Kolesterolle mücadelenin yolları

Kolesterol yüksekliği, enfarktüsten inmeye dek birçok ciddi sağlık sorununa neden olabiliyor. Ölümle sonuçlanabilen bu hastalıklardan korunmanın sanıldığı kadar zor olmadığını belirten uzmanlar, başta nar olmak üzere birçok meyvenin, kolesterolü düşürdüğüne dikkat çekiyor

Columbia Üniversitesi New York Presbyterian Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Özgen Doğan, kolesterolle ilgili soruları yanıtladı:

* Kolesterol yüksekliğinin zararları neler?
Koroner kalp hastalığının oluşmasına neden olur. Bu da beraberinde kalp krizi, yani enfarktüsü getiriyor. İnmeler ortaya çıkabiliyor; beyin damarlarında da tıkanma olabiliyor. Dolaşım hastalıkları belirebiliyor. Kolesterol yüksekliğine bağlı sorunlar ortaya çıktığı zaman geç kalınmış olabilir; bu nedenle kan kolesterol düzeninin belli sınırlarda tutulması gerekir. Kanda aşırı miktarda bulunan kolesterol, yıllar içinde yavaş yavaş damarların duvarlarında birikir. Bu birikim sonucu damarlarda daralma, tıkanma ortaya çıkar. Bu durum, bir su borusunda pisliklerin birikmesine benzetilebilir. Kolesterol hangi damarda birikmişse, o damarla ilişkili sorunlar ve hastalıklar ortaya çıkar. Kolesterol yüksekliğinin belirti ve bulguları, çoğu zaman ani kolesterol yükselmesine bağlı değildir. Uzun süreli kolesterol yüksekliğinin damar duvarında kolesterol birikmesine yol açmasının sonucudur. Yani kolesterolünüz şu andaki değerinin 2-3 katına yükselse ve 3-4 saat aynı kalsa size bir zararı olmaz. Asıl sorun, sizde daha önce uzun süreli kolesterol yüksekliği olmasıdır.

FAZLA KİLOLARA DİKKAT
* Kilo ve kolesterol doğru orantılı mı?
Değil esasında. İkisi değişik kavramlar. Ama şu var: Egzersiz yaparsanız iyi kolesterolü yükseltirsiniz ve egzersiz yapan insanların kiloları düşer. Dolaylı bir ilgi var. Şişman şeker hastası insanlarda trigliseritler yüksek oluyor. Buna metabolik sendrom deniliyor. O açıdan önemli bir ilişkisi var. Çalışmalara baktığınız zaman en önemli şey, hastanın yaşı ve kilosu. Kilo ne kadar yüksek olursa, o insanın kalp, damar, akciğer gibi problemleri yükseliyor. Zayıf insanlar uzun yaşıyor. Çok az kalori harcayarak yaşamlarını idame ettiriyorlar. Doğru beslenerek, kolesterol düzeyini en azından bir miktar düşürmek mümkün. Alabileceğiniz diğer önlemlerin başında kilo vermek ve eğer kullanıyorsanız, kesin olarak sigarayı bırakmak gelir. Doktorunuzun önerdiği bir kolesterol düşürücü ilaç kullanmanız yararlı olabilir. Ancak tüm bu önlemlerin yaşam boyu sürdürülmesi gerektiğini unutmamak gerekir.

