsuza kadar sürebilirdi. Savaşın en büyük tehlikelerinden biri savaşanların anlık eylemlere takılması, bir adım geri çekilmeyip büyük resmi görememesidir. İngiliz hükümeti tam olarak bunu yapıyordu. Sinn Fein’in barış stratejisi; İrlanda devleti, John Hume, ABD’deki İrlandalılar ve Beyaz Saray’ı yek vücut haline getirmekti. Bunu başardığımızda IRA’yı silah bırakmak konusunda ikna edebildik. Silah bırakmadan sonra politik krizin kilidi açıldı. Bugün bile İngiliz istihbarat servisinde ve ordusunda barış sürecine karşı güçler mevcut. Blair onlardan farklı düşünebildiği ve şiddeti bitirebileceğine inandığı için başardı.

MASAYA OTURMAM DİYENLERE İNANMAM

‘Teröristlerle masaya oturmayız’ diyen bir devlete inanmam.  Arka kapılar bulunur, gizli görüşmeler yapılır. Dünyanın her yerinde olmuştur, bizimki de böyle bir vaka. Devletler öyle söyler ama bu halka karşı takınılan bir tavırdır, kamuya kapalı gayri resmi kanallarda görüşmeler yapılır. Niye böyle derler peki? Zayıf görünmekten korktukları için. Nasıl çözülür? Barış için risk alabilen liderlerle. Bu görüşmeler hep vardı ama bazı dönemler aktif değildi. 1970’te vardı, 1981’deki açlık grevi sırasında yeniden açıldı. 80’lerin sonlarına doğru yeniden.

IRA NASIL BAŞARDI? 

İngiliz devleti IRA’yla değil siyasi bir parti olan Sinn Fein’le masaya oturdu. Uluslararası örneklerden yararlanarak ortaya şartlarımızı belirten bir belge koyduk. Önce İrlandalıların bir ulus olarak geleceğine karar vermesi gerektiğini. Yol haritası için gerekenleri sıraladık:

“Müzakere sürecinde sorun bütün yönleriyle konuşulmalı. Bütün taraflar sürece iyi niyet ve inançla başlamalı. Taraflar her anlamda birbirine eşittir. Önşart ve veto hakkı yoktur. Alınan kararlardan vazgeçilemez. Ve tabii süreçte konuşulacak her şeyin bir zaman çizelgesi, son tarihi olmalıdır.”

Bunların hiçbiri kolay değil ama Güney Afrika ve İrlanda yaptıysa herkes yapabilir.

EN BÜYÜK HATA "KAÇMAK"

1970’te hem İngiliz hem de İrlandalı politikacılar sorunu askerlerine emanet etmeye karar verdiler. Siyasi sorunlar siyasi çözümler gerektirir. Bundan kaçmak savaşa ortak olmaktır. En büyük hata başlangıçta yapıldı yani.

KÜRTLERLE BULUŞTUK

Türkiye'deki Kürtlerle biraraya geldiklerini de açıklayan Adams, "Bu yıl partimizin genel kurul toplantısında Kürt sorununun çözümüne destek olunması gerektiğini söyleyen bir önerge geçirdik. Barış için yol haritası tavsiye ettik, uluslararası destek istedik."

MASAYA OTURMAK ŞART

Diyeceğim belli: Devlet ve sorunla ilişkili herkes masa etrafında toplanmalı. Ben İrlanda’da süren savaşın İngiliz hükümeti içindeki sorumlularıyla karşı karşıya oturmayı başardım. Diyalog olmazsa savaşın devam edeceğini gören cesur bir lider gerekiyor. Önşartlarla sadece zaman kaybediliyor, kan akmaya devam ediyor.

ŞİDDET DIŞINDA BİR SEÇENEK VARDIR

IRA’nın silah kullanmasını desteklediğimde başka bir seçenek yoktu. Ama ben ve Sinn Fein’in lider kadrosu bu duyguyu aşalı çok oluyor. “Şiddet dışında bir seçenek vardır” diyorum on yıldan fazla zamandan beri. O seçeneğin yaratılması için de canımı dişime taktım. İşkencecilerimiz affettim. Hatta işkenceyi yapan askerlerden biriyle sonradan karşılaştım. Özür diledi. İçki içtik. Uzun zaman önce nefretin, duyulan kişiden çok duyan kişiye zarar verdiğini öğrendim. Beni vuran ya da bana işkence yapanlardan nefret etmiyorum.