* Kolesterol açısından en uygun gıdalar hangileri?
Son dönemde yapılan çalışmalar bazı meyvelerde kolesterol düşürme özelliğinin doğal olarak bulunduğunu gösterdi. Örneğin nar suyu, LDL'nin oksidasyonunu ortadan kaldırıyor. LDL'nin damar çeperine girip oturmasını azaltıyor. İsrail'de yapılan bir çalışma, farelerin nar suyuyla beslendiği zaman damarlarındaki tıkanıklıkların yüzde 44 civarında gerilediğini ortaya koydu. Aynı zamanda nar suyunun, 'ACE' adlı enzimi engelleyici ve tansiyon düşürücü etkileri var. Bu enzimi engelleyen ilaçlar tansiyon tedavisinin temel taşıdır. Aynı mekanizmayla nar suyu da okstrojenlerle ilişkilidir. Belki ilerde meme kanseri tedavisinde de kullanılabilir. Bir buçuk su bardağı nar suyu, günlük olarak ilaç değeri taşıyabilir. Bunu içtiğiniz zaman, kalori probleminiz varsa başka bir yiyecekten feragat etmeniz gerekir. Ben, yemek sonrası tatlıyı kesmenizi öneririm. Kolesterol açısından en uygun gıdalar meyve, sebze, yeşillik, habubat, pirinç ve makarna. Doymuş yağ ve kolesterol bakımından fakir bir diyet seçmeniz gerekir. Kızartmadan artık uzak durun. Kırmızı et yerine beyaz eti tercih edin. Balık ve derisi çıkartılmış kümes hayvanlarını tüketin. Karaciğer, böbrek ve beyin gibi kolesterolü fazla olan etlerden uzak durun. Yüksek tansiyonunuz varsa, tuzu azaltın. Gıdaların yağ ve kalori içeriklerine dikkat etmeyi alışkanlık haline getirin. Yağı azaltılmış peyniri, sütü tercih edin. Diyet peynir, süt kullansanız bile bunları sınırlı miktarda tüketin.

GREYFURT SUYUNUN GÜCÜ
* Kolesterol ve fındık arasında bilimsel bir bağlantı var mı?
Fındığın kalp sağlığı üzerine olumlu etkileri olduğu araştırmalarla ispatlandı. Fındığın iyi kolesterolü yükselttiği, kötü kolesterolü düşürdüğü gözlendi. Ancak fındığın fazla tüketilmesinin kilo alımına neden olduğu da unutulmamalı.

* Greyfurt suyunun kolesterol ilacı gibi etki yaptığı doğru mu?
Greyfurt suyu, kolesterol seviyesini düşüren statin ilaçlarının eksini artırır. Günde çeyrek litre greyfurt suyu içerseniz, günlük statin kullanımınızı çeyreğe indirebilirsiniz. Greyfurt suyunun kötü yanı, amiodaran ve koloft gibi diğer ilaçların yan etkilerini artırmasıdır. Dolayısıyla eğer greyfurt suyu seviyorsanız ne kadar ilaç almanız gerektiğini doktorunuza danışın.

Kolesterol ve yüksek tansiyon ilişkisi

* Yüksek tansiyonla kolesterol arasında bir ilişki var mı?
Kolesterol ve yüksek tansiyon arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Yani kolesterol yüksekliği yüksek tansiyona, yüksek tansiyon kolesterol yüksekliğine yol açmaz. Ancak ikisinin de hedefi ve zarar verdiği yer aynıdır: Kan damarları. Yüksek tansiyon kan damarındaki basıncı yükselterek, aşınma ve yırtılmalara neden olur. Bu durumda, su borusu içindeki basıncın artmasına bağlı sorunlara benzetilebilir. Yüksek kolesterol de damar duvarında kolesterol birikimine yol açarak, damarlarda daralma ve tıkanmalara yol açar. Yüksek tansiyon ve kolesterol yüksekliği kan damarına diğerinin verdiği şiddeti artırır ve ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Bu nedenle hem kolesterol yüksekliği hem de yüksek tansiyon tedavi edilmelidir.

* Hangi hastalıklar vücutta kolesterol miktarını yükseltir?
Tiroit bezinin yetersiz çalışması yani hipotiroid, karaciğer hastalıkları, nefrit denen, böbreğin mikrobik olmayan iltihabi hastalığı ve özellikle de şeker hastalığı, kolesterol oranının artmasına yol açar. Ayrıca şişmanlık ve bazı ilaçlar da yüksek kolesterol nedenidir.

'Bitkisel margarin kullanın'

* Hangi besinler kolesterolü düşürme etkisine sahip? Bitki sterollerinden yapılan bir tür margarin var. Özellikle margarin tavsiye etmiyorum; yalnızca bitki sterollerinden yapılan margarini tavsiye ediyorum. Ancak sanıyorum henüz Türkiye'de yok. Günlük olarak kullanıldığı zaman, kötü kolesterolü yüzde 15 dolayında düşürüyor. Günde bir avuç ceviz yemek de, yüzde 10 civarında düşürür. Ayrıca cevizden omega3 de alırsınız. Sarımsak, yüzde 5 civarında düşürüyor (Bunu tablet olarak da alabilirsiniz). Soya ürünleri, yüzde 10 civarında düşürüyor. Böylece besinlerle kolesterol miktarını düşürmeniz mümkün.

Sık sorulan sorular

* Hangi doktora gideyim? Eğer kolesterolden başka bir sorununuz yoksa; sağlık ocağı hekimi, aile hekimi, dahiliye uzmanı, endokrinoloji uzmanı veya kalp damar hastalıkları uzmanına gidebilirsiniz. Yüksek kolesterolle birlikte kalbinizde de sorun varsa, o zaman kalp damar hastalıkları uzmanına gidin. Doktor seçiminde en önemli nokta, sağlıklı hasta-hekim ilişkisinin sağlanmasıdır. İlaç tedavisine rağmen kolesterolünüz kontrol altına alınamazsa, yüksek kolesterol konusunda deneyimli olduğunu bildiğiniz veya öğrendiğiniz bir merkeze gidin.

* İlaçlar kolesterol yüksekliğine yol açar mı? Evet, bu nedenle bilinçsiz ilaç kullanımından kaçınılmalı ve gerekli durumlarda ilaçlar doktor kontrolü altında alınmalıdır.

* Yüksek kolesterol tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkileri olabilir mi? Her ilaçta olduğu gibi kolesterol düşürücü ilaçların da yan etkileri olabilir. İlaca bağlı yan etki düşünülen durumlarda hasta en kısa sürede doktora başvurmalıdır.

* Yaşım 70. Kolesterol ilacı kullanabilir miyim? Evet ama doktorunuza danışın.

* Kolesterolüm yüksek. Acaba çocuğum risk altında mı? Evet. Çocuğunuzun beslenme alışkanlığının sağlıklı olmasına dikkat edin. Kolesterolüm ilaç kullanmama rağmen düşmüyor. Ne yapabilirim? Sizde kolesterol yüksekliğine yol açan başka bir hastalık olabilir, bu araştırılmalıdır. İlaç dışı tedavilerinizi ihmal ediyor olabilirsiniz.

* Kolesterolümün yükselmesini önleyebilir miyim? Hastaların önemli bir kısmı beslenme değişikliğine giderek, kilo vererek ve egzersiz yaparak kolesterol yükselmesini engelleyebilir.

* Hangi sıklıkla kolesterolümü ölçtüreyim? Kolesterol yüksekliği saptanmışsa, bu süreye doktorunuzla birlikte karar vermeniz gerekir. Eğer kolesterolünüz normal sınırlarda ise, beş yılda bir ölçtürmeniz yeterli. Ailede kolesterol yüksekliği varsa bu süre kısaltılabilir. Kolesterol kontrolü, checkup'ın önemli bir parçasıdır. Check-up kontrolünde ilk yapılması gereken inceleme kandaki kolesterol düzeyinin ölçümü olmalıdır.

* Tuzla kolesterol arasında bir ilişki var mı? Hayır, kolesterol yüksekliği ve yüksek tansiyon kardiyovasküler hastalıklar için bir risk faktörüdür. Tuz, yüksek tansiyon ile yakından ilgilidir.

Kaynak: